بنابراین علاوه بر ناترازی انرژی، افزایش قیمت گاز به چالش‌های صنایع ایران افزوده شده است. افزایش قیمت گاز و برق تأثیرات قابل توجهی بر صنایع مختلف به ویژه صنعت پتروشیمی، فولاد و سیمان دارد. نوسانات قیمت گاز می‌تواند روی حاشیه سود و سهم بازار این صنایع تاثیر بگذارد.

تغییرات نرخ‌نامه گاز و خوراک در سال ۱۴۰۳

وزارت نفت نرخ‌نامه جدیدی برای گاز و خوراک در سال ۱۴۰۳ ابلاغ کرده است که نشان‌دهنده رشد بالایی در سال جاری است. افزایش نرخ دلار و قیمت جهانی گاز، نرخ خوراک پتروشیمی و صنایع را گران کرده و منجر به افزایش هزینه‌های تولید و کاهش حاشیه سود شده است.

نکات مهم در انتشار نرخ ریالی خوراک و سوخت صنایع

در نیمه اول سال، هر عددی از فرمول نرخ خوراک استخراج شود ۱۰ درصد تخفیف دارد و در نیمه دوم سال هر عددی از فرمول استخراج شود ۱۰ درصد گران‌تر به شرکت‌ها فروخته می‌شود. این موضوع، در کنار رشد نرخ دلار ارز توافقی و نرخ جهانی گاز، باعث رشد نرخ فروش گاز به شرکت‌ها در دی ماه شده است.

میانگین نرخ موثر فرمول

میانگین نرخ موثر فرمول در ۱۰ ماهه ابتدای امسال ۱۴.۹ سنت بوده است. برای تحلیل شرکت‌ها در سال آینده، با فرض ثبات نرخ‌های جهانی نسبت به امسال می‌توان از نرخ ۱۶ سنت برای گاز استفاده کرد.

تحلیل نرخ جدید گاز و تاثیر آن بر صنایع

محمود مرادی، کارشناس اقتصادی: در فروردین ماه ۱۴۰۳، نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها حدود ۴۷۰۰ تومان و نرخ گاز مصرفی به عنوان سوخت در صنایع فولادی ۲۸۰۰ تومان، برای سیمانی‌ها ۷۰۰ تومان و برای سایر صنایع حدود ۴۶۶ تومان بوده است. اما در دی ماه، این نرخ‌ها به ترتیب به حدود ۱۲۷۰۰ تومان برای نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و ۵۸۰۰ تومان برای فولادی‌ها، ۱۴۵۰ تومان برای سیمانی‌ها و حدود ۱۰۰۰ تومان برای بقیه صنایع رسیده است.

تأثیرات افزایش نرخ خوراک گاز

نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها بر اساس فرمول خاصی محاسبه می‌شود که شامل چهار هاب جهانی به عنوان قیمت‌های مرجع (آمریکا، کانادا، انگلستان، هلند)، نرخ صادراتی گاز ایران و نرخ مصرفی گاز در کشور است. در زمستان، نرخ خوراک به دلیل بالا رفتن قیمت گاز در اروپا به دلیل جنگ اوکراین و مشکلات صادرات گاز روسیه به اروپا افزایش یافته است.

تأثیرات نوسانات نرخ دلار نیما

نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها نه تنها به دلیل افزایش قیمت جهانی گاز، بلکه به دلیل نوسانات نرخ دلار نیما نیز افزایش یافته است. ابتدای سال، دلار نیما در حدود ۴۰ تا ۴۱ هزار تومان بود، اما اکنون به حدود ۶۷ هزار تومان رسیده است. این افزایش نرخ دلار نیز باعث افزایش نرخ خوراک گاز به صورت ریالی شده است. نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها به طور موقت در فصل زمستان بالا می‌رود و در فصل گرما دوباره کاهش می‌یابد. میانگین نرخ خوراک در سال ۱۴۰۳ احتمالاً حدود ۱۵ یا ۱۶ سنت خواهد بود. برای مثال، در اوایل دی ماه نرخ خوراک ۱۴.۹ سنت بود و در اوایل آذر ۱۳.۸ سنت.

تأثیر افزایش نرخ خوراک و سوخت گاز در صنایع مختلف

محاسبات نرخ خوراک و سوخت گاز در صنایع مختلف (فروردین تا بهمن ماه ۱۴۰۳) به شرح زیر است:

• خوراک گاز طبیعی و واحدهای پتروشیمی: فروردین ۴۶,۹۸۸ ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد و بهمن ۱۲۶,۸۸۸ ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد که ۱۷۰.۱ درصد افزایش قیمت داشته است.باید توجه داشت هر ساله قیمت نرخ خوراک پتروشیمی ها بعد از اینکه مصوب شد ۹۵ درصد آن را برای متانولی ها در نظر می گیرند.
• سوخت پالایشگاه‌ها: فروردین ۲۷,۹۵۸ ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد و بهمن ۷۶,۱۳۳ ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد که ۱۷۲.۳ درصد افزایش یافته است.
• واحدهای تولید فلزات: فروردین ۲۰,۹۶۹ ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد و بهمن ۵۷,۱۰۰ ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد که ۱۷۲.۲ درصد افزایش داشته است.
• صنایع سیمان: فروردین ۶,۹۹۰ ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد و بهمن ۱۹,۰۳۳ ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد که ۱۷۲.۳ درصد افزایش داشته است.
• سایر صنایع: فروردین ۴,۶۶۰ ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد و بهمن ۱۲,۶۸۹ ریال به ازای هر مترمکعب استاندارد که ۱۷۲.۳ درصد افزایش داشته است.

دلایل افزایش قیمت خوراک و گاز صنایع

افزایش قیمت گاز و برق باعث افزایش قیمت محصولات صنایع می‌شود. بخشی از این محصولات صادر می‌شوند که هزینه مالی حاصل از انرژی را تا حدودی می‌توانند جبران کنند. یکی از دلایل گرانی نرخ گاز برای صنایع، نوعی یارانه انرژی است که سال‌ها به جیب آن‌ها رفته است. به این ترتیب، افزایش قیمت انرژی برای مقابله با این یارانه‌ها است.

تأثیر افزایش نرخ گاز بر صنعت فولاد

در سال‌های گذشته، تولید فولاد در ایران به استفاده از گاز ارزان‌قیمت متکی بوده که منجر به تولید با قیمت رقابتی و افزایش صادرات می‌شد. با این حال، روند اصلاح قیمت سوخت صنایع در سال‌های اخیر آغاز شده است. افزایش نرخ گاز فشار بیشتری بر فولادسازان وارد می‌کند و می‌تواند طرح‌های توسعه‌ای را به خطر بیاندازد.

تأثیر افزایش نرخ گاز بر صنعت سیمان

حسن کاظم زاده، کارشناس اقتصادی: صنعت سیمان تحت تاثیر ناترازی انرژی و قیمت پایین در مقایسه با کالاهای جایگزین، در دو سال اخیر همواره با افزایش نرخ فروش همراه شده و جزو صنایع برنده بورس بوده است. با توجه به پرشدن گپ قیمتی سیمان در مقایسه با آجر و میلگرد و همچنین تداوم وضعیت قطعی انرژی در سال آینده، قیمت سیمان شرکت‌ها به صورت میانگین ۳۵ تا ۴۰ درصد از میانگین نرخ امسال بالاتر ثبت خواهد شد و مقدار تولید مشابه سال جاری برآورد می‌شود.

مدیریت چالش‌های ناشی از افزایش قیمت گاز

برای مدیریت این چالش‌ها، توجه به مدیریت بهینه منابع انرژی، استفاده از فناوری‌های نوین و بهره‌وری بیشتر از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین، درآمد صادرات محصولات این صنایع می‌تواند به کاهش اثرات منفی افزایش قیمت انرژی کمک کند. به علاوه، تأمین به‌هنگام سوخت در صنایع نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و سیاست‌های ارزی نیز نقش مهمی در مدیریت این وضعیت دارند.

سایر نکات

دغدغه تأمین به‌هنگام سوخت مورد نیاز سایر صنایع انرژی‌بر مانند واحدهای تولیدکننده سیمان، عامل دیگری است که پیشتر مورد توجه سرمایه گذاران بوده است. اکنون، به دلیل تمرکز بر مقابله با آلودگی، گاز به عنوان سوخت مورد تأکید قرار دارد. از طرف دیگر، اولویت مصرف گاز برای مصارف خانگی و تجاری است و این موضوع مشکلاتی برای واحدهای تولیدی سیمان به‌وجود آورده است. به دلیل قطعی مکرر برق، تولید فولاد و سیمان به شدت کاهش یافته است. برخی کارخانه‌ها تا ۹۰ درصد از تولید خود را در زمان سهمیه‌بندی زمستان کاهش داده‌اند. در گزارش ۹ ماهه اخیر، تولید فولاد نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش یک و نیم میلیون تنی مواجه شده است و صنعت سیمان نیز افت قابل توجهی را تجربه کرده است. این مسأله از خسارت‌های ناترازی انرژی به وجود آمده است. همچنین، به دلیل اینکه بهار و تابستان فصل‌های پرکار ساخت و ساز هستند، تقاضا برای سیمان و فولاد در این فصول بالاتر است. این امر باعث شده عرضه در برابر تقاضا افت شدیدی پیدا کند و نهایتاً قیمت محصولات افزایش داشته باشد که تا حدودی کاهش تولید را جبران می‌کند.