بازسازی در شهرهای بحران‌زده: تهران در تقابل با تجربه

بازسازی در شهرهای بحران‌زده: تهران در تقابل با تجربه

در پی آسیب‌های گسترده به بافت مسکونی تهران، بررسی و مقایسه عملکرد شهرداری این شهر با نمونه‌های موفق جهانی، روایتی روشن از چالش‌ها و فرصت‌های بازسازی شهری ارائه می‌دهد. از فرماندهی بحران در استانبول و مشارکت مردمی در مکزیکوسیتی گرفته تا تجربه تجاری‌سازی در بیروت، مسیر تهران به سوی بازآفرینی شهری نیازمند بازنگری در سیاست‌گذاری و تقویت اعتماد عمومی است

به گزارش سرمایه فردا، در مواجهه با فجایع شهری در جنگ، بازسازی زیرساخت‌های آسیب‌دیده تنها یک ضرورت عمرانی نیست، بلکه آزمونی پیچیده برای سنجش ظرفیت مدیریتی، همبستگی اجتماعی و کارآمدی نهادهای عمومی محسوب می‌شود. تهران، با تجربه جنگ ۱۲ روزه و خسارات گسترده به واحدهای مسکونی، اکنون در مسیر احیای شهری قرار گرفته است—مسیر دشواری که پیش‌تر شهرهایی چون استانبول، بیروت و مکزیکوسیتی نیز پیموده‌اند. مقایسه عملکرد این شهرها، چشم‌اندازی روشن از مدل‌های مختلف بازسازی ارائه می‌دهد؛ از فرماندهی بحران متمرکز گرفته تا مشارکت جامعه مدنی، از تأمین مالی شفاف تا ارتقاء کیفیت ساخت، هرکدام الگویی خاص برای بازگشت زندگی به بسترهای آسیب‌دیده شهری رقم زده‌اند. این مقدمه دریچه‌ای است به تحلیل سیاست‌های اجرایی و تجربه‌نگاری یک بازسازی بین‌المللی.
در مواجهه با بحران‌های شهری، مقایسه تجربه شهرداری تهران با شهرهایی نظیر استانبول، بیروت و مکزیکوسیتی می‌تواند الگویی از موفقیت‌ها، چالش‌ها و تفاوت‌های ساختاری در مدیریت بحران ارائه دهد. این ارزیابی چندمحوره نشان می‌دهد که اگرچه تهران اقدامات گسترده‌ای در حوزه بازسازی آغاز کرده، اما همچنان در برخی زمینه‌ها نسبت به مدل‌های مدیریتی پیشرفته‌تر عقب‌تر است.

در محور ساختار نهادی و فرماندهی بحران، تهران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های بنیاد مسکن، نظام مهندسی و دولت مرکزی سعی کرده هماهنگی میان نهادهای مسئول را تسهیل کند، ولی هنوز تداخل وظایف و نبود فرماندهی واحد در برخی مناطق مشهود است. در مقایسه، استانبول با اتکا به AFAD و ساختار متمرکز، عملکرد هماهنگ‌تری داشته و تجربه‌اش در زلزله‌های گذشته باعث انسجام نهادی بالاتری شده است. بیروت پس از انفجار ۲۰۲۰ توانست با جذب مشارکت جامعه مدنی و نهادهای بین‌المللی بازسازی را هدایت کند، و مکزیکوسیتی پس از زلزله ۲۰۱۷ با مدل مبتنی بر شفافیت و مشارکت مردم توانست اعتماد عمومی را تقویت کند.

تهران مدلی ترکیبی از اعتبارات دولتی برای بازسازی اجرا کرد

در حوزه تأمین مالی، تهران مدلی ترکیبی از اعتبارات دولتی، شهرداری و ابزارهای تشویقی مانند تراکم مازاد را به کار گرفته که تا حدی مؤثر بوده، اما با محدودیت منابع و نقدهایی درباره عدالت مالی روبه‌روست. استانبول با جلب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و استفاده از تسهیلات بانکی توانسته ارزش املاک را در مناطق بازسازی‌شده افزایش دهد. در بیروت، سرمایه‌گذاری شرکت‌های خصوصی با حمایت بین‌المللی موجب بازسازی بخش‌هایی از مرکز شهر شده، هرچند حذف بافت سنتی انتقادهایی را در پی داشته است. مکزیکوسیتی اما با مشارکت NGOها، بودجه دولتی و کمک‌های مردمی، موفق به ارائه تسهیلات بلاعوض و وام‌های کم‌بهره شد و تخصیص منابع را با شفافیت بالا مدیریت کرد.

در بحث کیفیت بازسازی، تهران تمرکز خود را بر مقاوم‌سازی، نوسازی کامل و کاهش هزینه‌های خدمات مهندسی قرار داده، اما با کمبود پیمانکاران متخصص روبه‌روست که می‌تواند کیفیت ساخت را تهدید کند. استانبول با مصالح ضد زلزله در نوسازی شهری عملکرد مطلوبی داشته، گرچه برخی مناطق دچار کاهش ارزش واقعی شده‌اند. بیروت تلاش کرده ضمن بازسازی، هویت تاریخی برخی محله‌ها را حفظ کند ولی روند تجاری‌سازی بیش از حد آن نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. مکزیکوسیتی با به‌کارگیری فناوری‌های نو و رعایت اصول ایمنی، بازسازی را به مدلی پایدار و قابل اعتماد تبدیل کرده است.

در نهایت، مقوله مشارکت اجتماعی و اعتماد عمومی تعیین‌کننده موفقیت هر مدل بازسازی است. در تهران، ستادهای محلی تشکیل شده و اطلاع‌رسانی محلی در جریان است، اما هنوز برخی شهروندان احساس سردرگمی دارند. در استانبول، مشارکت شهروندان در ارزیابی و بازسازی فعال است، هرچند در مناطق پرخطر، اعتماد به نهادها کاهش یافته. بیروت تجربه درخشانی از مشارکت سازمان‌های مردمی و داوطلبانه دارد، و مکزیکوسیتی با گزارش‌دهی عمومی و شفاف‌سازی عملکرد، الگویی موفق در تعامل شهروندی ارائه داده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *