سه شنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۴
در مراسم هفته پژوهش و روز سد و نیروگاه برقآبی، مدیران و متخصصان شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با مرور پروژههای ملی و بینالمللی این مجموعه تأکید کردند که اقدامات گسترده آب و نیرو نهتنها در رفع بحرانهای آبی و تأمین انرژی پاک مؤثر بوده، بلکه با توسعه نیروگاههای برقآبی و خورشیدی، مسیر تازهای برای امنیت انرژی و حرکت به سوی توسعه پایدار کشور گشوده است.
مدیران و متخصصان شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در مراسم هفته پژوهش و روز سد و نیروگاه برق آبی با تأکید بر نقش این مجموعه در رفع تنش آبی، تولید انرژی پاک و اجرای پروژههای ملی و فراملی، اعلام کردند که دستاوردهای بزرگ این شرکت نهتنها زندگی مردم مناطق مختلف کشور را متحول کرده، بلکه اقتدار مهندسی ایران را در عرصه جهانی به نمایش گذاشته است.
در ابتدای این مراسم مدیر روابط عمومی شرکت آب نیرو گفت: «در جامعه مشکلاتی وجود دارد که باید حل شوند، اما در کنار آن باید نقاط روشن و دستاوردهایی که به همت جوانان این سرزمین حاصل شده را برجسته کنیم. توان تخصصی فرزندان این کشور موجب شده شرکت آب و نیرو تاکنون بیش از ۱۲ هزار پروژه اجرا کند. در حال حاضر حدود ۴۵۰۰ مگاوات ظرفیت نیروگاهی نصب شده و نزدیک به ۱۵ هزار مگاوات نیز در دست طراحی و مطالعه است.»
وی افزود: «یکی از نمونههای شاخص، سد کهیر در سیستان و بلوچستان است. سالها این منطقه با سیلابهای مخرب مواجه بود و آب شیرین به دریا میریخت. امروز با ساخت سد کهیر توسط نیروهای بومی، زندگی مردم تغییر کرده است؛ زنان خانهدار که پیشتر از هوتکها آب میآوردند، اکنون در خانههایشان آب سالم دارند و این تحول بزرگی در کیفیت زندگی آنان ایجاد کرده است.»
صابری ادامه داد: «این پروژهها علاوه بر تأمین آب، موجب صرفهجویی سه تا چهار میلیارد دلار در مصرف سوخت شدهاند. همچنین حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد ظرفیت مخازن ذخیرهسازی کشور توسط آب و نیرو ایجاد شده است. طرح گرمسیری در غرب کشور با گستردگی ۵۰۰ کیلومتر، توسعه کشاورزی، ایجاد اشتغال و مهاجرت معکوس را به همراه داشته و رفاه و سلامت را به خانههای مردم برده است.»
وی تصریح کرد: «در سال ۹۸ اگر طرحهای ما در زنجیره سدها نبود، اهواز و آبادان با مشکلات بزرگ ناشی از سیلاب مواجه میشدند. سدها توانستند از خسارتهای هنگفت جلوگیری کنند و آب ذخیرهشده به تولید انرژی اختصاص یافت. نیروگاههای برقآبی ما بهعنوان نیروگاههای تجدیدپذیر غیرحرارتی شناخته میشوند و باید ظرفیت آنها افزایش یابد. تاکنون ۷۳ درصد پروژههای احداث، ۹۵ درصد پروژههای در دست اجرا و ۹۰ درصد پروژههای مطالعاتی کشور توسط آب و نیرو انجام شده است.»
دیر روابط عمومی شرکت آب نیرو افزود: «شرکت آب و نیرو در ۲۵ استان از ۳۱ استان کشور پروژه دارد و این نشان میدهد که تقریباً سراسر کشور تحت پوشش فعالیتهای این مجموعه قرار گرفته است. تاکنون ۲۱۳ هزار گیگاوات ساعت انرژی برقآبی پاک و تجدیدپذیر تولید شده است. علاوه بر داخل کشور، پروژههای بینالمللی نیز اجرا شدهاند؛ از جمله تونل ۵ کیلومتری در ارتفاع ۳۰۰۰ متری تاجیکستان که به همت مهندسان ایرانی ساخته شد و شمال و جنوب این کشور را به هم متصل کرد.»
