بازار جهانی نفت نشان می دهد که تغییری در بازار و میزان صادرات ایران به وجود نیامده اما رسانه های غربی با خبرسازی به دنبال تغییر قیمت هستند.

به گزارش سرمایه فردا، بازار جهانی نفت برخلاف پیش بینی های قبلی که گفته می شد که با تغییر دولت آمریکا تقاضا افزایش می یابد، اما این اتفاق نیفتاد. این مساله نشان داد که بازار نقت تحت تاثیر سیاست های ترامپ نیست، زیرا اگر قرار بر این بود که تغییری در تقاضا به وجود بیاید هم اکنون که در آستانه فصل سرد سال هستیم اتفاق می افتاد. اما دلیل اصلی عدم رشد تقاضا در بازار نفت افزایش رکود اقتصادی در چین و خروج سرمایه گذاران از بازارهای مولد است. به گونه ای که با رشد قیمت بیت کوین و همچنین نوسان بازار طلا سرمایه های بیشتر وارد این بخش شدند.

البته استدلال های دیگر وجود دارد مبنی بر اینکه در کنار کاهش تقاضای بازار جهانی نفت به دلیل افزایش رقابت در بین عرضه کنندگان نفت است. گزارش بلومبرگ دریایی نیز که اخیر با استناد به داده‌های منتشر شده از سوی مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک (CREA) استخراجشده تاکید کرده است که از ژانویه تا آگوست ۲۰۲۴ میلادی، فعالیت نفتکش‌های سایه روسیه در تنگه دانمارک، کانال سوئز، دریای شمال و سایر مناطق جهان نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۲ میلادی حدود ۲۷۷ درصد افزایش داشته است.

این نفتکش‌ها در این مدت ۶۴ درصد از ۴۶ میلیون تُن نفت روسیه را حمل کرده‌اند. همچنین، کانال سوئز با افزایش خیره‌کننده ۶۴۹ درصدی ترافیک نفتکش‌های سایه روسیه مواجه شده استو آمارها نشان می دهد که ۶۹ درصد از ۵۲ میلیون تُن نفت خام روسیه توسط این نفتکش‌ها از کانال سوئز ترانزیت شده است.

آمارها از وضعیت بازار جهانی نفت

بازار جهانی نفت در مورد سایر کشورهای عضو اوپک نیز حکایت از رشد عرضه است. به ویژه کشورهایی مانند ونزئولا و عراق در افزای عرضه نقش قابل توجهی داشته اند. در همین زمینه داده‌های بانک مرکزی ایران نیز حاکی از افزایش صادرات نفت خام، فرآورده‌های نفتی، گاز و محصولات مرتبط با آن در ایران از سال ۱۴۰۲ است. حتی این رشد تولید و عرضه در بودجه سال آینده نیز نمایان شده است. به طور که طبق جدول لایحه بودجه ۱۴۰۴، میزان تولید روزانه نفت، ۳ میلیون و ۷۵۰ هزار بشکه و صادرات گاز نیز سالانه ۱۶ میلیارد مترمکعب تعیین شده است.

پیش از اعمال تحریم‌ها، میزان تولید نفت ایران ۳ میلیون و ۸۳۸ هزار بشکه در روز بوده است. بدین ترتیب دولت قصد دارد رقم تولید عملیاتی را تا حدود ۹۸ درصد پیش از تحریم‌ها افزایش دهد. توان عملیاتی پالایشگاه‌های کشور حدود ۱.۷ میلیون بشکه در روز است، بدین ترتیب دولت قصد دارد در سال آینده حدود ۲ میلیون بشکه در روز نفت صادر کند.

طبق آمار موسسه کپلر، ایران در ماه گذشته میلادی روزانه ۱.۹ میلیون بشکه نفت فروخته که عمده آن به مقصد چین صادر شده است‌. این آمار گویای این است که این دو کشور به دلیل توافقات پایداری که دارند در بازار نفت معاملات تقریبا ثابتی دارند. به همین دلیل برخی خبرسازها مبنی بر کاهش خرید چین از نفت ایران درست نیست. ضمن اینکه چین در دوره اول تحریم‌ها با تداوم خرید نفت از ایران باعث شد که رقم صادرات نفت کشور بین ۱ الی ۱.۵ میلیون بشکه در روز حفظ شود.

سهم ایران در بازار جهانی نفت

در حال حاضر نیز عمده فروش نفت ایران در بازار جهانی نفت به مقصد چین است و ایران با فروش ۱.۵ میلیون بشکه نفت در روز به چین، به بزرگ‌ترین تأمین‌کننده نفت این کشور از مسیر دریا تبدیل شده است. طبق آمار کپلر، با امضای سند همکاری ۲۵ ساله، میزان فروش نفت ایران به چین در ۲۰۲۴ نسبت به ۲۰۲۰ حدودا ۵ برابر شده که نشان می‌دهد تغییر رفتار ایران با چین، بر میزان صادرات نفت کشور اثرگذار است.

هرچند سال ۲۰۱۸، فروش نفت ایران از روزانه ۲.۷۷۴ میلیون بشکه وارد روندی نزولی شد و در می ۲۰۱۹ به فروش ۴۹۰ هزار بشکه در روز رسید.  با وجود اینکه کرونا، صادرات نفت را سخت‌تر کرده بود، اما ایران توانست تا پایان دوره ترامپ، میزان فروش نفت خود را به صورت ماهانه از روزانه ۱۷۳ به ۷۰۶ هزار بشکه برساند.

