یکشنبه ۷ دی ۱۴۰۴
رییس فدراسیون صادرات انرژی نگاهی تحلیلی و بیپرده، نهتنها ریشههای ناترازی را واکاوی میکند، بلکه نشان میدهد چگونه این چرخه معیوب بر تولید، صنعت، محیطزیست و حتی مهاجرت نیروی انسانی اثر گذاشته است.
به گزارش سرمایه فردا، ناترازی انرژی در ایران سالهاست به یکی از پیچیدهترین چالشهای اقتصادی و حکمرانی تبدیل شده که ریشههای آن تنها در مصرف بالای مردم یا کمبود منابع خلاصه نمیشود، بلکه حاصل دههها سیاستگذاری ناپیوسته، قیمتگذاری دستوری، رانتهای ساختاری و بیتوجهی به اصلاحات بنیادین است. حمید صالحی، رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران، در گفتوگویی مفصل با هفت صبح تلاش میکند تصویری شفافتر از این بحران ارائه دهد؛ از تاریخچه توقف اصلاحات قیمتی و پیامدهای آن گرفته تا نقش لابیها در تداوم قاچاق سوخت، اتلاف گسترده در شبکههای انرژی، ضعف رگولاتوری، و نبود برنامه جامع برای واقعیسازی قیمتها. او با نگاهی تحلیلی و بیپرده، نهتنها ریشههای ناترازی را واکاوی میکند، بلکه نشان میدهد چگونه این چرخه معیوب بر تولید، صنعت، محیطزیست و حتی مهاجرت نیروی انسانی اثر گذاشته است. این گفتوگو تلاشی است برای باز کردن گرههایی که سالهاست در اقتصاد انرژی ایران انباشته شدهاند. در ادامه جزئیات را بخوانید؛
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران، درباره ریشه ناترازیهای انرژی گفت: امروز با مجموعهای از ناترازیها در حوزه برق، گاز و بنزین روبهرو هستیم که بخش عمده آن نتیجه سیاستهایی است که طی سالهای گذشته اتخاذ شده است. معمولاً گفته میشود مشکل از بدمصرفی مردم است، اما سهم بدمصرفی شاید ۱۰ درصد باشد. مسئله بسیار عمیقتر از این حرفهاست.
صالحی، درباره تاثیر اختلاف قیمت بنزین ایران با کشورهای همسایه و بحث قاچاق بر ناترازی افزود: قیمت فعلی بنزین در ایران فاصله زیادی با قیمت منطقه دارد و طبیعی است که این اختلاف، قاچاق را تشدید کند. اما اینکه این حجم از قاچاق دقیقاً توسط چه کسانی انجام میشود و آیا واقعاً با چند گالن مرزنشین چنین حجمی جابهجا میشود یا نه، موضوعی است که هنوز شفاف نشده و ابهامات زیادی دارد. برای فهم این مشکلات باید به ریشهها نگاه کرد. همه این مسائل معلولاند، اما آیا دولتها برنامهای جامع و چندساله برای رفع این ناترازیها داشتهاند؟ متأسفانه اغلب نگاهها مقطعی بوده است. دولت چهاردهم با میراثی از ناترازیها روبهرو شد که از دولتهای قبل باقی مانده بود.
صالحی با اشاره به دورههای مختلف سیاستگذاری انرژی گفت: اگر بخواهیم خلاصه بررسی کنیم، ناترازیها از زمانی آغاز شد که روند اصلاح قیمت حاملهای انرژی متوقف شد. در دولتهای هفتم و هشتم، این اصلاحات طبق برنامه سوم توسعه با شیبی متناسب با تورم انجام میشد. درآمد مردم افزایش پیدا میکرد، اقتصاد رشد داشت، تورم تکرقمی بود، نرخ ارز تکنرخی بود و سالانه صدها هزار شغل ایجاد میشد. در چنین فضایی مردم با اصلاح قیمتها همراهی میکردند.
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران ادامه داد: اما در مجلس هفتم این روند متوقف شد. تصمیم گرفتند برای جلب رضایت عمومی، افزایش قیمتها را متوقف کنند. بعد هم دولتهای نهم و دهم با اتکا به درآمدهای بالای نفتی، اصلاحات قیمتی را ضروری ندانستند. این مسیر اشتباه در دولتهای یازدهم و دوازدهم هم ادامه پیدا کرد.
صالحی با اشاره به وقایع سال ۹۸ گفت: اگر دولت یازدهم از سال ۹۲ طبق مصوبات مجلس، سالانه افزایش تدریجی قیمت حاملهای انرژی را اجرا میکرد، شوک سال ۹۸ رخ نمیداد. اما دولتها ترجیح دادند مسئله را پنهان کنند و زیر فرش بگذارند، بهجای اینکه با مردم صادقانه درباره یارانههای انرژی و هزینههای واقعی آن صحبت کنند.
او افزود: امروز ایران یکی از بالاترین سطوح یارانه انرژی در جهان را پرداخت میکند. طبق گزارشهای بینالمللی، ما در رتبههای اول یا دوم مصرف یارانهای انرژی قرار داریم. طبیعی است که ادامه این روند، ناترازیها را عمیقتر میکند و باید بالاخره درباره آن تصمیمگیری شفاف و بلندمدت انجام شود.
صالحی در ادامه توضیحات خود درباره یارانه انرژی و اتلاف گسترده در شبکههای زیرساختی گفت: وقتی درباره یارانه انرژی صحبت میکنیم باید مقایسهها را دقیق ببینیم. چین با جمعیت یک میلیارد و چهارصد میلیونی حدود ۳۰ تا ۳۲ میلیارد دلار یارانه انرژی میدهد. ما با جمعیت ۸۰ میلیونی، هفت تا هشت میلیارد دلار یارانه میدهیم. اما مسئله فقط یارانه نیست ما در همه بخشها پرت انرژی داریم. در گاز پرت داریم، در برق پرت داریم، در آب پرت داریم و این اعداد کوچک نیست.
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران افزود: در بخش برق زمانی صحبت از ۲۵ درصد پرت بود. امروز متخصصان میگویند این عدد به حدود ۱۵ درصد رسیده، در انتقال حتی زیر ۱۱ درصد آمده، اما هنوز با استاندارد جهانی که ۳ تا ۴ درصد است فاصله زیادی داریم. در گاز، همین علمکها و شبکههای شهری حدود ۲۵ درصد پرت ایجاد میکنند. در آب هم سالها باید شبکهها را نوسازی میکردیم، لولههای GRP میگذاشتیم، خوردگی را کنترل میکردیم، اما سرمایهگذاری نشده و همین باعث اتلاف گسترده شده است.
صالحی با تأکید بر ضرورت صداقت دولتها با مردم ادامه داد: اگر دولتی از روز اول بیاید و صادقانه بگوید من آمدهام این پرتها، این هدررفتها و این یارانههای بیهدف را کم کنم و پولش را به جیب مردم برگردانم، مردم همراهی میکنند. در دولتهای هفتم و هشتم مردم همراهی کردند چون اقتصاد کشور وضعیت خوبی داشت، اشتغال ایجاد میشد، درآمدها بالا میرفت و مردم میدیدند اصلاح قیمتها منطقی است.
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران با انتقاد از دو دهه تعلل در اصلاحات گفت: متأسفانه دو دهه هیچ کاری نکردیم. فقط تماشا کردیم و با درآمدهای نفتی چالهچولهها را پر کردیم. به مردم هم نگفتیم واقعیت چیست. نتیجه این شد که امروز ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین مصرف میکنیم و هفت تا هشت میلیون لیتر آن قاچاق میشود. این عدد کمی نیست. پالایشگاهها نهایتاً پنج درصد بیشتر میتوانند تولید کنند. اما قاچاق روزانه چند میلیون لیتر یعنی یک زخم بزرگ.
صالحی با اشاره به تناقض میان تصاویر رسانهای و نبود پاسخگویی گفت: در رسانهها میبینیم یک لوله کشف شده، یا در شرق کشور صف طولانی تانکرها در حال قاچاق سوخت هستند. اما در عمل پاسخگویی وجود ندارد. اینها دیگر قاچاق گالنی نیست. اینها سازمانیافته است. مردم هم همین را حس میکنند.
او درباره مفهوم «قاچاق سازمانیافته» توضیح داد: وقتی میگوییم سازمانیافته، یعنی حجم قاچاق از سطح کولبری و گالنبرداری فراتر رفته است. وقتی کشتی حامل سوخت قاچاق توقیف میشود و سوخت آن ایرانی است، یعنی شبکهای پشت این ماجراست. مسئولان هم بارها به این موضوع اشاره کردهاند، هرچند خیلی صریح دربارهاش صحبت نمیشود.
