مذاکره با آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای ایران دوباره آغاز شده فعلا نسبت به این موضوع خوش‌بینی وجود دارد. اما چرا مذاکره مهم است ؟

به گزارش سرمایه فردا، محمد طبیبیان: این روز ها بحث محافل مختلف مذاکره است. مذاکره بر سر چه چیزی و چگونه و به امید چه نتایجی. برخی از همین اکنون وعده داده اند که مردم دلخوش نباشند. یعنی این دیگ جوشان برای آن‌ها چیزی در برندارد و قرار هم نیست مشکلی از مشکلات کوه آسای مردم حل شود. می شود درک کرد که در شاکله موجود و دست بالای روسوفیل جز این هم انتظاری نمی‌رود. اما علیرغم این مطالب می‌توان به کلیات مطلب نظری انداخت.

در مطلبی که در مورد کاربرد نظریه بازی‌ها در امر معارضه و بازدارندگی از توماس شلینگ در همین کانال قرار گرفت به مفهوم تهدید معتبر، افزایش باور پذیری تهدید، ظرفیت ‘راندن در موج بحران’ (Brinkmanship) امکان تداوم تهدید و امکان ضربه زدن در حد تخریب کامل (مانند ایجاد ظرفیت هسته‌ای در جنگ سرد که هر طرف توان نابودی کامل طرف مقابل و امکان ضربه زدن متقابل پس از تحمل اولین (second strike capacity) را به عنوان عامل بازدارندگی به حساب می آورد).

مذاکره با آمریکا و دکترین تخریب

این دکترین، دکترین معروف به ‘تخریب متقابل تضمین شده’ است و در اندیشه‌ورزی سیاسیون و جنگ سالاران جایگیر شده است. تحرک‌های نظامی امریکا با این دکترین و شیوه و تحلیل سازگار به نظر می‌رسد. این طرف چه میزان توان در ارتباط با همان ظرفیت‌ها دارد بر بسیاری از ما شهروندان معمولی پوشیده است و مذاکره با آمریکا را بهترین راهکار حل مسأله می‌دانند.

اما موضوع تنش چیست؟ ظاهراً برنامه هسته‌ای است. برنامه هسته ای ایران پر هزینه ترین برنامه هسته‌ای جهان تا کنون بوده. منظورم فقط مقایسه هزینه‌های مستقیم است. اولین برنامه هسته‌ای جهان در امریکا در طی جنگ جهانی دوم سال ۱۹۴۵ اجرا شد در آن زمان ۲ میلیارد دلار هزینه داشت که به قیمت های امروزی و احتساب تورم می شود حدود ۳۰ میلیارد دلار. در آن زمان هیچ ایده‌ای در مورد امکان چنین سلاحی موجود نبود.

ارزی پروژه هسته‌ای در ایران چقدر بود

فیزیک‌دان‌های آلمانی تصور می‌کردند که اندازه آن در حد یک کشتی می‌تواند باشد. یعنی یک رآکتور آب سنگین.  فقط می توان یک کشتی با چنین امکانی را به یک بندر کشور متخاصم رساند و در بندر منفجر کرد. نامه انشتین به روزولت و اعلام خطر نیز بر اساس این درک بود. درآن زمان بسیاری از مبانی نظری، مهندسی و صنعتی پروژه ناشناخته بود. به همین دلیل برای امریکا گران تمام شد. اما کشور‌های دیگر که تقلید کردند مجبور به انجام آن هزینه‌ها نبودند.

مجموع هزینه ریالی و ارزی پروژه هسته‌ای در ایران چقدر بوده است خودتان حدس بزنید. از سال ۱۳۵۳ که سازمان انرژی اتمی تشکیل شد تا کنون چه میزان منابع صرف این کار شده. اگر هزینه های تحریم و  تهدید‌های نظامی را اضافه کنیم رقم نجومی است.

هزینه ایجاد امکانات هسته‌ای تهاجمی و صلح آمیز در هیچ یک از موارد موفق مانند شوروی، کشور‌های اروپایی، چین، هند. پاکستان، آفریقای جنوبی، اسرائیل و دیگران در این حدود نبوده است. برای چین، هند و پاکستان هزینه انجام شده حتی بسیار نازل بوده‌است.

اولین بمب‌های اتمی

بعد از روزی که اولین بمب‌های اتمی منفجر شد و دو شهر ژاپن را نابود کرد رابرت اوپنهایمر، که به پدر بمب اتمی مشهور است و تاثیر مستقیم در این امر داشت، با وجدانی آشفته و هراسناک به دیدن روزولت رئیس جمهور وقت آمریکا می رود. به او می‌گوید ترتیبی اتخاذ کنید که این شیوه کلاً برچیده شود.

چون مسائل علمی و نظری آن دیگر حل شده و برای اکثر کشور‌ها اکنون دانسته شده است. می‌ماند روش مهندسی و فرایند که آن را هم با تجربه و آزمون خواهند آموخت و زمانی که این اسلحه در اختیار همه قرار داشته باشد جهان در خطر خواهد بود. وقتی که اوپنهایمر دفتر روزولت را ترک کرد روزولت به منشی خود دستور داد که این ترسو را دیگر به دفتر من راه ندهید! و‌ اما موضوع به مرور زمان ترسناک‌تر شده است.
بازهم به نظر اینجانب که کاره‌ای نیستم و در حد بازنشسته روزنامه خوان بر نیمکت پارک قرار دارم، این پروژه ایران، به هر منظور که در سال ۱۳۵۳ ایجاد شد، از روز اول اشتباه بوده همیشه اشتباه ادامه یافته و هنوز هم بهمچنین. دلیل آن؟ خودتان پیدا کنید. عرض من این نیست که پروژه تسلیحات هسته‌ای نه ظرفیت نظامی تهاجمی و بازدارندگی ندارد.

انرژی هسته‌ای ظرفیت صلح آمیز دارد

ظرفیت صلح آمیز دارد و اگر روزی منطق و علم پایدار شد یک پروژه نو بر اساس تجربه خود و جهان لازم است. من نگران توپ تاریخی حاج میرزا آقاسی هم هستم، در کشور خود ما انجام شده. توپ در اولین شلیک ترکید و خدمه را تلف کرد. در اخبار آمده که شاه با حیرت ناظر بود، حاجی نخست وزیر تعظیمی کرد و گفت قبله عالم سلاحی که با دوست چنین کند ببینید با دشمن چه می‌کند.  فعلاً این پروژه از طریق تحریم ها و آشفتگی در شرایط اقتصادی ضربه بزرگی به دوست زده تابعد.