اقتصاد خلاق و توسعه اقتصادی

به گزارش سرمایه فردا، دلارام عسگری : اصطلاح “صنایع خلاق” به مجموعه گسترده‌ای از فعالیت‌ها اشاره دارد، که برخی از آن‌ها از قدیمی‌ترین فعالیت‌های تاریخ بشر است. برخی نیز با تکنولوژی و ظهور فناوری‌های نوین به وجود آمده‌اند. صنایع خلاق در واقع محل تلاقی هنر، فرهنگ، فناوری و تجارت هستند.
این صنایع، مشاغلی را توصیف می‌کنند که در قلب خود خلاقیت دارند و با تولید و تجاری‌سازی خلاقیت، ایده‌ها، دانش و اطلاعات، مرتبط هستند. صنایع خلاق چندین زیر بخش دارد که شامل: هنرهای تجسمی، موسیقی، معماری، هنرهای نمایشی، صنایع دستی، طراحی، مد، تبلیغات، ادبیات، بازی‌های رایانه‌ای، فیلم و ویدیو، انیمیشن و رادیو و تلویزیون می‌شود.
اقتصاد خلاق نیز یک مفهوم نوظهور و همچنان در حال تکامل است، که مبتنی بر صنایع خلاق می باشد. به طور کلی می‌توان گفت اقتصاد خلاق چرخه تولید، توزیع و فروش کالاها و خدماتی را در بر دارد، که ایده، خلاقیت و سرمایه فکری، ورودی اصلی اولیه در خلق آن‎ها بوده و ارزش این محصولات به واسطۀ حقوق مالکیت معنوی حفظ می‌شود.
در سال‌های اخیر اقتصاد خلاق در سطح جهانی اهمیت فزاینده‌ای یافته و با سرعت زیادی در حال رشد است، چراکه صنایع خلاق پتانسیل بازآفرینی اقتصاد و ایجاد اشتغال و ثروت را دارند و حتی کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد (آنکتاد) موضوع “اقتصاد خلاق” را در دستورکار اقتصاد و توسعه جهانی قرار داده است. چراکه اقتصاد خلاق یکی از پویاترین بخش‌های اقتصاد دنیا است که فرصت‌های جدیدی را برای کشورهای در حال توسعه فراهم می نماید.
تا با تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و جهش به مراتب بالاتر در اقتصاد جهانی با چشم‌انداز دستیابی به توسعه پایدار عمل نمایند. برخی صاحبنظران معتقد هستند، همانگونه که تولید در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم نماد توسعه بود، در قرن بیست و یکم، خلاقیت ویژگی تعیین کننده توسعه یافتگی است.

وضعیت اقتصاد خلاق در کشورهای مختلف

بر اساس گزارشی تحت عنوان «دورنمای اقتصاد خلاق » در سال ۲۰۲۲ منتشر شده است. در سال ۲۰۲۰، چین بزرگترین صادرکننده کالاهای خلاقانه (۱۶۹ میلیارد دلار) و پس از آن آمریکا (۳۲ میلیارد دلار)، ایتالیا (۲۷ میلیارد دلار)، آلمان (۲۶ میلیارد دلار) و هنگ کنگ (۲۴ میلیارد دلار) رتبه‌های بعدی را به خود اختصاص دادند.
کشورهای توسعه‌یافته به طور قابل توجهی خدمات خلاقانه‌تری نیز نسبت به اقتصادهای در حال توسعه صادر کرده‌اند. در سال ۲۰۲۰، آمریکا و ایرلند به ترتیب با ۲۰۶ و ۱۷۴ میلیارد دلار بزرگترین صادرکنندگان خدمات خلاقانه بودند و رتبه‌های بعدی به آلمان (۷۵ میلیارد دلار)، چین (۵۹ میلیارد دلار) و بریتانیا (۵۷ میلیارد دلار) اختصاص یافت.
عمدۀ صادرات این خدمات نیز به ترتیب شامل خدمات نرم‌افزاری، تحقیق و توسعه، تبلیغات و تحقیقات بازار، هنرهای سمعی و بصری و خدمات تفریحی و میراث فرهنگی بود.
به اقتصاد خلاق به خصوص در کشورهای لاتین ” اقتصاد نارنجی” نیز گفته می شود، که اولین بار توسط ایوان دوکو و فلیپ بویتراگو رسترپو ، نویسندگان کتاب “اقتصاد نارنجی، یک فرصت بی نهایت” ابداع شد. آن‌ها در کتابشان در خصوص وجه تسمیه اقتصاد نارنجی توضیح می دهند. نارنجی رنگدانه‌ای بوده که در مصر باستان برای تزئین مقبره‌های فراعنه استفاده می‌شده و رنگ غالب برای فرهنگ، خلاقیت و هویت است.

صنایع خلاق مظهر میراث فرهنگی هر کشوری

صنایع دستی یکی از قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین بخش‌های صنایع خلاق است و شاید ملموس ترین مظهر میراث فرهنگی هر کشوری باشد. صنایع دستی به مجموعه ای از «هنر- صنعت‌ها» اطلاق می‌شود، که تمام و یا قسمتی از مراحل اساسی تولید آن به کمک دست و ابزار دستی انجام و منجر به تولید محصولاتی می شود و در هر وجه آن ذوق هنری و خلاقیت فکری سازنده به نحوی تجلی یافته است.
همین عامل وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه‌ای است. به طور عمده با استفاده از مواد اولیه بومی تهیه شده و در چارچوب فرهنگ و بینش های فلسفی و ذوق و هنر مردم هر منطقه با توجه به میراث قومی آنان ساخته و پرداخته می شود و تاثیر عمیق سنت‌ها و رسوم منطقه‌ای در صنایع دستی به خوبی قابل رویت است.
در ایران صنایع دستی، غنی، منحصربه فرد و بسیار متنوع است؛ که از تاریخ طولانی ما نشأت می گیرد و همواره نماد این سرزمین بوده و از دیرباز شهرتی جهانی داشته است که بخش اصیل، بومی و مردمی مهمی از صنایع خلاق ما محسوب می گردد. در فرهنگ ما ریشه دارد و البته دارای ارزش معنوی بسیاری می باشد.
انوع فرش و گلیم، زیورآلات، میناکاری، معرق‌کاری، منبت‌کاری، خاتم‌سازی، انواع محصولات فلزی و آلیاژها، حصیربافی، ، سوزن دوزی، خراطی، حکاکی ، پوست و چرم، شیشه‌گری، سفالگری، سرامیک‌کاری، نمدمالی، ملیله‌کاری، چاپ‌های سنتی از مهمترین صنایع‌دستی کشورمان محسوب می‌شوند.