در حالی‌ که طب سنتی در سال‌های اخیر با استقبال گسترده مردمی و گسترش مراکز درمانی در تهران روبه‌رو شده، وزارت بهداشت درباره سوءاستفاده از ناآگاهی مردم هشدار داده است در حالی که متخصصان طب سنتی معتقد هستند با توسعه علمی طب سنتی می‌توان چالش‌ها را رفع کرد.

به گزارش سرمایه فردا،  طب سنتی طی سال‌های اخیر در ایران به‌ویژه در تهران با رشد چشمگیری روبه‌رو شده است، صف‌های طولانی مقابل مراکز درمانی و آموزشی طب سنتی، تبلیغات گسترده در فضای مجازی و استقبال مردمی از درمان‌های غیرمتعارف نشان‌دهنده گسترش این حوزه است.

این رشد با چالش‌های جدی همراه شده که نگرانی‌های مسئولان حوزه سلامت را برانگیخته است، به تازگی علیرضا رئیسی معاون وزارت بهداشت در اظهاراتی صریح بعضی فعالیت‌های طب سنتی را «کلاهبرداری» خوانده و نسبت به سوءاستفاده از ناآگاهی مردم هشدار داده است.

مراکز طب سنتی در تهران مجوز دارند؟

مراکز طب سنتی در تهران گاه بدون مجوز رسمی و نظارت علمی با ادعاهای درمانی اغراق‌آمیز فعالیت می‌کنند، بسیاری از این مراکز با استفاده از عنوان‌هایی همچون «طب اسلامی»، «درمان‌های معجزه‌آسا» یا «داروهای گیاهی بدون عارضه» مخاطبانی را جذب می‌کنند که از درمان‌های پزشکی مدرن ناامید شده‌اند یا به دنبال راه‌حل‌های طبیعی‌تر هستند.

هزینه‌های خدمات در بعضی از این مراکز بسیار بالا است و گاه از تعرفه‌های رسمی پزشکی نیز فراتر می‌رود، بدون آنکه اثربخشی علمی این درمان‌ها اثبات شده باشد.

نبود نظارت کافی و استانداردهای علمی و ورود خرافه‌ها به حوزه سلامت از مهم‌ترین چالش‌های طب سنتی در ایران است و استفاده از داروهای گیاهی بدون تجویز علمی می‌تواند منجر به عوارض جدی می‌شود و سلامت عمومی را تهدید می‌کند، در این میان برخی افراد سودجو با سوءاستفاده از اعتماد مردم، داروهای غیرمجاز را با قیمت‌های گزاف عرضه می‌کنند و خدماتی ارائه می‌دهند که نه‌تنها مؤثر نیست، بلکه گاه خطرناک نیز هست.

وزارت بهداشت بارها تأکید کرده است که طب سنتی باید به عنوان مکمل طب مدرن و با رویکرد علمی مورد استفاده قرار گیرد، نه اینکه جایگزین آن شود؛ برای سامان‌دهی این حوزه تدوین مقررات سخت‌گیرانه برای صدور مجوز، آموزش عمومی درباره تفاوت طب سنتی علمی و شبه‌علم، حمایت از پژوهش‌های معتبر و برخورد قانونی با مراکز غیرمجاز ضروری است.

طب سنتی می‌تواند در کنار طب مدرن نقش مؤثری در ارتقای سلامت جامعه ایفا کند، اما تنها زمانی که مبتنی بر شواهد علمی، تحت نظارت دقیق و با رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای باشد، رشد بی‌رویه و غیرنظارتی این حوزه در تهران زنگ خطر و نیازمند توجه جدی مسئولان، جامعه علمی و آگاهی عمومی مردم است.

هر ساله از وزارت بهداشت ایران خواسته می‌شود گزارشی درباره اقدامات انجام‌شده در حوزه طب سنتی را ارائه دهد

آموزش طب ایرانی در دانشگاه‌های علوم پزشکی

در حال حاضر و در چارچوب قوانین جاری کشور، پزشکان دارای صلاحیت علمی و قانونی مجاز به ورود به عرصه درمان هستند و این اصل شامل حوزه طب ایرانی نیز می‌شود، طب ایرانی به عنوان یکی از شاخه‌های رسمی علوم پزشکی در قالب دوره دکترای تخصصی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ارائه می‌شود و از ساختار آموزشی و نظارتی مشخصی برخوردار است، اما این مسئله متفاوت از مراکز غیرمجاز طب سنتی است.

