در حالی که بحران کمبود نقدینگی و زیان انباشته خودروسازان همچنان ادامه دارد، کارشناسان بر نیاز به اصلاحات اساسی در این صنعت تأکید می‌کنند. این مقاله به بررسی دقیق دلایل مشکلات و ارائه راهکارهای مناسب برای بهبود وضعیت صنعت خودرو می‌پردازد.

به گزارش سرمایه فردا، مرکز پژوهش‌های بانک مرکزی اخیراً گزارشی از وضعیت صنایع بورسی منتشر کرده که نشان می‌دهد تعداد شرکت‌های زیان‌ده در صنعت خودرو و به‌ویژه قطعه‌سازان افزایش یافته است. در سال ۱۴۰۲، از بین ۴۰ شرکت فعال در این صنعت که در بورس حضور داشتند، تنها سه شرکت نیمه‌دولتی زیان‌ده بودند. اما در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۳، از میان ۳۹ شرکت بورسی، ۱۲ شرکت زیان‌ده شدند که نسبت به مدت مشابه سال قبل، هشت شرکت بیشتر بود. در ۹ ماهه سال ۱۴۰۳ نیز ۱۱ شرکت از ۳۹ شرکت بورسی زیان‌ده بودند که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۶ شرکت افزایش داشته است.

مشکلات نقدینگی و زیان انباشته خودروسازان

کمبود نقدینگی در صنعت خودروسازی به دلیل سال‌ها قیمت‌گذاری دستوری و تحمیل زیان به این صنعت، باعث ناتوانی تولیدکنندگان خودرو در پرداخت بدهی‌های زنجیره تأمین شده است. در نتیجه، این مشکل به قطعه‌سازی نیز منتقل شده و برخی شرکت‌های قطعه‌ساز زیان‌ده شده‌اند.

تا پایان آذر ۱۴۰۲، سه خودروساز بزرگ کشور، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو، به زیان انباشته بی‌سابقه ۲۲۳ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان دست یافته‌اند. این زیان نسبت به پایان سال ۱۴۰۱، حدود ۳۴ درصد افزایش یافته و هر سه شرکت مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت شده‌اند که به وضعیت بحرانی اشاره دارد.

جزئیات گزارش مرکز پژوهش پولی و بانکی بانک مرکزی

این مرکز شاخص‌های تولید، موجودی انبار، قیمت و سوددهی را بررسی کرده است. کاهش تولید در صنعت خودرو در سال ۱۴۰۳ نشان‌دهنده تعمیق رکود در این صنعت است. رشد تولید در سال ۱۴۰۲ منفی ۷.۴ درصد بود و این رقم در دوازده ماه منتهی به دی ۱۴۰۳ به منفی ۱۱.۷ درصد رسید. در ده ماه نخست سال ۱۴۰۳ نیز تولید خودرو با کاهش ۱۰.۴ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته روبه‌رو شد. شاخص مدیران خرید (شامخ) نیز نشان می‌داد که در دی ماه، خودروسازان در مرز رکود قرار داشتند.

در سه‌ماهه منتهی به دی ۱۴۰۳، این روند نزولی به منفی ۱۲.۱ درصد رسید. اما در دی‌ماه ۱۴۰۳، روند نزولی کند شد و به منفی ۰.۷ درصد رسید که می‌تواند نقطه امیدی برای این صنعت باشد، هرچند هنوز برای خوش‌بینی زود است.

بررسی گزارش‌های فصلی خودروسازان در سامانه کدال

صورت‌های مالی آخرین گزارش‌های کدال نشان می‌دهد که زیان انباشته سه شرکت ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو همچنان ادامه دارد و تا پایان مهر ماه به ۲۰۸ هزار و ۳۴۰ میلیارد و ۵۵۸ میلیون تومان رسیده است. این زیان بیشتر از سرمایه ثبت‌شده آنهاست و حاکی از وضعیت بحرانی در این صنعت است.

حاشیه سود خالص ایران خودرو در ۹ ماهه سال جاری به شدت کاهش یافته و از حدود ۲۵ درصد در سال گذشته به حدود منفی ۳۵ درصد رسیده است. سایپا نیز با کاهش حاشیه سود خالص از حدود ۵ درصد در سال گذشته به حدود منفی ۵ درصد در سال جاری روبه‌رو شده است. پارس خودرو نیز با زیان خالص زیادی مواجه شده و حاشیه سود آن از حدود ۱۰ درصد در سال گذشته به حدود منفی ۴۰ درصد رسیده است.

تأثیر سیاست‌های اقتصادی و مدیریتی

با وجود اختصاص ارز به خودروسازان، صنعت خودروسازی همچنان با چالش‌ها و زیان انباشته روبه‌رو است که ریشه در افزایش هزینه‌های تولید، بهره‌وری پایین و کاهش تقاضا دارد. کارشناسان معتقدند که ضعف مدیریت، تصمیم‌گیری‌های نادرست و نبود سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه نیز از عوامل مؤثر بر مشکلات این صنعت هستند.

اصلاحات مورد نیاز در صنعت خودرو

کاهش هزینه‌ها، بهبود کیفیت محصولات و اصلاح نظام تأمین مالی می‌تواند به رفع مشکلات کمک کند. تعامل بین سیاست و صنعت باید به نفع دولت، صنعت و مردم باشد و دولت نباید در مدیریت بنگاه‌ها دخالت کند. واگذاری مدیریت ایران‌خودرو به بخش خصوصی و تنظیم‌گری صحیح از سوی دولت نیز می‌تواند راه‌حلی برای بهبود وضعیت باشد.

کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که شبکه بانکی باید عملکرد بهتری داشته باشد و در صورت نیاز، یک فرصت استمهال وام‌ها به واحدهای تولیدی بدهد تا مشکل زنجیره تأمین مالی حل شود. همچنین، بهبود کیفیت محصولات و کاهش هزینه‌های تولید می‌تواند به بهبود وضعیت این صنعت کمک کند.

تأثیرات سیاست‌های اقتصادی بر صنعت خودروسازی

مرتضی مصطفوی، کارشناس خودرو، تأکید می‌کند که رابطه نزدیک بین سیاست و صنعت تأثیر زیادی بر وضعیت صنعت خودرو دارد. وی نمونه‌هایی از حمایت‌های ترامپ از صنایع بزرگ آمریکا را مثال می‌زند که نقش مهمی در موفقیت وی در انتخابات ریاست‌جمهوری داشتند. مصطفوی تأکید می‌کند که دولت باید به عنوان تنظیم‌گر قوانین عمل کرده و از دخالت در مدیریت بنگاه‌ها خودداری کند.

وی همچنین بر لزوم عدم دخالت دولت در مدیریت خودروسازان تأکید می‌کند و واگذاری مدیریت ایران‌خودرو به بخش خصوصی را به عنوان راه‌حلی مؤثر پیشنهاد می‌دهد. تنظیم‌گری صحیح توسط دولت و نظارت رسانه‌ها و نهادهای غیر دولتی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.

ضرورت اصلاحات اساسی و تنظیم‌گری مناسب در صنعت خودرو

امیر حسن کاکایی، کارشناس خودرو، مشکلات صنعت خودرو را نتیجه قیمت‌گذاری دستوری و مدیریت دولتی در سال‌های گذشته می‌داند. وی تأکید می‌کند که نقد نشدن اوراق تأمین مالی زنجیره‌ای باعث مشکلات مالی قطعه‌سازان شده و شرکت‌های خودروسازی با مشکل تأمین مالی مواجه‌اند.