مسابقه دو ماراتن کیش در روزهای اخیر با حضور زنان بدون حجاب و پوشش‌هایی خارج از عرف معمول برگزار شد و موجی از واکنش‌های اعتراضی در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت. اما انتخاب کیش برای چنین رویدادی تصادفی نبود؛ این جزیره با ویژگی‌های خاص خود به بستری برای آزمایش و تکثیر هنجارهای جدید بدل شده است.

به گزارش سرمایه فردا، چند روز پیش مسابقه سالانه دو ماراتن در جزیره کیش برگزار شد؛ رویدادی که به دلیل حضور زنان بدون حجاب و پوشش‌هایی متفاوت از عرف معمول، واکنش‌های گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی برانگیخت. پرسش اصلی این است که چرا چنین رویدادی در کیش برگزار می‌شود؟ آیا این انتخاب صرفاً تصادفی بوده یا طراحی‌ای پشت آن قرار دارد؟

برگزاری این مسابقه با استقبال حدود پنج هزار نفر نشان می‌دهد که انتخاب کیش یک تصمیم موقعیتی بوده است. در منطق موقعیت‌سازی، فضاهایی مانند کیش تنها محل برگزاری رویداد نیستند، بلکه به مثابه اتاق‌های آزمایش هویت عمل می‌کنند. رفتارها در این فضاها آزموده می‌شوند، مشروعیت نسبی پیدا می‌کنند و سپس از طریق شبکه‌های اجتماعی از محدوده جزیره فراتر می‌روند و وارد زندگی روزمره دیگر شهرها می‌شوند.

وقتی یک کنش فرهنگی قصد دارد هنجار جدیدی را آزمایش و سپس تکثیر کند، به سه نوع مکان و یک امکان نیاز دارد: فضای گذار، فضای گریز، فضای گسست و امکان توزیع رسانه‌ای قوی. کیش همه این ویژگی‌ها را هم‌زمان در اختیار دارد.

نخست، کیش به‌عنوان فضای گذار شناخته می‌شود. سفر تفریحی، موقت بودن حضور، فاصله گرفتن از زندگی روزمره و قطع شدن از قضاوت آشنایان، شرایطی بینابینی ایجاد می‌کند که فرد نه کاملاً در هویت سابق است و نه هویت جدیدش تثبیت شده. این وضعیت آمادگی روانی برای پذیرش رفتارهای تازه را افزایش می‌دهد.

دوم، کیش نقش فضای گریز را ایفا می‌کند. در مطالعات فرهنگی، جزیره‌ها به دلیل فاصله از سرزمین اصلی، کارکردی ویژه دارند. شرکت‌کنندگان احساس می‌کنند در این فضا مجاز به انجام رفتارهایی هستند که در سرزمین اصلی مجاز نیست. این احساس مقاومت هنجاری را کاهش می‌دهد و امکان بروز رفتارهای خارج از عرف را بالا می‌برد.

سوم، کیش به‌عنوان فضای گسست عمل می‌کند. به تعبیر ویکتور ترنر، افراد در چنین فضاهایی هویت‌های معمول را کنار می‌گذارند و آمادگی پذیرش رفتارهای متفاوت در آن‌ها تقویت می‌شود. یک مسابقه ماراتن با پوشش خارج از عرف در تهران با مقاومت اجتماعی شدید مواجه خواهد شد، اما همان رویداد در جزیره‌ای گردشگری با حداقل مقاومت برگزار می‌شود.

چهارم، کیش یک موقعیت رسانه‌پذیر است. حضور گردشگران، تسلط برندهای تجاری، معماری خاص سواحل و زیرساخت‌های مناسب تصویربرداری، این جزیره را به بستری تبدیل کرده که تصاویر آن به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی وایرال می‌شود. در نظریات علوم اجتماعی، فضاهایی که قدرت بازنمایی تصویری بالایی دارند، بهترین بستر برای تغییر هنجارها محسوب می‌شوند.

بنابراین انتخاب کیش کاملاً معنادار بوده است. اگر همین رویداد در تهران یا اصفهان برگزار می‌شد، واکنش اجتماعی سنگین‌تر و موج رسانه‌ای محدودتر می‌بود. اما کیش به‌خاطر ماهیت موقعیتی‌اش، هم ضربه اولیه را کم‌هزینه‌تر کرد و هم تصویری پرهزینه‌تر برای جامعه ساخت.

به بیان ساده‌تر، کیش تنها محل برگزاری نبود؛ بلکه بستری برای آزمایش یک هنجار تازه بود. رویدادی که ظاهر ورزشی داشت، اما در اصل تجربه‌ای جمعی جدید را شکل داد؛ آن هم در فضایی که حساسیت‌ها پایین‌تر است و امکان تکثیر رفتارها بسیار بالاتر.