شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با همراهی آمریکا و سه کشور اروپایی قطعنامه‌ای علیه برنامه هسته‌ای ایران تصویب کرد؛ قطعنامه‌ای غیرالزام‌آور اما کاملاً سیاسی که تهران را به عدم پایبندی به تعهدات پادمانی متهم می‌کند. این اقدام در حالی صورت گرفت که ایران پس از حملات نظامی اخیر آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای خود، آژانس را به جانبداری و سیاسی‌کاری متهم کرده و هشدار داده است در روابط خود با این نهاد تجدیدنظر خواهد کرد.

به گزارش سرمایه فردا، روز پنجشنبه ۲۹ آبان، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با همراهی آمریکا و سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان قطعنامه‌ای علیه برنامه هسته‌ای ایران تصویب کرد. این قطعنامه که هفتمین مورد پس از بسته شدن رسمی پرونده «ابعاد نظامی احتمالی» در سال ۱۳۹۴ به شمار می‌رود، با ۱۹ رأی موافق، ۱۲ رأی ممتنع و ۳ رأی مخالف به تصویب رسید. در متن آن، بدون اشاره به همکاری‌های مستمر ایران با آژانس، تهران به عدم پایبندی به تعهدات پادمانی متهم شده و بر ضرورت دسترسی فوری آژانس به اطلاعات دقیق درباره ذخایر مواد هسته‌ای ایران تأکید شده است. همچنین ایران موظف شده تمامی فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی و بازفرآوری، از جمله تحقیق و توسعه و پروژه‌های آب سنگین را تعلیق کند و مطابق پروتکل الحاقی اطلاعات کامل درباره ذخایر اورانیوم و تأسیسات تحت پادمان ارائه دهد.

این قطعنامه اگرچه الزام‌آور نیست، اما به‌وضوح سیاسی است. نکته مهم آن است که در متن هیچ اشاره‌ای به حمله نظامی اخیر آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران نشده؛ حمله‌ای که خلاف قوانین آژانس و معاهده منع اشاعه بود. ایران در حالی همکاری‌های فراپادمانی خود را ادامه می‌داد که این حملات صورت گرفت، اما آژانس و شخص مدیرکل، رافائل گروسی، نه تنها آن را محکوم نکردند بلکه با سکوت خود نشان دادند در مسیر سیاسی‌کاری غرب حرکت می‌کنند. این رفتار سبب شد ایران در همکاری‌های خود با آژانس تجدیدنظر کند و مجلس شورای اسلامی قانونی تصویب کرد که تصمیم‌گیری درباره ادامه همکاری‌ها را به شورای عالی امنیت ملی سپرد.

ایران معتقد است حمله به تأسیسات هسته‌ای‌اش یک پدیده جدید در روابط اعضا با آژانس است و قوانین فعلی توان پاسخگویی به چنین شرایطی را ندارند. از نگاه تهران، آژانس باید ضامن امنیت تأسیسات هسته‌ای کشورها باشد، اما اکنون نه تنها این وظیفه را انجام نمی‌دهد بلکه با عدم محکومیت تجاوز، عملاً به ابزار فشار قدرت‌های غربی تبدیل شده است. علاوه بر این، طی سال‌های اخیر موارد متعددی از جاسوسی بازرسان آژانس برای سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل فاش شده است. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، نیز تأکید کرده در جریان جنگ ۱۲ روزه، نخستین مرکز هسته‌ای هدف قرار گرفته همان مرکزی بود که اطلاعات آن تنها در اختیار آژانس بود. وزارت اطلاعات ایران نیز اخیراً گزارش داده اسناد همکاری پنهان گروسی با موساد به دست آمده است.

فشار غرب برای حضور بازرسان آژانس

بر همین اساس، فشار غرب برای حضور بازرسان آژانس در تأسیسات هسته‌ای ایران، به‌ویژه مراکزی که مورد حمله قرار گرفته‌اند، از نگاه تهران اقدامی برای کسب اطلاعات امنیتی است. در متن قطعنامه جدید نیز از مدیرکل آژانس خواسته شده پیش از هر نشست سه‌ماهه شورای حکام گزارشی درباره اجرای توافق پادمان ایران و مفاد قطعنامه‌های شورای امنیت ارائه کند؛ اقدامی که ایران آن را برنامه‌ریزی غرب برای متهم کردن تهران به عدم اجرای ان‌پی‌تی و ایجاد فشارهای منظم می‌داند.

در واکنش به این روند، مقامات ایرانی هشدار داده‌اند در صورت تداوم رفتار سیاسی آژانس، همکاری‌ها باز هم کاهش خواهد یافت. کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه، تأکید کرده تصویب چنین قطعنامه‌هایی به معنای پایان تعامل است و ایران ناگزیر به بازنگری اساسی در روابط با آژانس خواهد بود. او تصریح کرده توافق قاهره عملاً کنار گذاشته شده و شرایط پس از این قطعنامه متفاوت خواهد بود.

سیاست آمریکا و سه کشور اروپایی آن است که با همراه کردن آژانس، ایران را به عدم اجرای مفاد ان‌پی‌تی و قطعنامه‌های شورای امنیت متهم کنند. این در حالی است که فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران اقدامی غیرقانونی و خلاف برجام بود؛ اقدامی که چین و روسیه نیز آن را رد کرده‌اند. روسیه صراحتاً اعلام کرده هیچ‌یک از قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران را به رسمیت نمی‌شناسد و همکاری‌های خود را بدون توجه به آن‌ها ادامه خواهد داد. چین نیز موضع مشابهی اتخاذ کرده و بازگشت قطعنامه‌ها را غیرقانونی دانسته است.

ایران بارها تأکید کرده پس از بمباران تأسیسات هسته‌ای‌اش، روشن شد که قوانین آژانس صرفاً ابزار فشار قدرت‌هاست و هیچ فایده‌ای برای کشورهای عضو ندارد. از این رو تهران خواستار تدوین قواعد جدید برای برنامه هسته‌ای خود شده است. عباس عراقچی نیز در واکنش به قطعنامه اخیر در توییتی نوشت توافق قاهره توسط آمریکا و سه کشور اروپایی کشته شد و حسن نیت ایران نادیده گرفته شده است. او تأکید کرد این ایران نیست که بحران تازه‌ای ساخته، بلکه غرب با تحریکات خود مسیر تنش‌زایی را دنبال می‌کند.

کارشناسان معتقدند پایان توافق قاهره واکنش کافی نیست و ایران باید پاسخ محکم‌تری به قطعنامه جدید نشان دهد. به باور آنان، این قطعنامه بخشی از روند فشار سیاسی غرب است و تغییر معادله در روابط ایران و آژانس ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به شمار می‌رود.