نرخ دلار در ایران، بیش از آنکه یک عدد اقتصادی باشد، بازتابی از سیاست، روان عمومی و مسیرهای سرمایه‌گذاری است. از سفر تاریخی دلار در چهار دهه گذشته تا تحلیل ارزش دلاری نقدینگی، این یادداشت نگاهی تحلیلی دارد به سناریوهای پیش‌رو، ریسک‌های پنهان و فرصت‌های محتمل برای سرمایه‌گذاران در مسیر پرنوسان اقتصاد ایران.

به گزارش سرمایه فردا، دلار در ایران، فقط یک واحد پولی نیست؛ بلکه شاخصی است که نبض اقتصاد، سیاست و روان عمومی را هم‌زمان نشان می‌دهد. از روزهای پساجنگ تا دوران برجام، از شوک‌های تحریمی تا جهش‌های ترامپی، هر حرکت دلار، فصل تازه‌ای از تاریخ اقتصادی کشور را رقم زده است.

در اردیبهشت ۱۴۰۴، وقتی دلار به حوالی ۸۰ هزار تومان رسید، تحلیلگران دوباره به سراغ پیش‌بینی‌های بلندمدت رفتند. اما پیش از هر عدد و نمودار، باید یک اصل را پذیرفت: اقتصاد رودخانه‌ای است با مسیرهای متغیر. هیچ پیش‌بینی قطعی نیست، اما سناریوها می‌توانند نقشه راهی برای تصمیم‌گیری باشند.

برای سرمایه‌گذاری ریالی، شناخت خود مقدم بر شناخت بازار است. آیا دارایی ملکی داریم؟ طلا مصرفی یا سرمایه‌ای؟ پس‌انداز اضطراری چقدر است؟ درآمدمان ثابت است یا نوسانی؟ پاسخ به این پرسش‌ها تعیین می‌کند که آیا ورود به بورس یا بازارهای پرریسک با وضعیت روانی و مالی ما هم‌خوانی دارد یا نه.

ریسک سرمایه‌گذاری بالاتر از میانگین جهانی

در ایران، ریسک سرمایه‌گذاری بالاتر از میانگین جهانی است. بورس، با همه جذابیت‌هایش، نیازمند استراتژی، آموزش و شناخت دقیق از رفتار بازار است. ورود بدون برنامه، مساوی است با آسیب‌پذیری بالا. اما با استراتژی روشن، حتی در بازارهای منفی می‌توان تصمیم‌های منطقی گرفت.

در این مسیر، مقایسه با سایر بازارها ضروری است. اگر دلار سه سال دیگر به چه عددی برسد؟ طلا چه روندی خواهد داشت؟ آیا سپرده بانکی یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری گزینه بهتری هستند؟ پاسخ به این پرسش‌ها، مستقیماً بر سود و زیان ما اثر می‌گذارد.

اما برای تحلیل دقیق‌تر، باید به شاخصی کمتر دیده‌شده توجه کنیم: «ارزش دلاری نقدینگی». این شاخص نشان می‌دهد که در رقابت میان چاپ پول و تضعیف ریال، کدام‌یک برنده بوده‌اند. در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰، این شاخص در محدوده ۲۵۰ میلیارد دلار بود؛ اما امروز، در کف تاریخی ۱۱۰ میلیارد دلار قرار دارد،‌ نقطه‌ای که می‌تواند آغاز یک اصلاح یا دوره ثبات باشد.

سناریوهای پیش‌رو چیست؟

احتمال جهش انفجاری دلار پایین است، مگر آنکه شوک سیاسی یا تورمی بزرگی رخ دهد. محتمل‌ترین مسیر، اصلاح زمانی و بازگشت به تعادل نسبی است. تجربه کشورهایی مثل ترکیه، برزیل و آرژانتین نیز نشان می‌دهد که پس از رسیدن شاخص‌ها به کف، بازارها معمولاً وارد فاز تثبیت می‌شوند.

در این میان، سفر تاریخی دلار در ایران از ۱۲۰۰ ریال تا بیش از یک میلیون تومان، روایتگر ۳۶ سال آزمون و خطا، فشار داخلی و خارجی، و تلاش برای حفظ تعادل است. هر نوسان دلار، موجی می‌فرستد به بازار مسکن، بورس، واردات و زندگی روزمره مردم. آزادسازی نرخ ارز شاید منطقی باشد، اما جهش‌های ناگهانی، زندگی اقشار کم‌درآمد را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در نهایت، رالی صعودی دلار به پایان نزدیک شده و بازار در آستانه یک دوره آرامش است، مگر آنکه شوک تازه‌ای همه‌چیز را به هم بریزد. برای سرمایه‌گذاران، این دوره بهترین زمان برای بازنگری در استراتژی، مقایسه بازارها و تصمیم‌گیری آگاهانه است. چون در اقتصاد ایران، آگاهی نه‌تنها قدرت است، بلکه تنها سپر واقعی در برابر نوسانات آینده.