پایگاه خبری سرمایه فردا

فعال‌سازی مکانیسم ماشه باعث افزایش ریسک‌های سیستماتیک در بورس تهران شده و نمادهای صادرات‌محور مانند پتروشیمی، فلزات و بانک‌ها با فشار فروش سنگین مواجه شده‌اند. سرمایه‌گذاران حقیقی با نگرانی از آینده، نقدینگی خود را به سمت طلا، ارز و اوراق بدهی دولتی منتقل کرده‌اند. این جابجایی، عمق بازار سرمایه را کاهش داده و می‌تواند به افت بیشتر شاخص‌ها، کاهش سرمایه‌گذاری مولد و تشدید تورم انتظاری منجر شود.

در آستانه نشست‌های دیپلماتیک در نیویورک، هیأت بلندپایه ایرانی به ریاست عراقچی و پزشکیان با هدف ارائه بسته‌ای چندمرحله‌ای وارد مذاکرات با آمریکا می‌شود. این بسته شامل تعهدات متقابل در حوزه امنیتی و هسته‌ای است که لغو کامل مکانیسم اسنپ‌بک و رفع تحریم‌ها را هدف‌گذاری کرده است.

با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل ۶ مهرماه برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تنش میان ایران و سه کشور اروپایی وارد مرحله‌ای حساس شده است. در حالی که اروپا با بی‌توجهی به توافق ایران و آژانس، مسیر فشار را در پیش گرفته، ایران هشدار داده که در صورت اجرای این مکانیسم، همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به حالت تعلیق در خواهد آمد. این تقابل دیپلماتیک، پیامدهای سنگینی برای طرف‌های غربی به همراه خواهد داشت.

شورای امنیت بار دیگر به صحنه تقابل قدرت‌ها بر سر ایران تبدیل شد؛ جایی که تلاش آمریکا و اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه با مخالفت صریح چین و روسیه مواجه شد. این تقابل نه‌تنها مشروعیت فشارهای غرب را زیر سؤال برد، بلکه نشانه‌ای از فروپاشی نظم تک‌قطبی و آغاز دوره‌ای جدید در سیاست بین‌الملل بود—دوره‌ای که ایران باید با واقع‌گرایی و اتکا به قدرت داخلی، مسیر خود را بازتعریف کند.

با رأی منفی ۹ کشور عضو شورای امنیت به تمدید قطعنامه ۲۲۳۱، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بار دیگر فعال شدند و مکانیسم ماشه به‌صورت عملی چکانده شد. این تصمیم، نه‌تنها نقطه عطفی در پرونده هسته‌ای ایران، بلکه آزمونی برای آینده دیپلماسی، اقتصاد و امنیت منطقه‌ای است. در حالی‌که کشورهای غربی از ادامه گفت‌وگو سخن می‌گویند، ایران تأکید دارد که درب دیپلماسی بسته نیست، اما معیار گفت‌وگو را خود تعیین خواهد کرد. واکنش‌های داخلی و بین‌المللی به این تحول، نشان‌دهنده شکاف عمیق در تفسیر مشروعیت این اقدام و پیامدهای آن برای نظم جهانی است.

با وجود توافق ایران و آژانس درباره بازرسی از تأسیسات هسته‌ای و ارائه اطلاعات درباره ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد، سه کشور اروپایی همچنان بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه اصرار دارند؛ اقدامی که به گفته ناظران، نه‌تنها نقض آشکار مفاد برجام و حقوق بین‌الملل است، بلکه نشان‌دهنده تظاهر اروپا به دیپلماسی و پیروی کامل از مواضع آمریکا است. در صورت اجرای اسنپ‌بک، مسیر مذاکره مسدود، دسترسی به تأسیسات ایران قطع، و ابزار فشار غرب تهی خواهد شد. چین و روسیه نیز با رد مشروعیت حقوقی این اقدام، از همکاری در اجرای تحریم‌ها خودداری کرده‌اند. این تحولات نشان می‌دهد که توافق اخیر ایران با آژانس، بیش از آنکه راهی برای مصالحه باشد، به ابزاری برای آزمون صداقت غرب تبدیل شده است.

با نزدیک شدن به تاریخ انقضای مکانیزم ماشه، فضای دیپلماتیک جهانی به نقطه‌ای بحرانی رسیده است. تهدید به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، نه‌تنها توافق هسته‌ای را در معرض فروپاشی قرار داده، بلکه احتمال انزوای کامل ایران، خروج از NPT و تشدید تنش‌های منطقه‌ای را افزایش داده است. این ابزار حقوقی، اکنون به سلاح ژئوپلیتیکی بدل شده که می‌تواند آینده تعامل ایران با جهان را رقم بزند.

امیرحسین نام‌آور، مدیرعامل گروه نامداران، با نگاهی تحلیلی و روایت‌محور، به بررسی مکانیزم ماشه و پیامدهای احتمالی فعال‌سازی آن پرداخته است. از خاطرات تلخ تحریم‌های سازمان ملل و آمریکا در سال‌های ۸۵ تا ۹۴، تا گشایش‌های محدود پس از برجام و نگرانی‌های امروز، این روایت نشان می‌دهد که بازگشت تحریم‌های چندجانبه می‌تواند اقتصاد ایران را بار دیگر به وضعیت رکود تورمی، قطع ارتباط بانکی، و سقوط صادرات نفتی سوق دهد.

در شرایطی که تحریم و ناامنی هزینه‌سازند، بی‌ثباتی در تصمیم‌گیری‌ها بزرگ‌ترین مانع توسعه اقتصادی ایران معرفی شده است. روایت علی فکری از گفت‌وگو با مقام چینی و تأکید رهبر انقلاب بر پایان دادن به وضعیت «نه جنگ، نه صلح»، نشان می‌دهد که شرطی‌سازی و معطل‌سازی اقتصاد، بیش از فشار خارجی، مانع پیشرفت است. اکنون با فرصت‌هایی چون عضویت در شانگهای و بریکس، زمان آن رسیده که دیپلماسی اقتصادی از تردید و تعلیق عبور کرده و به مسیر پایدار و بومی‌گرای توسعه وارد شود.