صالحی در ادامه با انتقاد از بیتوجهی دولتها گفت: دردناک است که این موضوع سالها تکرار میشود و هیچ دولتی آن را در اولویت قرار نمیدهد. نمیشود دولتی بیاید و بگوید مردم راهحل بدهند. این وظیفه دولت است که ساختار قاچاق را بشکند. وقتی در شرق کشور قطار کامیونها سوخت قاچاق میبرند، این دیگر مسئله کوچک نیست.
او تأکید کرد: تنها دولتهایی که برای آینده انرژی ایران فکر کردند، دولتهای هفتم و هشتم بودند. برنامه سوم توسعه بهترین برنامه اقتصادی کشور در حوزه واقعیسازی قیمت انرژی بود؛ برنامهای که هم اصلاحات را پیش برد و هم فشاری به مردم وارد نکرد. اگر همان مسیر ادامه پیدا میکرد، امروز با این حجم ناترازی و قاچاق روبهرو نبودیم.
صالحی در ادامه بحث درباره ریشههای قاچاق سازمانیافته سوخت گفت: مشکل فقط چند قاچاقچی خرد نیست. مسئله این است که در طول ۲۰ تا ۳۰ سال گذشته، گروههایی از رانتهای انرژی و ارزی استفاده کردهاند و هر سال قویتر شدهاند. این افراد طبیعتاً اجازه نمیدهند قیمت سوخت واقعی شود، اجازه نمیدهند نرخ ارز واقعی شود، چون منافعشان در همین فاصله قیمتی است.
او افزود: وقتی میگوییم قاچاق سازمانیافته، یعنی شبکههایی که در برخی نهادها یا ساختارها نفوذ دارند و مانع اصلاحات میشوند. اما من همیشه میگویم باید به ریشه نگاه کرد. چرا باید کالایی را آنقدر ارزان عرضه کنیم که قاچاق برایش صرفه داشته باشد؟ چرا باید شرایطی ایجاد کنیم که یک فرد عادی وسوسه شود کالایی را بردارد و از مرز خارج کند؟
صالحی با اشاره به تجربه کشورهای دیگر ادامه داد: در کشورهای دیگر بنزین یک قیمت دارد، ارز یک قیمت دارد، برق یک قیمت دارد. همین ثبات و واقعیبودن قیمتهاست که جلوی قاچاق را میگیرد. چرا آنها نتیجه میگیرند و ما نه؟ چرا ما هر سال از همان سوراخ گزیده میشویم؟ این سؤال اصلی است.
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران با تأکید بر اینکه منابع انرژی متعلق به مردم است گفت: بنزین مال مردم است، برق مال مردم است، آب مال مردم است. دولتها فقط نماینده مردماند. من همیشه اقتصاد ایران را مثل یک بنگاه تصور میکنم. مردم صاحبان اصلی این بنگاهاند. دولت هر چهار سال یکبار مثل هیئتمدیره انتخاب میشود و مجلس نقش بازرس را دارد. مردم سرمایهشان را در اختیار دولت میگذارند و انتظار دارند این سرمایه حفظ و چند برابر شود.
او افزود: انتظار مردم این است که دولت منابع زیرزمینی، نفت، گاز، آب، ارز و ذخایر طلا را حفظ کند و ارزش افزوده ایجاد کند، هم مشکلات امروز را حل کند و هم آینده را بسازد. نه اینکه شاهد باشیم از شرق کشور منابع خارج میشود یا کشتیها سوخت قاچاق حمل میکنند.
صالحی خطاب به دولت گفت: وقتی میگویید قیمت سوخت باید واقعی شود، منِ شهروند موافقم. چون این منابع مال من است و نباید به سمنالبیع از بین برود. وقتی بنزین از آب ارزانتر است، طبیعی است که هدر میرود. اما سؤال این است: برنامه واقعیسازی قیمت بنزین چیست؟ برق چه میشود؟ آب چه میشود؟ گاز چه میشود؟
او با انتقاد از نبود افقنگری در سیاستگذاری انرژی ادامه داد: شهروند حق دارد بداند دولت برای پنج سال آینده چه برنامهای دارد. اما ما هیچوقت نمیبینیم دولتی بگوید امروز در این نقطه هستم و میخواهم پنج سال بعد به نقطه مشخصی برسم. این نبود چشمانداز، ریشه بسیاری از مشکلات است.
صالحی درباره بحث درباره نقش لابیها و رانتها در تداوم ناترازی انرژی گفت: وقتی از قاچاق سازمانیافته حرف میزنیم، یعنی گروههایی که سودشان در همین وضعیت است؛ در اینکه بنزین ارزان بماند، ارز چندنرخی بماند و مسیرهای انتقال سوخت به کشورهای همسایه باز بماند. طبیعی است که چنین منافعی بدون ارتباطات در دولت و مجلس دوام نمیآورد. این فقط مسئله یک فرد نیست؛ این نتیجه ناکارآمدی ساختاری است که اجازه داده لابیها و رانتها در تصمیمسازی کشور اثرگذار شوند.
او افزود: اگر امروز این شبکهها قوی شدهاند، به این دلیل است که ما ۱۰ یا ۲۰ سال پیش مسیر درست را ادامه ندادیم. اگر همان برنامه سوم توسعه ادامه پیدا میکرد، امروز این گروهها چنین قدرتی نداشتند. ما خودمان با چندنرخیکردن ارز، چندنرخیکردن بنزین و تثبیتهای غلط، این رانتها را تقویت کردیم. در برق، در آب، در گاز—سیاستهای اشتباه روی اشتباه.
صالحی با اشاره به تناقض میان ظرفیتهای کشور و وضعیت فعلی گفت: چطور ممکن است کشوری که دومین ذخایر گاز دنیا را دارد، با کمبود گاز روبهرو شود؟ چطور ممکن است با این همه ظرفیت تولید برق، ناترازی داشته باشیم؟ اینها نتیجه سیاستهای غلط است. اما سؤال منِ شهروند این است: تا کی باید هزینه این اشتباهات را بدهم؟
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران ادامه داد: دولتها نمیتوانند با برخورد سطحی با لابیها این مسئله را حل کنند. این شبکهها فربه شدهاند و مسیر قاچاق برایشان حیاتی است. تنها راه، اصلاح ریشهای است. باید پرسید چرا اصلاً بنزین ۱۵۰۰ تومانی باید از شرق کشور خارج شود؟ چرا باید کالایی را اینقدر ارزان عرضه کنیم که قاچاق برایش صرفه داشته باشد؟
صالحی با اشاره به تجربه کشورهای دیگر گفت: «در ترکیه همین مسیر را رفتند: قیمت انرژی را واقعی کردند و همزمان درآمد مردم را بالا بردند. همه دنیا همین کار را کرده است. اما ما هر روز با یک نرخ جدید روبهرو میشویم یک روز اتاق مبادله اول، یک روز اتاق دوم، یک روز مدل سوم. اینها همه راههایی است برای اینکه ریشه رانت باقی بماند.
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران با طرح پرسشی مهم ادامه داد: رئیسجمهور که خودش ذینفع نیست، او منتخب مردم است. پس چرا سیاستها به سمت ریشهکنی رانت نمیرود؟ چرا بهجای اصلاح ساختاری، یک مُسکن ۵ هزار تومانی برای بنزین مطرح میشود تا فقط کسری واردات بنزین جبران شود؟ چرا با مردم شفاف صحبت نمیشود؟ چرا برنامهای ارائه نمیشود که نشان دهد این اصلاحات چگونه به جیب مردم برمیگردد؟
صالحی درباره مقاومت ساختار اداری گفت: در بسیاری از کشورها رؤسایجمهور با همین مقاومتهای دیوانسالاری روبهرو بودهاند، اما ایستادهاند و اصلاح کردهاند. در ایران اما هر وزیری که وارد وزارت نیرو میشود، با نیت اصلاح میآید، اما دو سه ماه بعد میبینیم همان مسیر قبلی را ادامه میدهد. چرا؟ چون بدنه دولت در برابر اصلاح مقاومت میکند. آنها نگران از دست دادن منافع و درآمدهای گذشتهاند.
او افزود: یک اشتباه بزرگ این است که برخی تصور میکنند قدرت دولت از مالکیت میآید. در حالی که در دنیا قدرت دولت از رگولاتوری میآید، از تنظیمگری. اگر دولت نقش تنظیمگر و تسهیلگر داشته باشد، قدرتش چند برابر میشود. اما وقتی خودش وارد اقتصاد میشود و مالکیت را ابزار قدرت میداند، هم ناکارآمد میشود و هم رانت تولید میکند.»
صالحی با نقد ساختار فعلی مدیریت برق گفت: الان دولت برق را از نیروگاههای خصوصی و دولتی میخرد و خودش دوباره میفروشد. همین مداخله باعث ناترازی شده، چون قیمت دستوری تحمیل میکند. نیروگاهی که امروز ۲۰ هزار میلیارد تومان ارزش دارد باید بتواند درآمد ایجاد کند، توسعه بدهد، نیروگاه دوم و سوم بسازد و کمبود را جبران کند. اما وقتی دولت قیمت را سرکوب میکند، این نیروگاه مثل اتوبوسی میشود که باید در مسیر کار کند اما در گاراژ خواباندهاند. درآمد ندارد، توسعه نمیدهد و کمبود ادامه پیدا میکند.
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران افزود: مشکل از همینجا شروع میشود که دولت گاز را در بودجه با عدد نزدیک صفر حساب میکند. این گاز مال مردم است. حرف ما به آقای پزشکیان این است که در مسیر صیانت از منابع مردم، نباید گاز را با عدد صفر در بودجه بنویسید. این یعنی ارزشزدایی از دارایی مردم.
صالحی با اشاره به بدنه بزرگ و سنگین دولت گفت: وقتی دولت اینقدر بزرگ و سنگین است، طبیعی است که توسعه اتفاق نمیافتد. توجیه دولت این است که میخواهد قیمتگذاری دستوری داشته باشد و یارانه انرژی بدهد. اما این نگاه غلط است. تجربه مخابرات را ببینید، زمانی سیمکارت یک میلیون تومان بود چون دولت انحصار داشت. وقتی دولت کنار رفت، سیمکارت شد پنج هزار تومان. هرجا دولت کنار میرود، اقتصاد بهتر میشود و قیمتها منطقیتر.
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران ادامه داد: ریشه این مسئله رقابت است. رقابت زیباترین مفهوم در اقتصاد است. رقابت است که تعادل ایجاد میکند. بازار یعنی عرضه و تقاضا. امروز در اینترنت رقابت وجود دارد، برای همین قیمتها متعادل است. اگر فقط یک شرکت اینترنت میداد، انحصار و فساد و رانت ایجاد میشد. اما چون رقابت هست، تعادل هست.
صالحی با اشاره به رتبه پایین ایران در شاخصهای کسبوکار گفت: ما در فضای کسبوکار رتبه ۱۵۳ بین ۱۸۰ کشور را داریم. چرا؟ چون رقابتپذیری را از بین بردهایم، آزادی تجاری را محدود کردهایم. اینها شاخصهایی است که دنیا بر اساس آنها ما را ارزیابی میکند.
او درباره نقش تحریمها توضیح داد: تحریمها باعث شد واردات و صادرات شفاف نباشد و این خودش به دولت اجازه داد کنترل بیشتری اعمال کند. اما نتیجه چه شد؟ ناترازیها بیشتر شد. تحریمها بهانهای شد برای اینکه ساختار غلط ادامه پیدا کند.
صالحی سپس به موضوع بنزین پرداخت و گفت: آقای پزشکیان بارها گفتهاند که ۶ میلیارد دلار واردات بنزین داریم و کسری بودجه و ناترازیها جدی است. حالا قیمت ۵ هزار تومانی برای برخی خودروها اعلام شده. این شاید قدم اول باشد، اما کافی نیست. اصلاح قیمت بنزین باید در چارچوب اصلاح کل حاملهای انرژی باشد، نه فقط یک قلم.
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران افزود: نمیشود فقط بنزین را اصلاح کرد و برق، گاز، سیانجی و سایر حاملها را رها کرد. همه اینها به هم مرتبطاند. اگر قرار است یارانه داده شود، باید عادلانه داده شود. باید به مردم گفته شود که مسیر اصلاح چیست و چگونه منافعش به خود مردم برمیگردد.