در حال حاضر، هشت دانشکده و درمجموع ۲۰ گروه آموزشی طب ایرانی در دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور فعال هستند و وظیفه تربیت متخصصان این رشته را بر عهده دارند، حدود ۳۷۰ دانشجو در این مقطع مشغول به تحصیل هستند هرچند با توجه به تأخیر در آغاز ترم نخست سال جاری آمار نهایی پس از ثبت‌نام قطعی پذیرفته‌شدگان مشخص خواهد شد.

همچون سایر رشته‌های تخصصی پزشکی، تنها دانشجویان واجد شرایط می‌توانند در آزمون ورودی این دوره شرکت کنند و در صورت قبولی ادامه تحصیل دهند.

ارائه خدمات درمانی در حوزه طب ایرانی نیز باید در قالب مراکز رسمی و تحت نظارت انجام شود، در حال حاضر این خدمات در درمانگاه‌ها، کلینیک‌های دانشگاهی و در مراکزی با عنوان «سلامتکده» ارائه می‌شود.

سلامتکده‌ها به دو شکل دولتی (وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی) و خصوصی فعالیت می‌کنند و همگی تحت نظر پزشکان متخصص اداره می‌شوند، اما در کنار رشد قارچ‌گونه این مراکز مرکزهای طب سنتی غیرمجاز نیز شکل گرفته است.

خدمات معتبر و علمی طب ایرانی کجا ارائه می شود؟

متخصصان به مردم توصیه می‌کنند که برای بهره‌مندی از خدمات معتبر و علمی طب ایرانی تنها به مراکز رسمی و افراد دارای مجوز مراجعه کنند تا از صحت و ایمنی درمان اطمینان حاصل شود؛ طب ایرانی با پشتوانه علمی و قانونی خود، می‌تواند مکملی مؤثر در نظام سلامت کشور باشد به شرط آنکه در مسیر درست و با نظارت دقیق به کار گرفته شود.

طب سنتی بر پایه اصول بنا شده است

سیدعلی مظفرپور، عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی طب سنتی با نگاهی انتقادی و تحلیلی به تفاوت‌های بنیادین این حوزه با طب رایج به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: طب سنتی بر پایه اصولی متفاوت بنا شده است، اصولی که ریشه در طبیعت، قوه مدبره بدن انسان و اولویت دادن به سبک زندگی سالم دارد، این رویکرد نه‌تنها در طب مدرن دیده نمی‌شود، بلکه نوع نگاه و تفکر آن با پزشکی رایج تفاوت ماهوی دارد.

وی با اشاره به نگاه اسناد بالادستی کشور از جمله سند جامع علمی کشور و سند آمایش سرزمین به طب سنتی می‌افزاید: در این منابع رسمی جایگاه ویژه‌ای برای طب سنتی در نظر گرفته شده است، این اسناد نه‌تنها طب سنتی را به رسمیت شناخته‌اند، بلکه بر توسعه و بهره‌گیری از ظرفیت‌های آن تأکید دارند، موضوعی که نشان‌دهنده پشتوانه‌ی سیاست‌گذاری در سطح کلان است.

این متخصص طب سنتی با اشاره به نقش سازمان جهانی بهداشت در طب سنتی عنوان می‌کند: هر ساله از وزارت بهداشت ایران خواسته می‌شود گزارشی درباره اقدامات انجام‌شده در حوزه طب سنتی را ارائه دهد.

مظفرپور این مطالبه را نشانه‌ای از اهمیت جهانی طب سنتی می‌داند و تاکید می‌کند: طب سنتی مدعی درمان همه بیماری‌ها نیست، همان‌طور که طب رایج نیز چنین ادعایی ندارد، اما در شرایطی که اسناد رسمی کشور بر توسعه طب سنتی تأکید دارند، پرسش مهمی مطرح می‌شود، اینکه چرا در بعضی بخش‌های وزارت بهداشت، رویکردی تقابلی نسبت به این حوزه مشاهده می‌شود.

وی می‌گوید: این تناقض نیازمند بازنگری است و باید هم‌افزایی میان طب سنتی و طب مدرن رخ دهد تا نظام سلامت کشور بتواند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های هر دو، پاسخگوی نیازهای جامعه باشد.

زیرساخت مناسب در طب سنتی وجود ندارد

محمد فصیحی‌دستجردی، پژوهشگر حوزه طب سنتی و اسلامی با اشاره به بعضی چالش‌های جدی این حوزه به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: ضرورت بازنگری علمی و تدوین اصولی طب سنتی ضروری است.

وی با بیان اینکه نبود بعضی زیرساخت‌ها و دانش‌های پایه در طب سنتی و اسلامی می‌تواند آسیب‌زا باشد، ادامه می‌دهد: باید با پژوهش‌های دقیق و مستمر این خلأها را پر کنیم، برای مثال یکی از همکاران معتقد بود که مننژیت را می‌توان با زالودرمانی درمان کرد.

این پژوهشگر حوزه طب سنتی و اسلامی اضافه کرد: واقعیت این است که برای چنین بیماری تنها چند ساعت فرصت برای مداخله وجود دارد و استفاده از روش‌هایی که پشتوانه علمی ندارد، می‌تواند جان بیمار را به خطر بیندازد.

فصیحی‌دستجردی با اشاره به ضرورت تدوین طب اسلامی به‌عنوان یک نظام درمانی منسجم، تاکید کرد: به این باور قلبی رسیده‌ایم که طب اسلامی ظرفیت بالایی دارد، اما تاکنون کسی جسارت ورود به این عرصه یا دانش کافی را نداشته، یا آن را بدون صرفه اقتصادی دانسته است.

وی با اشاره به بعضی انحرافات در اجرای روش‌های درمانی سنتی گفت: در مراکزی همچون بعضی واحدهای حجامت، گاهی روش‌ها بدون ضابطه و بی‌رویه تجویز شده‌اند، ما نیز منتقد این روند هستیم، اما راه اصلاح، حذف صورت‌مسئله نیست و باید با جدیت از مسئولان و متخصصان این حوزه مطالبه‌گری و از منتقدان خواسته شود تا دلایل علمی برای نظرات خود ارائه دهند.

ارائه خدمات درمانی در حوزه طب ایرانی نیز باید در قالب مراکز رسمی و تحت نظارت انجام شود، در حال حاضر این خدمات در درمانگاه‌ها، کلینیک‌های دانشگاهی و در مراکزی با عنوان «سلامتکده» ارائه می‌شود

شرایط انجام حجامت چیست؟

این پژوهشگر حوزه طب سنتی و اسلامی ادامه می‌دهد: برخی افراد به من گفته‌اند که فعالیت در طب سنتی خیانت به مردم است و باید به جای آن، آموزش تغذیه سالم را در اولویت قرار داد، اما سوال اینجاست که آیا غذای سالمی وجود دارد که بتوان آن را آموزش داد.

فصیحی‌دستجردی تاکید می‌کند: در درمان باید به نتیجه توجه کرد، اگر ترکیبی از روش‌های مختلف پاسخ بهتری می‌دهد، باید از آن بهره برد؛ اتکای صرف به طب سنتی به‌ویژه در مواردی که ضعف‌های علمی وجود دارد، نمی‌تواند پاسخ‌گوی همه نیازهای درمانی باشد.

وی عنوان می‌کند: هرگز نگفته‌ایم که داروهای گیاهی یا روش‌های طب سنتی بی عارضه هستند، اگر فردی بدون شناخت مزاج‌ها دارویی تجویز کند، ممکن است بیمار دچار آسیب شود.

این پژوهشگر حوزه طب سنتی و اسلامی خاطرنشان می‌کند: در مورد حجامت نیز ابتدا داروهای لازم تجویز و تنها در صورت مناسب بودن شرایط جسمی فرد، انجام آن توصیه می‌شود، بنابراین ما هیچ‌گاه مدعی بی‌خطر بودن مطلق این روش‌ها نبوده‌ایم.