وی ادامه داد: «آب و نیرو همواره میزبان مهمانان خارجی بوده و ظرفیت مهندسی ایران را به نمایش گذاشته است. اگر حمایت مشاوران، پیمانکاران، دانشگاهیان و رسانهها نبود، بخش عظیمی از کشور با خاموشی و بحران روبهرو میشد. خوشبختانه این همکاریها موجب سربلندی ایران شده است.»
دیر روابط عمومی شرکت آب نیرو تصریح کرد: «در سال گذشته تفاهمنامهای برای استفاده از فضاهای پیرامونی سدها و نیروگاههای برقآبی جهت نصب نیروگاههای خورشیدی امضا شد. این طرحها با مشارکت بخش خصوصی در حال پیشرفت هستند و کشور به سمت افزایش سهم انرژی خورشیدی و تجدیدپذیر حرکت میکند. سه پروژه بزرگ نیز در دستور کار قرار دارد.»
صابری در پایان گفت: «هیچ کشوری موفق نخواهد بود مگر آنکه برنامههای خود را در چارچوب اهداف توسعه پایدار پیش ببرد. توسعه پایدار یعنی توجه همزمان به اقتصاد، اجتماع و محیطزیست. آب و نیرو تمام گامهای خود را در راستای توسعه پایدار کشور برداشته و با ترکیب نیروگاههای برقآبی و خورشیدی، آیندهای روشن برای ایران رقم خواهد زد. بسیار خرسندم که این مسیر با همت همه همکاران و متخصصان ادامه دارد.»
مدیرکل دفتر آموزش، تحقیقات و نوآوری وزارت نیرو، گفت: «ما باید علم را به فناوری، فناوری را به صنعت و صنعت را به توسعه کشور متصل کنیم؛ این جمله راهبردی در حوزه پژوهش، فناوری و نوآوری است. واقعیت این است که در شرایط کنونی حکمرانی جهانی، قدرت کشورها تنها به نیروی نظامی وابسته نیست، بلکه به میزان دسترسی آنها به فناوری و توان توسعه دانش بستگی دارد.»
وی افزود: «بر اساس گزارشی که سال گذشته در کمیسیون دائم شورای عالی ارائه شد، شاخصی در حوزه اقتصادی وجود دارد که نشان میدهد در دل اقتصاد کشور چه میزان دانش فنی و فناورانه نهفته است. اگر دو کشور را مقایسه کنیم، ممکن است کشوری با تولید ناخالص ملی بالاتر عمدتاً متکی بر نفت، گاز یا محصولات کشاورزی باشد، در حالی که کشور دیگر با تولید ناخالص کمتر اما با طیف متنوعی از محصولات فناورانه مانند تجهیزات نیروگاهی، نرمافزار یا محصولات نانو، در شاخص پیچیدگی اقتصادی وضعیت بهتری داشته باشد. متأسفانه رتبه ایران در شاخص ECR به عدد ۴۸ کاهش یافته و در تبدیل فناوری به ثروتآفرینی نیز به رتبه ۶۷ رسیدهایم که روندی نزولی را نشان میدهد.»
دکتر شعبانزاده، ادامه داد: «وزارت نیرو بهعنوان یکی از بازیگران عرصه پژوهش و فناوری باید سیاستهای خود را به گونهای تنظیم کند که این روند تغییر کند. ما در زیستبوم نوآوری ملی مجموعهای از بازیگران داریم؛ از شورای عالی، وزارت علوم و معاونت علمی گرفته تا دانشگاهها، شرکتهای دانشبنیان، صندوقهای شکوفایی و مراکز تحقیقاتی. در لایه سیاستگذاری، معاونت تحقیقات وزارت نیرو نقشآفرینی میکند. در لایه پژوهش، پژوهشگاه نیرو و موسسه تحقیقات آب فعال هستند. در لایه توسعه فناوری، مرکز رشد پژوهشگاه نیرو و پارک فناوری نیرو قرار دارند که انشاءالله هفته آینده افتتاح خواهد شد و میتواند در حوزه بازارسازی نقش مهمی ایفا کند. در لایه بازار نیز هشت شرکت مادر تخصصی و زیرمجموعههای آنها مشتریان اصلی فناوری وزارت نیرو هستند.»
وی تصریح کرد: «سیاستهای وزارت نیرو باید بر تأمین منابع، زیرساختها و ابزارهای مورد نیاز پژوهش و فناوری متمرکز باشد. فناوری نیرو که مدتی غیرفعال بود، امسال با جدیت بیشتری راهاندازی میشود و میتواند تحولات مهمی در زیستبوم نوآوری ایجاد کند. همچنین صندوق پژوهش و فناوری نیرو یک بازیگر کلیدی است که با حضور فعال خود میتواند توسعه شرکتهای دانشبنیان را شتاب دهد و بازار آنها را گسترش دهد.»
دکتر شعبانزاده، گفت: «در برنامه هفتم توسعه، ماده ۹۹ بر بومیسازی اقلام راهبردی تأکید دارد و ماده ۹۵ نیز اختصاص درصدی از درآمدهای عملیاتی شرکتها به پژوهش و توسعه فناوری را الزامی کرده است. بسیاری از شرکتها هنوز از این ظرفیتهای مالی آگاهی کافی ندارند یا کمتر استفاده میکنند. لازم است همه فعالان این حوزه این منابع را در نظر داشته باشند تا بتوانیم مسیر پژوهش و نوآوری را در وزارت نیرو با قدرت بیشتری ادامه دهیم.»
مدیرکل دفتر آموزش، تحقیقات و نوآوری وزارت نیرو، گفت: «در قانون جهش تولید دانشبنیان، مواد ۱۱ و ۱۳ فرصتهای مالی مناسبی برای شرکتها فراهم کرده است؛ از جمله معافیتهای مالیاتی در قبال هزینههایی که بهعنوان سهامدار صندوقها یا دانشگاهها انجام میدهند. این ظرفیتها فرصتهای ارزشمندی هستند که شرکتها باید از آن استفاده کنند.»
وی افزود: «در رابطه با صندوق پژوهش و فناوری که پیشتر اشاره کردم، یکی از محورهای مهم توسعه تعاملات علمی با دانشگاهها، مراکز پژوهشی و شرکتهای دانشبنیان است. در وزارت نیرو طی سه سال گذشته کارگروه توسعه تعاملات علمی دانشگاهی راهاندازی شده و نمایندگان تمامی شرکتها، وزارت علوم، انجمن صنفی آب و فاضلاب کشور و سندیکای صنعت برق در آن حضور دارند تا مسائل و چالشهای صنعت را بررسی و حل کنند.»
وی ادامه داد: «بخش دوم سیاستهای ما در قالب کارآمدسازی تعریف شده است. هدف این است که خروجی پژوهشها و فناوریها مؤثرتر باشد. از سال ۹۴ سیاستهای جدیدی در حوزه فناوری و تجاریسازی دستاوردهای پژوهشی و محصولات دانشبنیان ابلاغ شده و اکنون نیز در برنامه وزارت نیرو قرار دارد. ما از شرکتها خواستهایم کمیتههای تحقیقات خود را بهطور منظم برگزار کنند و وزارت نیرو نیز در این کمیتهها حضور دارد تا سیاستها را اعلام و فعالیتها را هدایت کند. این اقدامات در راستای همراستایی پژوهش و فناوری با اسناد بالادستی وزارت نیرو انجام میشود.»
دکتر شعبانزاده، تصریح کرد: «یکی دیگر از سیاستهای مهم، توسعه سامانههای تحقیقاتی است. در حوزه برق، شرکتها باید پژوهشهای خود را مدیریت کنند تا از همپوشانی جلوگیری شود، هزینه و زمان کاهش یابد و شکافهای تحقیقاتی شناسایی و رصد شوند. همچنین ایجاد بانک اطلاعاتی پژوهشها در بخش آب یکی از سیاستهای ماست، هرچند هنوز با سرعت مطلوب پیش نرفته است. در نهایت، اثربخشی موضوعات پژوهشی باید بهگونهای باشد که مسائل صنعت آب و برق را حل کند. این امر نیازمند همراستایی سیاستهای پژوهش و فناوری با نیازهای واقعی شرکتهاست.»
وی افزود: «بهعنوان مثال، در حوزه هوش مصنوعی اگر دادههای کافی وجود داشته باشد، میتوانیم ورود جدی داشته باشیم و اولویتهای تحقیقاتی را به این سمت هدایت کنیم. همچنین موضوع اعتمادسازی مدیران اهمیت دارد. در چهار سال اخیر خرید محصولات و خدمات دانشبنیان در وزارت نیرو رشد چشمگیری داشته، اما عمدتاً در بخش برق بوده است و در بخش آب کمتر اتفاق افتاده است. به نظر میرسد مدیران حوزه برق ریسکپذیری بیشتری داشتهاند و توانستهاند محصولات بومی و ساخت داخل را جایگزین نمونههای خارجی کنند. سیاست ما این است که این رویکرد در بخش آب نیز گسترش یابد تا شاهد حمایت گستردهتر از دانش و فناوری داخلی باشیم.»
مدیر پژوهش و مدیریت دانش شرکت آب و نیرو، گفت: «دهها پروژه در فازهای مختلف طراحی، اجرا و بهرهبرداری در شرکت آب و نیرو انجام شده است. این پروژهها از جنس کارهای ویژه و منحصر بهفرد هستند و بسیاری از آنها برای نخستین بار در کشور صورت گرفتهاند. ساخت یک قطعه، بومیسازی یک وسیله، انجام مطالعات یا پژوهشهای نوآورانه و طراحی سامانههایی که بتوانند خدمات جدیدی ارائه دهند، بخشی از این مسیر طولانی پژوهش در آب و نیرو بوده است.»
دکتر جمالی، افزود: «بسیاری از پروژههای غیرسازهای ما از فعالیتهای پژوهشی کوچک آغاز شده و به مرور زمان به کارهای ارزشمند ملی تبدیل شدهاند. برای نمونه، سامانه هشدار سیل آبرو بهعنوان نخستین سامانه عملیاتی در کشور از همین جنس است. همچنین سامانه برنامهریزی منابع آب و بهرهبرداری و بسیاری پروژههای دیگر در سالهای اخیر توسعه یافتهاند. امروز ما در پنج حوزه اصلی شامل منابع آب، اقتصاد، محیطزیست و هوش مصنوعی در حال تدوین نقشه راه پژوهشی هستیم تا مسیر آینده تحقیقات خود را روشن کنیم. مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی بهترین مکان برای پاسخ به پرسشهای تخصصی ما هستند و خوشحالیم که امروز میزبان جمع قابل توجهی از دوستان و همکاران دانشگاهی و پژوهشی هستیم.»
وی ادامه داد: «بهعنوان مقدمهای کوتاه، دستاوردهای پژوهشی سال گذشته شرکت آب و نیرو را مرور میکنم و سپس وارد ارائههای اصلی خواهیم شد. در نخستین ارائه، دکتر صیادی به مستندسازی و شناسایی منافع اقتصادی، زیستمحیطی و اجتماعی نیروگاههای برقآبی خواهد پرداخت. در ادامه، مهندس شریعت شجری یکی از پروژههای نوآورانه در حوزه بومیسازی را معرفی خواهد کرد. سپس دکتر صفری، پژوهشگر مردمشناس، با نگاه نقادانه به مجموعه مطالعات اقتصاد آب در کشور، اولویتبندی تحقیقات آینده را ارائه خواهد داد. در نهایت، دکتر شعوریان مباحث مرتبط با هوش مصنوعی و کاربردهای آن در برنامهریزی بهرهبرداری و اجرای پروژههای آبی را بررسی خواهد کرد.»
وی در پایان گفت: «بار دیگر از اینکه دعوت ما را پذیرفتید و در این جلسه حضور یافتید سپاسگزارم. امیدوارم امروز بتوانیم دستاوردهای ارزشمند پژوهشی شرکت آب و نیرو را با شما به اشتراک بگذاریم و مسیر تازهای برای همکاریهای علمی و تحقیقاتی بگشاییم.»
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی، گفت: «این دومین همکاری دانشگاه خوارزمی با مجموعه شرکت توسعه آب و نیروی کشور است. طرح اول ما نیز کاندید طرح برتر وزارت نیرو بوده و امروز نیز در ادامه همان مسیر قرار داریم. اجازه میخواهم پیش از ورود به بحث اصلی، مقدمهای کوتاه عرض کنم. هیچگاه دسترسی به برق به اندازه امروز که با انقلاب هوش مصنوعی مواجه هستیم، اهمیت نداشته است. بررسیها نشان میدهد یک سرور معمولی حدود ۱۲ کیلووات ساعت برق مصرف میکند، در حالی که یک ماژول هوش مصنوعی برای آموزش خود به ۸۰ کیلووات ساعت و برای پاسخگویی به کاربر به ۴۰ کیلووات ساعت برق نیاز دارد. این آمار نشان میدهد که از سال ۲۰۲۱ به بعد تقاضای برق ناشی از هوش مصنوعی بهطور چشمگیری افزایش یافته و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۲۰ میلادی حجم تقاضا دو برابر شود.»
وی افزود: «دسترسی به برق همواره یکی از شاخصهای استاندارد زندگی بوده است. کشورهایی که روشنتر هستند، کیفیت زیست شبانه بهتری دارند و این دسترسی به برق حتی نمایندهای از درآمد سرانه محسوب میشود. در حرکت به سمت انرژی پاک و گذار انرژی، کیفیت دسترسی به برق اهمیت بیشتری پیدا کرده است. بر همین اساس هدف ما بررسی و مستندسازی منافع اقتصادی، محیطزیستی و اجتماعی نیروگاههای برقآبی کشور است.»
دکتر صیادی، ادامه داد: «در بخش نخست، انواع نیروگاههای برقآبی را معرفی کردیم؛ نیروگاههای مخزنی، جریانی و تلمبه ذخیره. البته دستهبندیها در کشورهای مختلف متفاوت است؛ در آمریکا نیروگاههای زیر ۳۰ مگاوات، در اتحادیه اروپا زیر ۲۰ مگاوات و در ایران زیر ۱۰۰ مگاوات بهعنوان نیروگاههای کوچک مقیاس تعریف میشوند. ما نیروگاههای برقآبی را از منظر اقتصادی، اجتماعی و محیطزیستی دستهبندی کردهایم. باید توجه داشت که منافع این نیروگاهها فراتر از پرداخت خسارت به ذینفعان است و فرآیندی پویا از زمان احداث تا بهرهبرداری را شامل میشود.»
وی تصریح کرد: «مطالعات موردی در جهان نشان میدهد نیروگاههای برقآبی هیبریدی که با سایر انرژیهای تجدیدپذیر ترکیب میشوند، میتوانند بهعنوان بکاپ عمل کرده و تناوبپذیری تجدیدپذیرها را کنترل کنند. این امر به پایداری شبکه کمک میکند و یکی از بزرگترین مزایای نیروگاههای برقآبی محسوب میشود. نیروگاههای تلمبه ذخیره نیز با ذخیرهسازی انرژی در زمانهای کممصرف و تزریق آن به شبکه در زمانهای اوج مصرف، نقش مهمی در مدیریت بار ایفا میکنند. نیروگاههای جریانی کوچک مقیاس نیز با استفاده از اختلاف ارتفاع جریان آب برق تولید میکنند.»
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه خوارزمی، گفت: «مزایای محیطزیستی نیروگاههای برقآبی بسیار قابل توجه است. از جمله بهبود کیفیت آب پشت سدها که معمولاً بالاتر از آبهای استخراجشده از چاههاست، امکان رشد گیاهان آبزی، حفاظت از ماهیان و مهمتر از همه مقابله با تغییرات اقلیمی و کنترل سیلابها. همچنین این نیروگاهها با جلوگیری از انتشار آلایندههای محیطزیستی، نقشی کلیدی در توسعه پایدار ایفا میکنند.»
دکتر صیادی، گفت: «اجازه بدهید یک آمار مهم را خدمت شما عرض کنم. در ایران متوسط انتشار دیاکسیدکربن معادل برای هر ساعت برق حدود ۶۸۰ کیلوگرم است. نیروگاههای برقآبی میتوانند این میزان را به شکل قابل توجهی کاهش دهند و این یکی از بزرگترین مزایای زیستمحیطی آنهاست که باید مورد توجه قرار گیرد.»
وی افزود: «از منظر اقتصادی نیز مزایای فراوانی وجود دارد. آمارها نشان میدهد برای تولید یک کیلووات ساعت برق حرارتی، حدود ۱۲ تا ۱۳ واحد سوخت شامل گازوئیل، مازوت یا گاز طبیعی مصرف میشود. در حالی که نیروگاههای برقآبی بدون نیاز به این حجم سوخت، برق تولید میکنند و همین امر یکی از بزرگترین مزایای اقتصادی آنهاست. بسته به نوع نیروگاه، چه ذخیرهای و چه جریانی، علاوه بر تأمین نیازهای شهری و کشاورزی، امنیت انرژی کشور نیز ارتقا مییابد. اهمیت انرژی در خلق ارزش بسیار بالاست؛ ارزشهایی که در محاسبات مالی صرفاً به شکل عددی دیده نمیشوند اما در عمل موجب بومیسازی صنعت، افزایش محتوای داخلی، تقویت شبکه و پایداری آن و حتی ایجاد وابستگیهای اقتصادی در سطح ژئوپولیتیک میشوند. این وابستگیها تحریمپذیری را کاهش داده و امنیت و اشتغال ایجاد میکنند. به همین دلیل نیروگاههای برقآبی در خلق ارزش جزو بالاترینها هستند.»
وی ادامه داد: «اگر با پارادایم اهمیت انرژی نگاه کنیم که بر محورهای فنی، اقتصادی، ژئوپولیتیکی، محیطزیستی و اجتماعی میچرخد، نیروگاههای برقآبی میتوانند امنیت انرژی را بهطور چشمگیری افزایش دهند. کاهش قیمت سوخت، ایجاد رفاه اجتماعی، کنترل سیلابها، توسعه شیلات و حتی ایجاد ارزشهای محلی از جمله مزایای اقتصادی و اجتماعی این نیروگاههاست. علاوه بر این، گردشگری آبی و تفرج نیز از منافع جانبی آنها محسوب میشود. یکی از مهمترین نکات، تنوعبخشی به منابع تولید انرژی است. در کشور ما از دهه ۲۰۰۰ روند گازمحور شدن مصرف انرژی آغاز شد و وابستگی به یک سوخت به بیش از ۷۰ درصد رسید. این وابستگی علاوه بر نادیده گرفتن ظرفیتهای تجدیدپذیر، موجب ناترازی و پیامدهای سنگین اقتصادی شد. نیروگاههای برقآبی با ایجاد تنوع در منابع تولید انرژی میتوانند این ناترازی را کنترل کرده و رفاه بیشتری ایجاد کنند.»
دکتر صیادی، تصریح کرد: «ویژگیهای مشترک نیروگاههای برقآبی، چه کوچک و چه بزرگ، در مزایای اقتصادی، اجتماعی و محیطزیستی قابل مشاهده است. صرفهجویی در سوخت، کاهش قیمت عمدهفروشی برق، بهبود سلامت مناطق محلی، کاهش فشار بر منابع دیگر و ایجاد تغییرات مثبت هیدرولیکی از جمله این مزایا هستند. نیروگاههای تلمبه ذخیرهای و مقیاس بزرگ علاوه بر این، منافع گردشگری و تفرجی نیز دارند. در مجموع، همه انواع نیروگاههای برقآبی مصرف سوخت را کاهش داده و امنیت انرژی را ارتقا میدهند. توسعه تجدیدپذیرها نیز بهطور اجتنابناپذیر وابسته به توسعه نیروگاههای برقآبی است.»
وی در پایان گفت: «مطالعات موردی جهانی نشان میدهد ذخیرهسازی انرژی از طریق نیروگاههای تلمبه ذخیره سادهترین، ارزانترین و پایدارترین روش است. آینده نیروگاههای برقآبی در دنیا به سمت هیبرید شدن با سایر انرژیهای تجدیدپذیر حرکت میکند. نمونههایی وجود دارد که نیروگاههای کوچک ۵۰۰ کیلوواتی با مزارع خورشیدی شناور ترکیب شدهاند و علاوه بر مزایای اقتصادی، وابستگیهای اقتصادی و ژئوپولیتیکی ایجاد کردهاند. این ترکیبها میتوانند هزینههای انتقال را تا ۴۰ درصد کاهش دهند و در همتنیدگی اقتصادی میان کشورها را افزایش دهند. بنابراین نیروگاههای برقآبی نه تنها از منظر اقتصادی و اجتماعی، بلکه از منظر ژئوپولیتیکی نیز اهمیت ویژهای دارند و آینده آنها در ترکیب با سایر انرژیهای تجدیدپذیر بسیار روشن است.»
مهندس شریعت رضوی، جانشین معاون در امور بهرهبرداری، نگهداری و تعمیرات شرکت آب و نیرو،گفت: «نمونه اولیه یاتاقانهای خودروانکار برای نیروگاههای آبی طراحی شده است. پیش از ورود به بحث اصلی لازم میدانم مقدمهای عرض کنم تا ذهنیت تخصصی نسبت به موضوع شکل بگیرد. هر محور دوار بسته به سرعت دوران، بار وارد شده و هندسه آن نیازمند یاتاقان مناسب است. در مهندسی مکانیک انواع مختلفی از یاتاقانها طراحی و آموزش داده میشود، اما آنچه عمدتاً در سرفصلهای آکادمیک مطرح است یاتاقانهای غلتشی مبتنی بر تشکیل فیلم هیدرودینامیک روغن است. در حالیکه دسته دیگری از یاتاقانها وجود دارد که با وجود کاربرد وسیع در صنایع مختلف، کمتر در آموزشهای دانشگاهی معرفی میشوند.»
وی افزود: «این نوع یاتاقانها برای تحمل بارهای محوری و ترکیبی در شرایط خاص به کار میروند. حرکت در محل تماس معمولاً با سرعت پایین یا نوسانی است و بارهای سنگین استاتیکی وجود دارد. در چنین شرایطی امکان تشکیل فیلم روغن وجود ندارد و روشهای سنتی روانکاری عملاً قابل استفاده نیستند. همچنین در محیطهایی که نشت روغن از نظر زیستمحیطی یا بهداشتی مجاز نیست، یا چرخه تعمیرات طولانی و پرهزینه است، طراح ناچار به استفاده از یاتاقانهای خودروانکار میشود.»
شریعت رضوی،ادامه داد: «در نیروگاههای برقآبی شرایط به گونهای است که روانکاری سنتی در توربین و بازوی شیر عملاً امکانپذیر نیست. سرعت دوران پایین و تماس کم مانع تشکیل فیلم روغن میشود. در مکانیزم دریچههای تنظیمی توربین نیز به دلیل بارهای ترکیبی و هندسه خاص، استفاده از روغن منتفی است. علاوه بر این، به دلیل بهرهبرداری از آب خروجی نیروگاه برای مصارف کشاورزی، انتشار روغن به داخل آب یک محدودیت جدی زیستمحیطی محسوب میشود. از همه مهمتر اینکه برای تعمیرات، توقف واحد نیروگاهی و عملیات سنگین لازم است؛ بنابراین تنها راهکار استفاده از یاتاقانهای خودروانکار است.»
جانشین معاون در امور بهرهبرداری، نگهداری و تعمیرات شرکت آب و نیرو،تصریح کرد: «این یاتاقانها در توربینها، دریچههای تنظیمی، سرو موتورها و مکانیزمهای فرمان به کار گرفته میشوند. در شیر پروانهای نیروگاه نمونهای داریم با قطر بیش از ۵/۵ متر و وزن حدود ۷۰ تا ۷۵ تن. در این شیر محفظه یاتاقان طراحی شده که یاتاقان در داخل آن جانمایی میشود. قطر یاتاقان حدود ۹۰۰ میلیمتر است و وجود ورانسهای نفتی جذبی فرآیند ساخت را دشوارتر میکند و دقت بالاتری در تولید میطلبد. این جزئیات در نقشههای فنی قابل مشاهده است و نشان میدهد که استفاده از یاتاقانهای خودروانکار در چنین ابعاد بزرگی چه اهمیتی دارد.»