صالحی تأکید کرد: اصلاح قیمت انرژی باید یک برنامه جامع باشد، نه یک تصمیم مقطعی. دولت باید با مردم شفاف صحبت کند، مسیر پنجساله و هفتساله ارائه دهد و نشان دهد که این اصلاحات چگونه به نفع مردم تمام میشود. بدون این شفافیت، هیچ اصلاحی پایدار نخواهد بود.
صالحی درباره بحث عدالت یارانهای و ضرورت اصلاح ساختارهای آن گفت: نمیشود کسی چهار تا خودرو داشته باشد و یارانه سوخت بگیرد، اما یک ایرانی که حتی ماشین ندارد، هیچ سهمی از یارانه انرژی نبرد. این بیعدالتی باید اصلاح شود. اگر قرار است یارانهای داده شود، باید به همه مردم برسد، نه فقط به دارندگان خودرو.»
او افزود: برای آینده شاید بتوان زیرساختهایی طراحی کرد، اما مسئله حاملهای انرژی باید در یک بسته جامع دیده شود؛ بستهای که طی ۵ تا ۷ سال اجرا شود. حاملهایی که قاچاقپذیرترند مثل بنزین باید با شیب تندتری واقعی شوند. چون سالها قیمت بنزین ثابت مانده و همین باعث حساسیت و قاچاق شده است.
صالحی درباره سناریوی افزایش قیمت بنزین گفت: اگر دولت همین امروز تصمیم بگیرد قیمت بنزین را اصلاح کند، احتمالاً همان اتفاق سال ۹۸ تکرار میشود. آن زمان ۳ هزار تومان شوک ایجاد کرد، اما امروز با توجه به افزایش قیمتها در همه بخشها، ۵ هزار تومان آن اثر را ندارد. اما مشکل اینجاست که دولت هیچ برنامهای ارائه نکرده؛ نه گفته امسال ۵ هزار تومان، سال بعد ۱۰ هزار تومان، سال بعد ۲۰ هزار تومان. هیچ نقشه راهی ندیدهام.
او تصریح کرد: در کشورهای همسایه قیمت بنزین ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان است. در افغانستان حدود یک دلار است. در ارمنستان هم همینطور. ما فاصله زیادی داریم. اما از دولت و وزیر نفت برنامهای ندیدهام. فقط سخنگو یا رئیس دولت درباره ۵ هزار تومان صحبت میکنند، اما تیم اقتصادی برنامهای ارائه نمیدهد. اگر برنامهای شبیه برنامه سوم توسعه داشتیم، میشد تحلیل کرد که به کجا میرویم.
صالحی درباره چندنرخی شدن بنزین گفت: الان عملاً چهار نرخی شدهایم: ۱۵۰۰ تومان، ۳۰۰۰ تومان، ۵۰۰۰ تومان و ۶۸۵۰۰ تومان برای بنزین سوپر وارداتی؛ یعنی ادامه قاچاق سوخت. دولت میگوید از بخش خصوصی و اتاق بازرگانی راهحل میخواهد، اما وقتی پیشنهاد میدهیم، باز همان فرمان قبلی حفظ میشود.
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران سپس به موضوع سیانجی اشاره کرد و گفت: یکی از دلایلی که دربارهاش کمتر صحبت میشود، نقش خودروسازهاست. گفته میشود برخی خودروسازان چندان موافق توسعه سیانجی نیستند. وقتی بنزین ارزان است، طبیعی است که مردم سمت بنزین میروند و سیانجی توسعه پیدا نمیکند. حتی خودروهای هیبریدی و برقی هم تحت تأثیر همین قیمتگذاری غلط هستند.
صالحی تأکید کرد: تا زمانی که قیمت انرژی واقعی نشود و یارانهها عادلانه توزیع نشود، نه سیانجی توسعه پیدا میکند، نه خودروهای برقی، نه مصرف اصلاح میشود و نه قاچاق از بین میرود. اصلاح انرژی باید جامع، مرحلهای و همراه با برنامه شفاف باشد؛ نه تصمیمهای مقطعی و مسکنوار.
