شنبه ۱۵ آذر ۱۴۰۴
شرکتهای لبنی بدون هماهنگی با وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حمایت، قیمتها را تا ۸۰ درصد بالا بردند؛ رقمی همپای دلار آزاد که فشار سنگینی بر خانوارها وارد ساخت و هزینه ماهانه خرید لبنیات را نزدیک به یک میلیون تومان افزایش داد. این گرانی نهتنها سفرهها را کوچکتر کرد و سلامت عمومی را تهدید نمود، بلکه صنعت غذا را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داد.
به گزارش سرمایه فردا، بازار لبنیات در سال ۱۴۰۴ یکی از پرچالشترین دورههای خود را پشت سر گذاشت. در حالی که وزارت جهاد کشاورزی مسئول قیمتگذاری شیر خام و سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان وظیفه کنترل چهار قلم کالای مشمول را بر عهده دارد، شرکتهای لبنی بدون دریافت مجوز رسمی اقدام به افزایش قیمت کردند. این روند موجب شد قیمت لبنیات در مجموع طی سال جاری حدود ۸۰ درصد رشد کند. این تغییر تقریباً همپای افزایش نرخ دلار در بازار آزاد بوده و فشار سنگینی بر خانوارها وارد کرده است. شرکتهای لبنی در ابتدای سال با استناد به اصلاح نرخ شیر خام، افزایش قیمت را اعمال کردند، اما بررسیها نشان میدهد که این افزایش تنها محدود به ابتدای سال نبوده و در ماههای بعد نیز بدون مجوز رسمی ادامه یافته است.
این اقدام عملاً تخلف آشکار محسوب میشود، زیرا هرگونه تغییر قیمت باید با هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حمایت انجام شود. البته وزیر جهاد کشاوری تهدید کرده که با گرانفروشی لبنیات برخورد تعزیراتی می شود اما به نظر می رسد خیلی هم وزیر دنبال این مساله نیست چراکه چند ماه از اوج گرانی لبنیات می گذرد و آقای وزیر تازه به رسانه ها پاسخ داده درحالی که باید قبلا برخورد می کرد و حالا گزارش آن را به رسانه ها می داد.
لبنیات در سال جاری به دلاری تبدیل شد
بر اساس دادههای بازار، قیمت لبنیات در سال جاری به دلاری تبدیل شده و مصرفکنندگان داخلی ناچارند هزینهای مشابه نرخ ارز آزاد برای محصولات اساسی خانوار بپردازند. شرکتهای لبنی از نهادههای دامی تأمینشده توسط شرکت «تد بازرگان» بهرهمند هستند؛ نهادههایی که با ارز ترجیحی یا حواله دولتی در اختیارشان قرار گرفته است. با این حال، این شرکتها مدعیاند دولت تنها حواله صادر کرده و در عمل تأمین کافی انجام نداده است. این ادعا در حالی مطرح میشود که دسترسی به نهادههای یارانهای باید مانع از افزایش بیرویه قیمتها شود. تناقض میان بهرهمندی از نهادههای ارزان و افزایش قیمتهای دلاری، نشاندهنده ضعف جدی در نظارت و کنترل بازار است. البته اگر حواله تامین نشده دولت باید شفاف سازی کند تا بررسی شود چه کسی مقصر است و چرا مردم باید بار گرانی را بر دوش بکشند؟
هرچند تغییر سیاست ارزی دولت در حوزه کالاهای اساسی کلید خورده است. سؤال اصلی این است که چرا دولت در برابر گرانی بیمجوز لبنیات واکنش جدی نشان نداده است. دو فرضیه مطرح میشود؛ نخست آنکه دولت در تأمین نهادهها تعهد کافی نداشته و اگر واقعاً نتوانسته نهادههای دامی را بهطور کامل تأمین کند، شرکتهای لبنی برای پوشش هزینهها ناچار به افزایش قیمت شدهاند. دوم آنکه ضعف نظارت آشکار است و حتی اگر مشکل تأمین نهادهها وجود داشته باشد، افزایش قیمت بدون مجوز تخلف محسوب میشود. سکوت وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حمایت نشان میدهد که ضعف نظارت به حدی مشهود است که تخلفات آشکار بدون برخورد باقی ماندهاند.
پیامدهای این وضعیت بسیار گسترده است. افزایش فشار بر خانوارها نخستین پیامد آن است؛ لبنیات بهعنوان یکی از کالاهای اساسی سبد غذایی، با رشد ۸۰ درصدی عملاً از دسترس بسیاری از خانوارها خارج شده است. پیامد دوم، تشدید تورم غذایی است زیرا لبنیات نیز به کالایی تورمی بدل شده و سهم مهمی در رشد شاخص قیمت مصرفکننده دارد. پیامد سوم، کاهش اعتماد عمومی است، زیرا سکوت دستگاه های نظارتی مانند تعزیرات و سازمان حمایت در برابر تخلفات شرکتها، اعتماد عمومی به سیاستهای نظارتی و حمایتی را کاهش داده است.
درواقع سال ۱۴۰۴ برای بازار لبنیات سالی پرتنش استکه در آن شرکتهای لبنی بدون مجوز رسمی اقدام به افزایش قیمت کردند و شاید از اینکه مردم نمی خرند خوشحال هستند چون می توانند همپای دلار آزاد این محصولات را صادرات کنند، یا اینکه مردم با نرخ دلار آزاد بخرند حتی به قیمت اینکه فشار سنگینی بر مصرفکنندگان وارد شود.
درصورت اینکه دولت درسست عمل کرده باشد بهرهمندی این شرکتها از نهادههای دامی یارانهای و در عین حال ادعای عدم تأمین توسط دولت، تناقضی آشکار را نشان میدهد. سکوت وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حمایت اما بیش از هر چیز بیانگر ضعف نظارت و بیعملی در مدیریت بازار است و اگر ادامه یابد، میتواند به بحران جدی در امنیت غذایی و افزایش نابرابری اجتماعی منجر شود.
افزایش دوبرابر تورم عمومی در قیمت لبنیات در سال ۱۴۰۴ بهطور مستقیم بر سفره خانوارها و معیشت جامعه اثر گذاشته است. لبنیات در ایران جزو کالاهای اساسی و پرمصرف محسوب میشود هرچند میانگین مصرف ایران نصف میانگین جهانی است و این تبهات زیدی بر سلامتی جامعه به ویژه کودکان دارد. با این حال سهم قابل توجهی در سبد غذایی خانوار دارد و نقش حیاتی در تأمین کلسیم، پروتئین و سلامت عمومی دارند. بنابراین هرگونه افزایش قیمت در این گروه کالایی، بهسرعت خود را در هزینههای ماهانه خانوار نشان میدهد.
اگر متوسط مصرف ماهانه یک خانواده چهار نفره را در نظر بگیریم، معمولاً این خانواده حدود ۳۰ لیتر شیر، ۱۰ کیلوگرم ماست، ۴ کیلوگرم پنیر و چند لیتر دوغ مصرف میکند. پیش از گرانی، هزینه این مجموعه حدود ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان در ماه برآورد میشد. اما با رشد ۸۰ درصدی قیمتها، همین سبد لبنی اکنون بیش از ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان هزینه دارد. به عبارت دیگر، خانوارها برای تأمین همان میزان مصرف قبلی باید ماهانه حدود ۹۰۰ هزار تومان بیشتر بپردازند. این افزایش هزینه در شرایطی رخ داده که درآمدها ثابت مانده یا رشد بسیار اندکی داشته است، بنابراین فشار مضاعفی بر بودجه خانوار وارد میشود.
این فشار مالی باعث شده بسیاری از خانوادهها مصرف لبنیات خود را کاهش دهند. گزارشهای میدانی نشان میدهد برخی خانوارها شیر را از سفره حذف کرده و تنها به مصرف ماست بسنده میکنند، پنیر نیز بهعنوان کالایی لوکس در نظر گرفته و مصرف آن را به حداقل رساندهاست. کاهش مصرف لبنیات پیامدهای جدی برای سلامت جامعه دارد؛ از افزایش بیماریهای استخوانی و پوکی استخوان گرفته تا ضعف سیستم ایمنی و کاهش رشد در کودکان. در واقع، گرانی لبنیات نهتنها یک مسئله اقتصادی، بلکه یک بحران بهداشتی و اجتماعی نیز محسوب میشود.
از سوی دیگر،وقتی خانوار مجبور است نزدیک به یک میلیون تومان بیشتر برای لبنیات بپردازد، ناچار است از هزینههای دیگر مانند پوشاک، آموزش یا تفریح بکاهد. این جابهجایی بودجه خانوار، کیفیت زندگی را کاهش داده و نارضایتی اجتماعی را افزایش میدهد. در دهکهای پایین درآمدی، این فشار به مراتب شدیدتر است؛ زیرا سهم لبنیات در سبد غذایی آنان بیشتر بوده و توان مالی برای جبران افزایش قیمتها کمتر است.
در مجموع، تورم ۸۰ درصدی لبنیات در سال جاری به معنای افزایش نزدیک به یک میلیون تومان در هزینه ماهانه خانوار متوسط است. این رقم در مقیاس سالانه به بیش از ۱۰ میلیون تومان میرسد که برای بسیاری از خانوادهها معادل حقوق ماهانه یا پسانداز یک گارگر است. چنین فشار مالی نهتنها سفرهها را کوچکتر کرده، بلکه امنیت غذایی و سلامت عمومی جامعه را به خطر انداخته است. اگر این روند ادامه یابد، کاهش مصرف لبنیات میتواند به یکی از عوامل اصلی بحران سلامت در سالهای آینده تبدیل شود.
افزایش ۸۰ درصدی قیمت لبنیات در سال ۱۴۰۴ تنها به سفره خانوارها محدود نمانده و صنعت غذا را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده است. لبنیات نهتنها بهعنوان یک کالای مصرفی مستقیم اهمیت دارد، بلکه ماده اولیه بسیاری از محصولات غذایی محسوب میشود. از صنایع تولید بستنی و شیرینی گرفته تا تولید انواع سسها، شکلاتها، کیکها و حتی غذاهای آماده، همه به شکل مستقیم یا غیرمستقیم وابسته به شیر، ماست، پنیر و خامه هستند. بنابراین تورم لبنیات بهسرعت به سایر بخشهای صنعت غذا سرایت کرده و موجی از افزایش قیمتها را در محصولات متنوع ایجاد کرده است.
در بخش بستنی و محصولات سرد، افزایش قیمت شیر و خامه باعث شده هزینه تولید هر کیلو بستنی تا ۶۰ درصد بالا برود. این رشد هزینه بهطور مستقیم به قیمت نهایی منتقل شده و بستنیهای صنعتی در سال جاری بهطور متوسط ۵۰ تا ۷۰ درصد گرانتر شدهاند. در صنعت شیرینی و شکلات نیز، استفاده گسترده از شیر خشک و کره حیوانی موجب شده قیمت تمامشده محصولات افزایش یابد. گزارشهای بازار نشان میدهد قیمت کیک و شیرینیهای پرمصرف مانند بیسکویت و کلوچه بین ۳۰ تا ۴۵ درصد رشد داشته است.
در حوزه غذاهای آماده و نیمهآماده، محصولاتی مانند پیتزا، لازانیا و ساندویچهای بستهبندیشده که به پنیر و فرآوردههای لبنی وابستهاند، بیشترین فشار را تحمل کردهاند. قیمت پنیر پیتزا در سال جاری بیش از ۹۰ درصد افزایش داشته و همین موضوع باعث شده قیمت پیتزاهای آماده در فروشگاهها و رستورانها بین ۴۰ تا ۶۰ درصد رشد کند. حتی در بخش سسها و محصولات جانبی، افزایش قیمت شیر خشک و کره موجب شده سسهای سفید و محصولات مشابه تا ۳۵ درصد گرانتر شوند.
صنعت نوشیدنی نیز از این تورم بینصیب نمانده است. دوغ و نوشیدنیهای لبنی که سهم مهمی در بازار دارند، با افزایش ۸۰ درصدی قیمت شیر خام، رشد قیمتی مشابه را تجربه کردهاند. بطریهای دوغ که پیشتر با قیمت ۱۰ هزار تومان عرضه میشدند، اکنون به بیش از ۱۸ هزار تومان رسیدهاند. این افزایش نهتنها مصرفکنندگان را تحت فشار قرار داده، بلکه فروش شرکتهای تولیدکننده را نیز کاهش داده است.
بهطور کلی، تورم لبنیات در سال ۱۴۰۴ موجب شده محصولات وابسته به این صنعت بین ۳۰ تا ۹۰ درصد افزایش قیمت داشته باشند. این موج گرانی، زنجیرهای از صنایع غذایی را تحت تأثیر قرار داده و هزینههای تولید را بالا برده است. در نتیجه، مصرفکنندگان با افزایش قیمت در طیف وسیعی از کالاها مواجه شدهاند؛ از بستنی و شیرینی گرفته تا غذاهای آماده و نوشیدنیهای لبنی. این وضعیت نشان میدهد که گرانی لبنیات تنها یک بحران محدود نیست، بلکه بهعنوان یک متغیر کلیدی، کل صنعت غذا را درگیر کرده و فشار مضاعفی بر معیشت جامعه وارد ساخته است.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا