نقش نان کامل در سلامت

به گزارش سرمایه فردا، در ایران، نان به عنوان قوت غالب، خصوصاً در میان اقشار آسیب‌پذیر، نقش کلیدی در تغذیه مردم دارد. این صنعت از دیرباز در تاریخ کشاورزی ایران جایگاه ویژه‌ای داشته و همواره بخشی از تولید گندمزارها به تولید آرد و پخت نان اختصاص یافته است. سلامت و کیفیت آرد و نان مصرفی برای حفظ سلامت جامعه، افزایش ایمنی بدن و پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر اهمیت بالایی دارد.

با این حال، تغییر روش پخت نان از سنتی به صنعتی و فرآیند تبدیل گندم به آرد، همراه با حذف برخی مواد مغذی از جمله سبوس، موجب نارضایتی مردم شده است. در همین راستا، طرحی با عنوان “پخت نان کامل” در مجلس مطرح و توسط کمیسیون کشاورزی پیگیری شد. نانوایی‌هایی نیز با این عنوان شروع به فعالیت کردند. هرچند این طرح در ابتدا به صورت پایلوت در برخی استان‌ها از جمله همدان اجرا شد، اما هنوز تا اجرای کامل آن در سراسر کشور فاصله زیادی وجود دارد.

نقش نان کامل در سلامت

عبدالمجید شیخی، کارشناس حوزه اقتصاد غلات، درباره مشکلات ناشی از الگوی نان ناقص گفت: این الگو اولین بار توسط چرچیل، نخست‌وزیر انگلیس، با ارسال ۱۷ کارخانه آردسازی به ایران رایج شد. همچنین، وابستگی به واردات گندم نیز توسط اصل ۴ ترومن، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در دهه ۱۳۳۰ آغاز شد.

شیخی بیان کرد که سهم نان در سبد خانوار ایرانی از نظر حجم و وزن حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد است، اما از نظر ارزش غذایی کمتر از ۱۰ درصد را به خود اختصاص داده است. او تأکید کرد که اگر نان کامل با آرد کامل و پخت صحیح تهیه شود، می‌تواند سهم ۱۰۰ درصدی در سبد غذایی خانوار داشته باشد.

وی افزود: با ابلاغ سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف از سوی رهبر معظم انقلاب، انتظار می‌رفت که حرکت قابل توجهی در جهت اصلاح الگوی تولید، توزیع و مصرف گندم و نان انجام شود. اما تاکنون تحرک قابل توجهی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مشاهده نشده است.

لزوم اصلاح روش تولید نان

در اواخر دولت سیزدهم، تنها واکنش وزارت بهداشت به تلاش‌های پزشکان طب سنتی و ایرانی-اسلامی، تأییدیه شفاهی “لزوم اصلاح روش تولید نان با استفاده از آرد کامل” بود. در دولت چهاردهم نیز، به جز ایجاد بحران در نرخ‌گذاری قیمت تضمینی خرید گندم و دستکاری در نرخ و مقدار وزنی نان، حرکت سازنده‌ای مشاهده نشده است.

شیخی همچنین به تهیه سیاست‌های کلی “سبد ملی غذایی کشور” در سال ۱۴۰۱ اشاره کرد و اظهار داشت که هیچ‌کدام از بندهای این سبد در لایحه برنامه هفتم توسعه درج نشده‌اند. او تأکید کرد که اصلاح الگوی مصرف نان از طریق ارتقا و بهبود شرایط تولید و مصرف نان باید در چارچوب سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف انجام شود.

وی در ادامه گفت: گندم کامل دارای بیش از ۴۸ ریزمغذی مورد نیاز بدن است و نان تهیه شده از آرد کامل می‌تواند سلامت و رشد انسان را تضمین کند.

تاثیر افزودنی‌های غیرمجاز در بیماری ها

شیخی تأکید کرد که نان ناقصی که از آرد سفید تهیه می‌شود، عاری از سبوس، پروتئین و جوانه است و افزودنی‌های غیرمجاز مانند مخمّرهای غیرطبیعی و جوش شیرین در تهیه آن به کار می‌رود. او اظهار داشت که این نوع نان می‌تواند به مشکلاتی همچون دیابت، بیماری‌های دندان و لثه، ضعف جسمی و کاهش ایمنی بدن منجر شود.

وی همچنین به تأثیر مثبت نان کامل در پیشگیری از ناباروری اشاره کرد و گفت که محرومیت از نان سالم یکی از علل ریشه‌ای ناباروری در زنان و مردان است.

شیخی در ادامه بیان کرد که در جریان فراگیری بیماری کرونا، تفاوت فاحشی بین ایران و افغانستان در شیوع و تلفات این بیماری مشاهده شد. او توضیح داد که افغان‌ها نان خود را با آرد کامل و به روش سنتی تهیه می‌کنند، که این امر باعث تقویت قوه ایمنی بدن آن‌ها شده است.

اثر نان سبوس دار در کاهش دیابت

او همچنین با اشاره به گزارش‌های رسمی درباره دیابت در ایران، بیان کرد که ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال به این بیماری مبتلا هستند و جمعیت مبتلایان به دیابت در کشور حدود ۷ میلیون نفر است.

شیخی تأکید کرد که سیاست‌های کلان جمعیت که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده، بر ارتقای سلامت و تغذیه سالم جمعیت، ترویج سبک زندگی اسلامی و مقابله با سبک زندگی غربی تأکید دارد و اصلاح الگوی مصرف نان کامل نیز بخشی از این سیاست‌ها است.

وی گفت: ایران هنوز متولی رسمی برای تنظیم بازار نان ندارد و برای اجرای سیاست‌های جمعیتی باید هزینه‌های سنگینی پرداخت کند. اصلاح نان به عنوان یک راهکار کم هزینه می‌تواند به کاهش ناباروری ناخواسته کمک کند و نیازی به هزینه‌های بزرگ ندارد.

نحوه استفاده از آرد و روش تخمیر

شیخی بیان کرد که نان کامل با استفاده از آرد کامل و روش تخمیر طبیعی می‌تواند به بهبود سلامت عمومی کمک کند و هزینه‌های مقابله با بیماری‌ها را کاهش دهد. او از غفلت قوای مقننه و مجریه در این زمینه انتقاد کرد و افزود که این موضوع باید جدی‌تر پیگیری شود.

وی اشاره کرد که در سال‌های اخیر برخی استان‌ها مانند اصفهان، سمنان، مرکزی و البرز اقداماتی برای تولید و ترویج نان کامل انجام داده‌اند، اما این اقدامات کافی نیست و نیازمند پیگیری بیشتر است.
شیخی همچنین از شرکت‌های بزرگ تولید نان مانند شرکت نان قدس رضوی خواست تا در تولید نان سبوسدار و اصلاح روش‌های تولید نان مشارکت کنند و نقش الگو و جریان‌ساز در این زمینه ایفا کنند. او تاکید کرد که این اقدامات می‌تواند به امنیت غذایی کشور کمک کند و منافع اقتصادی و اجتماعی بزرگی به همراه داشته باشد.