نشریه فارین پالیسی در گزارشی می‌نویسد در اواخر سال ۲۰۲۰، جهش قابل‌توجهی در «میانگین» صادرات ایران اتفاق افتاده که در پاییز ۲۰۲۰ نسبت به اوایل همان سال بیش از دو برابر شده است. بنابراین اینکه گفته شود دولت جدید آمریکا می تواند در بازار نفت ایران تغییراتی ایجاد کند دقیق نیست. ضمن اینکه موقعیت کنونی جهانی تغییر کرده و هرگونه سیاست محدودکننده در بازار نفت تنها به صادرکننده ضربه نمی زند، بلکه این مصرف کنندگان اروپایی هستند که بیشترین خسارت را می بینند.

افزایش صادرات نفت و گاز ایران ادامه دارد

بررسی بودجه ۱۴۰۴ نشان می دهد که برآورد دولت از قیمت هر بشکه نفت صادراتی ۵۷.۵ یورو و قیمت هر متر مکعب گاز صادراتی ۰.۳ یورو بوده است. این اعداد هم اکنون بسیار پایین تر از نرخ هایی است که در بازار جهانی نفت معامله می شود. به همین دلیل می توان پیش بینی کرد که دست ایران برای صادرات با قیمت های رقابتی باز است.

آمارهای بانک مرکزی در جدیدترین نسخه‌ی منتشر شده از «نماگرهای اقتصادی» نشان می‌دهد که صادرات نفت خام، گاز و فرآورده‌های آن‌ها در ایران در کل سال ۱۴۰۲ نسبت به کل سال ۱۴۰۱ افزایش یافته است. البته، روند صادرات این محصولات در کل سال به یک شکل نبوده و حجم صادرات در برخی فصل‌ها نسبت به مدت مشابه خود در سال ۱۴۰۱ با کاهش روبرو بوده است. به نظر می‌رسد ماه‌های آخر از سال گذشته، تاثیر بیش‌تری در این روند کلی صعودی داشته است.

ایران در کل سال گذشته در مجموع ۵۶ میلیارد و ۷۹۶ میلیون دلار نفت خام، فرآورده نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی صادر کرده است. این ارقام مربوط به صادراتی است که توسط شرکت ملی نفت، شرکت ملی گاز، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، شرکت‌های پتروشیمی و سایر شرکت‌های مرتبط و به صورت گمرکی و غیرگمرکی انجام شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۱، حجم صادرات این محصولات ۵۵ میلیارد و ۴۱۰ میلیون دلار بوده است. بنابراین، ارزش صادرات این محصولات در کل سال گذشته ۲٫۵ درصد نسبت به سال ۱۴۰۱ رشد کرده است.

وضعیت صادرات نفت ایران در طول سال

البته، از شواهد آماری پیداست که وضعیت صادرات نفت ایران در طول سال یکسان نبوده است. برای مثال، ارزش صادرات محصولات نام‌برده در بهار سال گذشته ۱۳٫۶ میلیارد دلار بوده است. در حالی که این رقم در مدت مشابه در سال ۱۴۰۱ برابر با ۱۴٫۳ میلیارد دلار بوده است. بنابراین، ارزش صادرات نفت خام و سایر محصولات مرتبط در سه ماهه ابتدایی سال گذشته نسبت به مدت مشابه در یک سال قبل از آن ۵ درصد کاهش یافته است.

رخداد مشابهی در شش ماهه ابتدایی سال تکرار شده و حجم صادرات این محصولات در بهار و تابستان سال گذشته تقریبا ۴ درصد کمتر از بهار و تابستان سال ۱۴۰۱ بوده است. طبق آمار شرکت گاز در سال ۱۴۰۱، میانگین وزنی گازبهای پرداختی توسط همه مصرف‌کنندگان ۶۱۳ تومان بر متر مکعب بوده است. این رقم فقط ۲۵ درصد از هزینه تمام‌شده تامین هر متر مکعب گاز را پوشش می‌دهد.

با نگاهی به مناطق  مختلف دنیا، آمریکای شمالی به صورت عجیبی بیشترین مصرف انرژی را به ازای هر نفر، با ۲۴۰ گیکاژول سرانه و تقریباً سه برابر میانگین جهانی ۷۷ گیکاژول دارد. اعداد آمریکای شمالی بسیار بیشتر از مناطقی مانند آفریقا است که سرانه ۱۴ گیکاژول یا حتی آمریکای جنوبی و مرکزی با ۵۸ گیکاژول سرانه مصرف می کنند.

بر اساس گزارش موسسه انرژی در سال ۲۰۲۴ میلادی، حدود ۷۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان یا از هر ۱۰ نفر یک نفر به برق دسترسی ندارند. چراکه بخش عمده این نیروگاه ها از سوخت های مانند گازوئیل و نفت گاز استفاده می کنند. به همین دلیل بخشی از تقاضای مربوط به نفت و گاز به صورت ثابت وجود دارد و نمی تواند تحت تاثیر مسائل سیاسی دچار تغییر شود.