به گزارش سرمایه فردا،  هند از سال ۲۰۲۲ تاکنون با واردات نفت ارزان‌قیمت از روسیه، بیش از ۱۲.۶ میلیارد دلار صرفه‌جویی کرده است.

در پی تحولات ژئوپلیتیکی ناشی از جنگ اوکراین و تحریم‌های گسترده علیه روسیه، هند با افزایش واردات نفت تخفیف‌دار از مسکو، موفق به صرفه‌جویی ۱۲.۶ میلیارد دلاری از سال ۲۰۲۲ تاکنون شده است. این سیاست نه‌تنها به کاهش قیمت جهانی نفت کمک کرده، بلکه هند را در برابر فشارهای سیاسی غرب برای توقف خرید نفت از روسیه، در موقعیتی مقاوم قرار داده است.

در پی آغاز جنگ اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ و اعمال تحریم‌های گسترده از سوی اتحادیه اروپا، آمریکا، کانادا و بریتانیا علیه صنعت انرژی روسیه، هند با اتخاذ سیاستی مستقل در حوزه واردات نفت، توانست از تخفیف‌های ارائه‌شده توسط مسکو بهره‌مند شود. طبق گزارش روزنامه «ایندین اکسپرس»، این کشور از محل خرید نفت ارزان‌قیمت روسیه، تاکنون حدود ۱۲.۶ میلیارد دلار صرفه‌جویی کرده است رقمی قابل توجه که می‌تواند در صورت تداوم این روند، افزایش یابد.

افزایش خرید نفت روسیه توسط هند، نه‌تنها به کاهش فشار تورمی داخلی کمک کرده، بلکه در سطح جهانی نیز مانع از جهش شدید قیمت نفت شد. در حالی که قیمت نفت برنت برای مدت کوتاهی به بالای ۱۰۰ دلار رسید، هیچ‌یک از کشورهای غربی نتوانستند از این افزایش قیمت بهره‌برداری اقتصادی کنند. در مقابل، تغییر مسیر جریان نفت روسیه از غرب به شرق، به‌ویژه به چین و هند، نقش مهمی در تعدیل قیمت‌ها ایفا کرد.

واکنش به انتقادات اخیر مقامات آمریکایی

در واکنش به انتقادات اخیر مقامات آمریکایی، از جمله پیتر ناوارو، مشاور ارشد کاخ سفید، که هند را به سودجویی از واردات نفت روسیه متهم کرده بود، وزیر نفت هند، هاردیپ سینگ پوری، تأکید کرد که نفت روسیه تحت تحریم‌های مستقیم قرار ندارد و تنها مشمول سقف قیمت گروه هفت است. وی افزود که پایبندی هند به هنجارهای بین‌المللی، مانع از وقوع شوک نفتی ۲۰۰ دلاری شده و هیچ جایگزینی برای دومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان وجود ندارد.

بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۳، هند روزانه حدود ۵.۴ میلیون بشکه نفت مصرف می‌کند. این کشور با جمعیتی بیش از ۱.۴ میلیارد نفر، سومین مصرف‌کننده بزرگ نفت در جهان پس از آمریکا و چین محسوب می‌شود . با این حال، تولید داخلی نفت هند تنها حدود ۹۳۹ هزار بشکه در روز است، که کمتر از یک‌پنجم نیاز روزانه کشور را پوشش می‌دهد. به همین دلیل، هند بیش از ۸۰ درصد از نفت مورد نیاز خود را از طریق واردات تأمین می‌کند.

در سال‌های اخیر، روسیه به یکی از اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان نفت هند تبدیل شده و در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۹ درصد از کل واردات نفت هند را به خود اختصاص داده است. این وابستگی، در کنار تخفیف‌های ارائه‌شده، موجب شده هند در برابر فشارهای سیاسی برای توقف خرید نفت از روسیه، مقاومت نشان دهد.

اتخاذ سیاستی چندلایه در حوزه انرژی

هند با بهره‌گیری از ظرفیت پالایشگاهی گسترده خود، نفت خام وارداتی از روسیه را به طیف متنوعی از فرآورده‌های نفتی تبدیل می‌کند. پالایشگاه‌های بزرگ این کشور مانند جامناگار   و پالایشگاه‌های  نایارا انرژی، نقش کلیدی در این فرآیند ایفا می‌کنند. این پالایشگاه‌ها قادرند نفت سنگین روسیه را به محصولات با ارزش افزوده بالا مانند دیزل، بنزین، سوخت هواپیما، نفت کوره و نفتا تبدیل کنند.

در سال‌های اخیر، هند نه‌تنها مصرف داخلی خود را از طریق این پالایشگاه‌ها تأمین کرده، بلکه بخش قابل توجهی از فرآورده‌های نفتی تولیدشده را به بازارهای جهانی صادر کرده است. این صادرات، به‌ویژه در شرایطی که بسیاری از کشورهای غربی واردات مستقیم نفت از روسیه را متوقف کرده‌اند، اهمیت بیشتری یافته است. هند با تبدیل نفت روسیه به محصولات پالایش‌شده، عملاً به حلقه واسطی در زنجیره تأمین انرژی جهانی تبدیل شده که امکان دسترسی غیرمستقیم به نفت روسیه را برای کشورهای تحریم‌کننده فراهم می‌کند.

بر اساس داده‌های تجاری، بخش عمده‌ای از دیزل و سوخت هواپیما تولیدشده در هند به کشورهای اروپایی مانند هلند، فرانسه و اسپانیا صادر می‌شود. همچنین بنزین و نفتا به بازارهای آسیایی از جمله سنگاپور، کره جنوبی و ژاپن راه می‌یابد. نفت کوره نیز به کشورهای آفریقایی و خاورمیانه صادر می‌شود. این روند باعث شده هند در کنار تأمین نیاز داخلی، از صادرات فرآورده‌های نفتی نیز درآمد قابل توجهی کسب کند.

در این میان، برخی مقامات غربی هند را به دور زدن تحریم‌ها متهم کرده‌اند. با این حال، دهلی‌نو تأکید دارد که نفت روسیه تحت تحریم مستقیم قرار ندارد و تجارت آن در چارچوب سقف قیمت تعیین‌شده توسط گروه G7 انجام می‌شود. هند همچنین اعلام کرده که تمامی معاملات نفتی خود را در چارچوب قوانین بین‌المللی و با شفافیت کامل انجام می‌دهد.

در نتیجه، هند با اتخاذ سیاستی چندلایه در حوزه انرژی، توانسته هم از تخفیف‌های نفتی روسیه بهره‌مند شود، هم از طریق پالایش و صادرات فرآورده‌ها، جایگاه خود را در بازار جهانی انرژی تثبیت کند. این کشور با تکیه بر ظرفیت پالایشگاهی، موقعیت ژئوپلیتیکی و دیپلماسی اقتصادی فعال، به یکی از بازیگران کلیدی در دوران تحولات انرژی جهانی تبدیل شده است نقشی که در آینده نیز می‌تواند تقویت شود، به‌ویژه اگر هند بتواند توازن میان منافع اقتصادی و فشارهای سیاسی را حفظ کند.

استراتژی واردات نفت هند، به‌ویژه از روسیه

استراتژی واردات نفت هند، به‌ویژه از روسیه، نه‌تنها منافع اقتصادی قابل توجهی برای این کشور به همراه داشته، بلکه در افت قیمت جهانی نفت نیز نقش‌آفرین بوده است. با توجه به وابستگی شدید هند به واردات نفت و محدودیت‌های تولید داخلی، حفظ تنوع در منابع تأمین و بهره‌گیری از فرصت‌های ژئوپلیتیکی، همچنان در صدر اولویت‌های سیاست انرژی این کشور قرار دارد. در شرایطی که فشارهای سیاسی بر هند افزایش یافته، این کشور با اتکا به منافع ملی و پایبندی به هنجارهای بین‌المللی، مسیر مستقلی در تأمین انرژی خود دنبال می‌کند.

از منظر اقتصادی، واردات نفت ارزان‌قیمت از روسیه موجب صرفه‌جویی میلیاردها دلاری برای هند شده و نقش مهمی در کنترل تورم، کاهش هزینه‌های انرژی و تثبیت نرخ ارز ایفا کرده است. همچنین، پالایشگاه‌های پیشرفته هند مانند جامناگار و نایارا انرژی، نفت خام روسیه را به فرآورده‌هایی نظیر دیزل، بنزین، سوخت هواپیما و نفتا تبدیل کرده و بخشی از آن را به کشورهای اروپایی، آسیایی و آفریقایی صادر می‌کنند. این صادرات نه‌تنها درآمد ارزی قابل توجهی برای هند به همراه داشته، بلکه جایگاه این کشور را در زنجیره جهانی تأمین انرژی تقویت کرده است.

در مقابل، تجارت با آمریکا بیشتر در حوزه‌های فناوری، دفاع، سرمایه‌گذاری و آموزش معنا دارد. شرکت‌های آمریکایی در صنایع مختلف هند سرمایه‌گذاری کرده‌اند و همکاری‌های راهبردی در زمینه امنیت منطقه‌ای، به‌ویژه در برابر نفوذ چین، اهمیت زیادی دارد. با این حال، در حوزه انرژی، نفت آمریکا با قیمت بالاتری نسبت به نفت روسیه عرضه می‌شود و فشارهای سیاسی واشنگتن برای توقف خرید نفت از مسکو، چالش‌هایی برای هند ایجاد کرده است.

در شرایط فعلی، منافع اقتصادی واردات نفت تخفیف‌دار از روسیه برای هند به‌مراتب بیشتر از تجارت انرژی با آمریکا است. این مسیر نه‌تنها به کاهش هزینه‌های داخلی کمک کرده، بلکه فرصت صادرات مجدد فرآورده‌های نفتی را نیز فراهم آورده است. با این حال، هند باید میان منافع کوتاه‌مدت اقتصادی و روابط بلندمدت راهبردی با آمریکا، توازن هوشمندانه‌ای برقرار کند. ادامه این سیاست نیازمند دیپلماسی فعال، تنوع‌بخشی به منابع انرژی و حفظ استقلال در تصمیم‌گیری‌های ژئوپلیتیکی است—تا هند بتواند هم منافع اقتصادی خود را حفظ کند و هم جایگاه راهبردی‌اش را در عرصه بین‌المللی تقویت نماید.