پایگاه خبری سرمایه فردا

جلال آل‌احمد با طرح مفهوم «غرب‌زدگی»، نه صرفاً به نقد مدرنیته غربی، بلکه به بازاندیشی در هویت فرهنگی ایران پرداخت. او با عبور از مارکسیسم اقتصادی، به سوی فهمی فرهنگی و هستی‌شناختی از بحران تجدد حرکت کرد. در این نوشتار، سیدجواد میری با نگاهی جامعه‌شناختی و فلسفی، مسیر فکری جلال را در بستر تحولات جهانی و منطقه‌ای بازخوانی می‌کند.

در جهان سیاست، آنچه تغییر نمی‌کند «نقشه» است؛ جغرافیای سیاسی نه‌تنها بستر تاریخ و هویت، بلکه محور اصلی مناقشه‌ی قدرت‌های جهانی با کشورهای مستقل است. از یوگوسلاوی تا سودان، لیبی و سوریه، غرب مدرن نشان داده که هدفش نه صرفاً تغییر رژیم‌ها، بلکه شکستن واحدهای ژئوپلتیکی مقاوم است. ایران نیز در این معادله، نه به‌خاطر شعارهایش، بلکه به‌عنوان مانعی ژئوپلتیک در برابر هژمونی غرب، در کانون فشارها قرار دارد. حفظ نقشه، یعنی حفظ متن؛ و شعور ژئوپلتیک، امروز اولویت اساسی ایرانیان است.

سوم شهریور ۱۳۲۰، ایران در خواب بود و متفقین در حال اشغال. نیمه‌شب، سفرای روس و انگلیس در خانه نخست‌وزیر را کوبیدند تا خبر حمله را بدهند؛ حمله‌ای که نه با منطق، بلکه با زور پیش رفت. رضاشاه، پس از جلساتی بی‌نتیجه، استعفا داد و کشور در عرض سه روز اشغال شد. این واقعه، که با قحطی مصنوعی و تحقیر ملی همراه بود، در حافظه تاریخی ایران ماندگار شد و بعدها در آثار تلویزیونی چون «کیف انگلیسی»، «در چشم باد» و «هزاردستان» بازتاب یافت؛ روایتی از روزهایی که نان نایاب بود و عزت ملی در معرض تاراج.

کره جنوبی امروز نماد پیشرفت، فناوری، و دموکراسی است. اما مسیر رسیدن به این نقطه، پر از بحران، تصمیم‌های دردناک، و اصلاحات تدریجی بوده است. از فقر و جنگ تا شکوفایی اقتصادی، از دیکتاتوری نظامی تا انتخابات آزاد، این کشور نشان داد که توسعه پایدار، نیازمند نهادسازی، اعتماد عمومی، و انعطاف‌پذیری است. داستان کره، تکرارپذیر نیست، اما الهام‌بخش است—برای هر ملتی که در جست‌وجوی راهی برای برخاستن است.

در روزهایی که گذشت، بازارهای سهام دنیا با سقوطی تاریخی روبرو شدند. شاخص S&P 500، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی جهان، از فوریه تاکنون نزدیک به ۱۲ تریلیون دلار از ارزش خود را از دست داده است.

درست زمانی که بازارهای مالی با چالش‌های تورمی و سیاست‌های انقباضی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، خبر استعفای جروم پاول، رئیس فدرال رزرو، چون موجی ناگهانی آرامش نسبی سرمایه‌گذاران را برهم زده است. این رخداد، نه‌تنها نقطه پایانی بر یکی از پرتنش‌ترین رابطه‌ها میان دولت و بانک مرکزی آمریکا است، بلکه نقطه آغازی است برای زنجیره‌ای از تحولات در بازارهای کامادیتی، رمزارزها، و دارایی‌های امن که در فضای عدم قطعیت، راهی تازه خواهند پیمود.

طی سال‌های اخیر، اقتصاد ایران با چالشی بنیادین درگیر بوده: رشد فزاینده نقدینگی اسمی بدون همراهی با افزایش قدرت خرید حقیقی. این شکاف عمیق، نه‌تنها ضربه سنگینی بر تولید و اشتغال وارد کرده بلکه رکود گسترده‌ای را رقم زده که حاصل سیاست‌های پولی غیرمتعادل و ضعف در تنظیم مناسبات مالی است. گزارش پیش‌رو، به بررسی ابعاد این بحران و ارائه راهکارهایی برای احیای تعادل پولی و خروج از چرخه رکود می‌پردازد.

در سال‌های اخیر، اقتصاد ایران با یکی از عمیق‌ترین شکاف‌های ساختاری خود مواجه شده است: رشد کند نقدینگی در برابر تورم شتابان و افزایش اسمی تولید ناخالص داخلی. این ناهماهنگی موجب کاهش قدرت خرید واقعی، فشار بر تولیدکنندگان، رشد نرخ‌های بهره غیررسمی تا ۸۰ درصد، و تعمیق رکود شده است. گزارش پیش‌رو، با تکیه بر داده‌های تحلیلی و پیشنهادات سیاستی، ابعاد این بحران و مسیرهای ممکن خروج از آن را واکاوی می‌کند.

در دوران بحران‌های جهانی و بازگشت ناسیونالیسم اقتصادی، حمایت‌گرایی به ابزاری برای توجیه ناکارآمدی اقتصادی بدل شده است. هاجون چانگ، نظریه‌پرداز مشهور توسعه‌گرایی، با دفاع از حمایت‌گرایی در کشورهای در حال توسعه، ناخواسته به مروج سیاست‌های تغییر جهان کمک کردند.