پایگاه خبری سرمایه فردا

ورود نسل تازه‌ای از فیلم‌سازان ایرانی در دهه ۹۰، هم‌زمان با تحولات اقتصادی سینمای ایران و رشد شبکه نمایش خانگی، بستری فراهم کرد تا کارگردانانی مانند هومن سیدی، محمدحسین مهدویان و نرگس آبیار در دو مدیوم سینما و سریال‌سازی طبع‌آزمایی کنند. این گزارش با نگاهی تحلیلی به آثار این سه چهره، به بررسی کیفیت روایت، سبک کارگردانی و تأثیر مناسبات مالی بر مسیر حرفه‌ای آنان می‌پردازد؛ مسیری که گاه با نوآوری همراه بوده و گاه با تکرار و فاصله گرفتن از جهان نمایشی اولیه.

در دهه‌ای که رسانه‌های سنتی ایران با بحران اعتماد و محدودیت‌های محتوایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، یوتیوب به سکوی تازه‌ای برای گفت‌وگو، تحلیل و روایت تبدیل شده است؛ بستری که نه‌تنها مرجعیت رسانه‌ای را از صداوسیما و شبکه‌های ماهواره‌ای گرفته، بلکه چهره‌های شناخته‌شده را به مهاجرت رسانه‌ای و بازتعریف ارتباط با مخاطب واداشته است. این تحول، نقطه عطفی در تاریخ رسانه‌ای ایران است؛ جایی که مخاطب دیگر صرفاً بیننده نیست، بلکه شریک تولید محتواست.

چهارمین فیلم بلند آری آستر با عنوان «ادینگتون»، در قالب یک وسترن طنز تلخ، تصویری پارودیک از سیاست داخلی آمریکا در دوران پاندمی، اعتراضات ضدنژادپرستی و رقابت‌های جناحی ارائه می‌دهد. این فیلم با بازی خواکین فینیکس و پدرو پاسکال، در شهری خیالی و منزوی، ماکتی از بحران‌های اجتماعی و سیاسی ایالات متحده را به نمایش می‌گذارد و نشان می‌دهد چگونه حتی دورافتاده‌ترین نقاط کشور تحت تأثیر روایت‌های ملی قرار می‌گیرند.

سریال‌های تلویزیونی زمانی با خلاقیت و شخصیت‌پردازی‌های ماندگار، خیابان‌ها را خلوت می‌کردند؛ اما با کوچ کارگردانان به نمایش خانگی و ورود سرمایه‌گذاران تجاری، ذوق هنری جای خود را به شوخی‌های سطحی، لوکیشن‌های پرزرق‌وبرق و مضامین جنجالی داد. مروری بر کارنامه مهران مدیری و سروش صحت نشان می‌دهد که سریال‌سازی در ایران، از نقد اجتماعی و طنز موقعیت، به پوچ‌انگاری و شعارهای بی‌اثر رسیده است.

با گسترش رسانه‌ها و ظهور نمایش خانگی، رئالیتی‌شوها به یکی از پرطرفدارترین گونه‌های سرگرمی در ایران تبدیل شدند. از «شام ایرانی» تا «شب‌های مافیا» و «جوکر»، بسیاری از این برنامه‌ها با الهام از نمونه‌های خارجی ساخته شده‌اند؛ اما پرسش مهم این است که آیا این آثار توانسته‌اند با بهره‌گیری خلاقانه از الگوهای جهانی، هویت فرهنگی بومی را حفظ کرده و مفهومی تازه بیافرینند؟ یا صرفاً به نسخه‌برداری سطحی و کپی‌کاری بی‌رمق بسنده کرده‌اند؟ این گزارش نگاهی دارد به مسیر شکل‌گیری و تأثیرپذیری رئالیتی‌شوهای ایرانی و چالش‌های پیش‌روی آن‌ها در خلق سرگرمی اصیل و ماندگار.

فیلم جدیدی با نام «تهران» محصول سینمای هند، با روایتی امنیتی و جاسوسی در بستر تنش‌های ایران و اسرائیل، به تازگی در پلتفرم زی۵ منتشر شده است. این اثر که با ضعف‌های فنی، تحریف‌های تاریخی و ناآگاهی جغرافیایی همراه است، نه‌تنها تصویری غیرواقعی از ایران ارائه می‌دهد، بلکه در پس‌زمینه خود حامل پیام‌های سیاسی و تبلیغاتی در حمایت از رژیم صهیونیستی است. گزارش سرمایه فردا به بررسی انگیزه‌های ساخت این فیلم، تغییر مواضع تاریخی هند نسبت به آرمان فلسطین، و نقش حزب حاکم هند در گسترش اسلام‌ستیزی و تولید اخبار جعلی پرداخته است.

سلطه بی‌رقیب ژانر درام، افول کمدی، تکرار کلیشه‌های عاشقانه و نوظهوری محتاطانه ژانر جنایی، وضعیت فعلی نمایش خانگی بازتابی از بحران مضمون‌آفرینی و ضعف در نوآوری است. این گزارش نشان می‌دهد که با وجود تلاش‌هایی برای تنوع‌بخشی، صنعت سرگرمی ایران همچنان در مسیر پرچالش تولید آثار متنوع و ژانری قرار دارد.

در حالی‌که نمایش خانگی در ایران به بستری مهم برای تولید سریال‌های متنوع تبدیل شده، بررسی آثار یک‌سال اخیر نشان می‌دهد که همچنان با بحران تنوع ژانر مواجه‌ایم. درام اجتماعی با روایت‌های کلیشه‌ای، عاشقانه‌هایی در دام مثلث‌های عشقی، و کمدی‌هایی که به مرز انقراض رسیده‌اند، چهره غالب این صنعت را شکل داده‌اند. در این میان، ژانر جنایی و معمایی نوظهورترین گونه‌ای است که توانسته اندکی از این یکدستی فاصله بگیرد، اما فانتزی و وحشت همچنان در حاشیه مانده‌اند. این گزارش، نگاهی دقیق دارد به سهم ژانرها در آثار نمایش خانگی و چالش‌های روایت‌پردازی در صنعت سرگرمی ایران.

سریال «شکارگاه» تازه‌ترین اثر نیما جاویدی، تلاش دارد در بستر تاریخ قاجار، داستانی معمایی و پرتعلیق را روایت کند؛ اما پرداخت سطحی به روابط انسانی، حضور پررنگ زنان با منطق فمینیستی مدرن، و مثلث‌های عشقی وام‌دار سریال‌های ترکی، باعث شده این اثر میان واقع‌گرایی تاریخی و فانتزی‌های غیرمنسجم سرگردان بماند. هرچند جاویدی در قاب‌بندی و سکانس افتتاحیه، نشانه‌هایی از مهارت‌های کارگردانی‌اش را به نمایش گذاشته، اما ضعف‌های فیلمنامه، شخصیت‌پردازی‌های تیپ‌وار، و بی‌توجهی به منطق روایی، «شکارگاه» را به اثری چندپاره بدل کرده که نه درام است، نه تاریخ، و نه تریلر. آیا این سریال می‌تواند جایگاه جاویدی را پس از «سرخپوست» بازسازی کند یا گامی دیگر در مسیر افول اوست؟