پایگاه خبری سرمایه فردا

سفرهای اخیر عراقچی به عمان، لاهه و پاریس، در شرایطی انجام می‌شود که وزارت خارجه با انتقادات گسترده از کم‌تحرکی و کاهش وزن در معادلات منطقه‌ای و جهانی روبه‌روست. پرسش اصلی این است که آیا این تحرکات صرفاً واکنشی به فشارهاست یا می‌تواند آغازگر بازسازی نقش ایران در سیاست خارجی باشد.

در حالی که رفت‌وآمدهای دیپلماتیک میان تهران و مسقط شدت گرفته، روایت‌های متناقض درباره ارسال پیام از سوی آمریکا برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای، فضای سیاست خارجی ایران را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است. میان تکذیب‌های رسمی، تأییدهای تلویحی، و توییت‌های معنادار، آنچه گم شده، انسجام گفتاری و راهبردی در دیپلماسی ایران است.

در دومین سالگرد ۷ اکتبر، حمید ابوطالبی با نقدی صریح از وضعیت دیپلماسی ایران، هشدار داد که در حالی‌که منطقه در حال بازتعریف نظم جدید است، تهران در سکوت به سر می‌برد؛ بیانیه‌ها تکرار می‌شوند، اما ابتکار و تحرک دیپلماتیک جای خود را به انفعال داده‌اند—و این انفعال می‌تواند هزینه‌های سنگینی برای منافع ملی در پی داشته باشد.

لغو دیدار برنامه‌ریزی‌شده میان وزیر امور خارجه ایران و مشاور خاورمیانه ترامپ در حاشیه اجلاس سازمان ملل، نه‌تنها پیامدهای دیپلماتیک داشت، بلکه موجی از پرسش‌ها و بی‌اعتمادی را در فضای داخلی برانگیخت. این اتفاق، بار دیگر مرز میان «ابهام تاکتیکی» و «ابهام ناشی از بی‌نظمی» را به چالش کشیده و ضرورت بازنگری در سیاست اطلاع‌رسانی دولت را برجسته کرده است.

بازگشت شش قطعنامه شورای امنیت علیه ایران، نه‌تنها معادلات دیپلماتیک را دگرگون کرد، بلکه فضای سیاست داخلی را به سمت گفتمانی تهاجمی‌تر سوق داد؛ جریانی که با تکیه بر بحران، خواستار بازنگری در دکترین دفاعی، کاهش همکاری‌های بین‌المللی و تقویت بازدارندگی حداکثری شده است.

بیش از هفت دهه پس از شکل‌گیری نظم بین‌المللی مبتنی بر رهبری آمریکا و نهادهای چندجانبه، نشانه‌های فرسایش این چارچوب به‌وضوح در تحولات ژئوپولیتیکی اخیر دیده می‌شود. از بی‌اعتباری نهادهای بین‌المللی و رفتار متناقض واشنگتن گرفته تا ظهور بلوک‌های جدیدی چون بریکس و سازمان همکاری شانگهای، جهان در حال عبور از نظم لیبرال آمریکایی به سوی ساختاری چندقطبی، قدرت‌محور و انعطاف‌پذیر است. این گذار، نه‌تنها فرصت‌هایی برای بازیگران مستقل فراهم کرده، بلکه چالش‌هایی تازه در مدیریت رقابت‌ها و بحران‌های جهانی به همراه دارد.

روابط ایران و استرالیا، با وجود فراز و نشیب‌های دیپلماتیک، هرگز به نقطه گسست پایدار نرسیده است. از «حماسه ملبورن» و خاطره فوتبال تا اخراج سفیر ایران در کانبرا، این رابطه همواره در تقاطع سیاست، امنیت و افکار عمومی نوسان کرده است. در حالی که اتهامات اخیر علیه ایران یادآور پرونده میکونوس و فشارهای اروپایی است، اما تجربه تاریخی نشان می‌دهد که قهر دیپلماتیک دوام ندارد. با وجود تنش‌های لفظی، تحریم‌ها و فشارهای اسرائیل، پیوندهای تجاری، مهاجرتی و مردمی میان دو کشور، زمینه بازگشت آرام روابط را فراهم می‌کند؛ حتی اگر جیمی‌جامپ این بار نتانیاهو باشد.

در جهانی که رقابت‌های ژئوپلیتیک به نقطه جوش رسیده و قدرت‌های بزرگ از گفت‌وگو به تقابل مستقیم روی آورده‌اند، مقاله اخیر محمدجواد ظریف در فارین‌پالیسی با عنوان «زمان تغییر پارادایم فرا رسیده» بیش از آن‌که نوید تحول باشد، بازتابی از تکرار گفتمان‌های شکست‌خورده گذشته است. مهدی حسنی در این یادداشت، با نگاهی انتقادی به بنیان‌های ایدئولوژیک این رویکرد، نشان می‌دهد که تأکید بر اصلاحات داخلی و مذاکره بدون اهرم‌های بازدارنده، نه تنها راه‌حل نیست، بلکه پیام ضعف به دشمنان ارسال می‌کند. در شرایطی که تاریخ منطقه پر از نقض تعهدات غربی است، بازگشت به دیپلماسی یک‌طرفه، ایران را در چرخه امتیازدهی بی‌پایان گرفتار خواهد کرد.

در حالی‌که تروئیکای اروپا تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران کرده‌اند، چین و روسیه با واکنش‌های صریح و حقوقی، جبهه‌ای قدرتمند در برابر این اقدام تشکیل داده‌اند. این تقابل، نه‌تنها مشروعیت اروپا را در شورای امنیت زیر سؤال برده، بلکه آینده برجام را در آستانه فروپاشی قرار داده است. اگر اروپا بر مسیر یک‌جانبه خود اصرار ورزد، نه‌تنها از معادلات هسته‌ای ایران کنار گذاشته خواهد شد، بلکه با انزوای دیپلماتیک و کاهش نفوذ جهانی مواجه می‌شود؛ در حالی‌که ایران با تکیه بر حمایت چین و روسیه، مسیر تازه‌ای در تعاملات بین‌المللی خود خواهد گشود.