صالحی درباره بحث نقش قیمت بنزین در توسعه فناوریهای جایگزین گفت: تا زمانی که بنزین ارزان است، هیچ سوخت جایگزینی نه سیانجی، نه خودروهای هیبریدی و نه برقی نمیتواند جان بگیرد. خودروساز چه نفعی دارد که به سمت خودروهای پاک برود وقتی بازار ۸۰ میلیونی دارد و مردم بهجای نیاز واقعی، خودرو را بهعنوان کالای سرمایهای میخرند؟
او افزود: وقتی بازار را کمرنگ کنیم و نقش آن را نادیده بگیریم، همین نتایج حاصل میشود. مسئله بازار، مسئله حیاتی است. دولتها توجهی به آن ندارند. اگر بازار را درست بفهمند، تصمیماتشان اصلاح میشود و خودروساز هم مجبور میشود در همان مسیر حرکت کند.
صالحی با اشاره به تبدیل خودرو به ابزار حفظ ارزش پول گفت: امروز مردم خودرو میخرند نه برای استفاده، بلکه برای اینکه ارزش ریالشان حفظ شود. پراید و پژو و سمند حتی بدون ضبط و صندلی خریدار دارد، چون مردم میدانند قیمتش بالا میرود. خودرو شده شبیه طلا و ارز. این یعنی بازار واقعی خودرو از بین رفته و تبدیل شده به ابزار سرمایهگذاری.
او با اشاره به کیفیت پایین خودروهای داخلی اظهار کرد: وقتی معاون رئیسجمهور خانوادهاش را در تصادف از دست میدهد، یعنی کیفیت خودروها فاجعه است. اما چون بازار سرمایهای است، فروش ادامه دارد. اگر دولت مشوقهای هیبریدی و برقی میداد، اگر تعرفه خودروهای پاک پایین میماند، اگر واردات رقابتی میشد، خودروساز مجبور بود کیفیت را بالا ببرد.
صالحی درباره تعرفه واردات خودرو گفت: تعرفه ۱۰۰ درصدی واردات خودرو باید طی ۵ سال کاهش یابد؛ ۱۰۰ درصد بشود ۸۰، بعد ۶۰، بعد ۴۰. وقتی ایرانخودرو دیگر دولتی نیست، چرا تعرفه باید همچنان بالا باشد؟ اگر رقابت ایجاد شود، خودروساز داخلی مجبور میشود کیفیت را بالا ببرد. این تنها راه اصلاح صنعت خودرو است.
صالحی سپس به موضوع قاچاق فرآوردههای نفتی و پتروشیمی پرداخت و گفت: قاچاق فقط در بنزین نیست. قاچاق پتروشیمی و فرآوردههای نفتی هم رواج پیدا کرده. اصطلاح خالیفروشی را شنیدهاید؛ این نتیجه همان چندنرخی بودن ارز است. وقتی پتروشیمی را مجبور میکنید ارز را با ۷۰ هزار تومان بیاورد، در حالی که ارز آزاد ۱۲۶ هزار تومان است، طبیعی است که فساد ایجاد میشود.
رئیس فدراسیون صادرات انرژی ایران افزود: پتروشیمی ۱۲ میلیارد دلار ارز میآورد. چرا باید مجبور باشد آن را با ۷۰ هزار تومان عرضه کند؟ این تفاوت ۵۰ هزار تومانی یعنی رانت خالص. سؤال این است: این رانت به جیب چه کسانی میرود؟
صالحی با اشاره به قیمت کالاها در بازار گفت: آیا کالایی که امروز مردم میخرند با ارز ۷۰ هزار تومانی وارد شده؟ گوشت یک میلیون و پنجاه هزار تومان است. شیر لبنیاتی که با ارز نیمایی وارد میشود، در دنیا ارزانتر است. پس این یارانهها کجا میرود؟ هیچکدام از اینها به سفره مردم نمیرسد.
صالحی درباره دارو نیز توضیح داد: به نظر من حتی دارو هم باید با ارز واقعی عرضه شود، اما دولت باید ریال را بهموقع پرداخت کند. یکی از دلایل مخالفت داروسازها با دریافت ریال این است که دولت تعهدات ریالی را بهموقع انجام نمیدهد. اگر دولت میخواهد به کسی کمک کند، باید ریال بدهد، نه اینکه با ارز چندنرخی بازار را خراب کند.
او در پایان این بخش گفت: تا زمانی که ارز چندنرخی است، قاچاق ادامه دارد، رانت ادامه دارد، فساد ادامه دارد. تنها راه، واقعیسازی قیمتها، رقابتپذیری و پرداخت مستقیم یارانه ریالی به مردم است. این مسیر همه دنیا بوده و ما هم چارهای جز رفتن به سمت آن نداریم.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا