پایگاه خبری سرمایه فردا

در تجمع اعتراضی روز یکشنبه ۲۷ مهر ۱۴۰۴، جمعی از بازنشستگان صنعت نفت با پلاکاردهایی در دست و خواسته‌هایی در دل، مقابل وزارت نفت گرد آمدند تا صدای مطالباتشان را بلند کنند. بیانیه‌ای ۱۸ ماده‌ای پایان‌بخش این تحصن بود؛ سندی که نه‌تنها از دغدغه‌های مالی و درمانی آنان پرده برداشت، بلکه تصویری هشدارآمیز از آینده معیشتی کارکنان امروز نفت ترسیم کرد—آیینه‌ای برای مدیران، و شاید زنگ بیدارباشی برای صندوق‌های بازنشستگی کشور.

هجده سال از جلسه پرتنش هیأت‌مدیره نفت برای واگذاری توسعه میادین گازی گلشن و فردوسی به شرکت نفت و گاز پارس می‌گذرد؛ میادینی با ذخایر عظیم که روزی قرار بود جزیره سیری را به قطب صادرات گاز مایع ایران بدل کنند، اما امروز در سکوتی سنگین و بی‌سرانجام، به حاشیه بایگانی طرح‌های انرژی کشور رانده شده‌اند—نمادی از فراموشی پرهزینه در سیاست‌گذاری منابع ملی.

در حالی که رهبر انقلاب بر افزایش تولید نفت به‌عنوان راهبردی‌ترین مسیر نجات اقتصاد کشور تأکید می‌کند، صنعت نفت ایران زیر سایه بوروکراسی، انحصار ساختاری و سیاست‌های دستوری، از حرکت بازمانده است. ناکارآمدی مدیریتی، فرار سرمایه، و زمین‌گیری ناوگان حفاری، تصویری نگران‌کننده از آینده‌ای ترسیم می‌کند که در آن، نفت نه موتور توسعه، بلکه مانعی برای پیشرفت خواهد بود.

شرکت بریتیش پترولیوم (BP) بهره‌برداری از میدان نفت و گاز مرلاک را در بخش بریتانیایی دریای شمال آغاز کرده است—میدانی که با اتصال زیردریایی به هاب پردازش مرکزی ETAP، بار ده تولید بازگشته است. این پروژه که ششمین طرح بزرگ BP در سال ۲۰۲۵ محسوب می‌شود، بخشی از استراتژی بلندمدت این شرکت برای افزایش تولید بالادستی و دستیابی به ظرفیت روزانه ۲۵۰ هزار بشکه تا پایان ۲۰۲۷ است. مرلاک، نمونه‌ای از توسعه رقابتی با تکیه بر زیرساخت‌های موجود است؛ رویکردی که BP آن را کلید بهره‌برداری بهینه در دوران جدید انرژی می‌داند.

حجم نفت در حال حمل در اقیانوس‌های جهان به ۱.۲ میلیارد بشکه رسیده بالاترین سطح از سال ۲۰۱۶ تاکنون. این رشد چشمگیر، نه حاصل بحران‌های تقاضا مانند دوران کرونا، بلکه نتیجه افزایش تولید جهانی نفت است؛ از غول‌های اوپک‌پلاس گرفته تا تولیدکنندگان مستقل. در حالی که عرضه همچنان رو به افزایش است، تحلیلگران هشدار می‌دهند که رشد تولید از تقاضا پیشی گرفته و مازاد نفت خام در حال شکل‌گیری است. چین، با جذب بخش زیادی از این مازاد، نقش کلیدی در تعادل بازار ایفا کرده، اما کاهش ذخایر نفتی این کشور در ماه سپتامبر نشان می‌دهد ظرفیت تقاضا ممکن است محدود باشد.

با رأی دادگاه بریتانیا مبنی بر مصادره ساختمان شرکت ملی نفت ایران در لندن، پرونده کرسنت بار دیگر به صدر اخبار بازگشت؛ نمادی از یک قرارداد تجاری که در غیاب شفافیت نهادی، به بحران سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بدل شده و حالا با بدهی‌های میلیاردی، فشار مضاعفی بر منابع کشور وارد می‌کند.

با گذشت بیش از یک سال از انتصاب تورج دهقانی به عنوان مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، نام او هنوز در روزنامه رسمی کشور ثبت نشده است—اقدامی که برخلاف ماده ۱۲۸ اصلاحیه قانون تجارت محسوب می‌شود. در کنار این خلأ حقوقی، بررسی عملکرد مالی شرکت در سال ۱۴۰۴ نسبت به ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز کشور تنها ۷ میلیارد تومان سود داشته؛ رقمی که با سود یک واحد صنفی کوچک برابری می‌کند.

با اجرای رسمی مکانیسم اسنپ‌بک از سوی اروپا، بازار جهانی انرژی وارد مرحله‌ای از شکنندگی و بازآرایی شده است. در حالی که صادرات نفت ایران و روسیه تحت فشار تحریم‌ها محدود شده، جابه‌جایی مسیرهای صادراتی به آسیا و اختلال در عرضه جهانی، چشم‌انداز زمستانی سختی را برای اروپا رقم زده است که نه‌تنها اقتصادی، بلکه ژئوپلیتیکی خواهد بود.

در شرایطی که تحریم‌های بین‌المللی اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده‌اند، وزارت نفت با گزارش‌های غیرشفاف و ادعاهای فاقد مستندات، به‌جای ترمیم اعتماد عمومی، آن را تضعیف کرده است. آمارهای رسمی داخلی و بین‌المللی نشان می‌دهند نه‌تنها رکوردی در تولید نفت شکسته نشده، بلکه روندی نزولی در جریان است و این شکاف، نیازمند بازنگری فوری در مدیریت و سیاست‌گذاری است.