وی گفت: «پس از مرور کلیات کاربرد، روشن است که در تجهیزات نیروگاههای آبی، توربینها و شیرهای پروانهای، استفاده از یاتاقانهای خودروانکار نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت فنی و زیستمحیطی است.»
جانشین معاون در امور بهرهبرداری، نگهداری و تعمیرات شرکت آب و نیرو، وی گفت: «ما از سال ۹۹ بهطور جدی وارد این موضوع شدیم تا آن را بهعنوان یک کار پژوهشی دنبال کنیم. در همان سال معاونت بهرهبرداری شرکت آب و نیرو اعلام کرد که کمیتهای برای بررسی ریشهای آسیبهای ایجاد شده در شیر نیروگاه تشکیل شود. در جلسات این کمیته گزارشهایی ارائه شد که نشان میداد بهرهبرداری با مشکل مواجه شده است. عمدهترین مسئله، پارگی لاستیک آببند بود؛ زیرا شیر به دلیل نشتی تحت فشار باقی میماند و پس از توقف واحد، سیگنال لازم برای بازگشت مجدد صادر نمیشد. همین امر موجب شد تمام گزینههایی که میتوانست منشأ این خطا باشد مورد بررسی قرار گیرد. در این مسیر، حتی سیستم هیدرولیک و ساختار شیر بازنگری شد و تغییراتی در شرایط کاری اعمال گردید. میتوان گفت یک طراحی کامل روی استراکچر شیر انجام شد.»
وی افزود: «برای ورود به اصل موضوع ابتدا مشخصات فنی محصول را بررسی کردیم. مدارک فنی پروژه نشان میداد که ترکیب شیمیایی و خواص مکانیکی محصول توسط شرکت سازنده مشخص شده است. نمونه خارجی این قطعه را به آزمایشگاه رازی ارسال کردیم تا علاوه بر تهیه محصول، شناسنامه فنی و فرایند تولید آن نیز مشخص شود. در بررسی اولیه اعلام شد که نمونه شامل آنالیز شیمیایی دقیق است؛ یعنی عناصر پوششی با ترکیب مشخص و متریال پایه نیز تعیین شده است. نتیجه نشان داد که فلز پایه از نوع فولاد ضدزنگ با استاندارد اسکیل ۳۴ است.»
وی ادامه داد: «هندسه مقطع محصول متشکل از یک ورق بکتستی است که روی آن پوشش برنزی اعمال شده و در ساختار متخلخل این پوشش، ذرات جامد خود روانکار قرار گرفتهاند. این ذرات وظیفه روانکاری را بر عهده دارند و عملاً عملیات روانکاری درون ساختار پوشش انجام میشود. این اطلاعات را از آنالیز آزمایشگاه دریافت کردیم و مقطع محصول نیز توسط کمپانی آلمانی منتشر شده است. در واقع ما یک فلز پایه فولادی داریم، یک پوشش برنزی داریم و ذرات جامد روانکار که درون این پوشش قرار گرفتهاند و عملکرد روانکاری را تضمین میکنند.»
وی در پایان گفت: «این نتایج نشان داد که محصول مورد استفاده ترکیبی از دانش مواد و طراحی مکانیکی است که میتواند در شرایط خاص نیروگاههای آبی، جایگزین مناسبی برای روشهای سنتی روانکاری باشد.»
پژوهشگر مردمشناسی، گفت: «یونسکو تنها کشوری را که با عنوان دایورسیتی یا رنگارنگی و گوناگونی معرفی کرده، ایران است. این لقب از سوی یک سازمان جهانی معتبر و پیشرو به ایران داده شده و نشان میدهد که تنوع و تکثر فرهنگی، اقلیمی و اجتماعی کشور ما منحصر به فرد است. شاید در کشورهایی مانند هند نیز جلوههایی از رنگارنگی دیده شود، اما آنچه یونسکو به ایران نسبت داده، معنا و عمق بیشتری دارد و صرفاً ظاهری نیست.»
دکتر صفری، افزود: «اگر از منظر اقلیم و جغرافیا به این موضوع نگاه کنیم، دریاچهها یکی از مولفههای مهم این رنگارنگی هستند. در اقلیم نیمهخشک ایران، دریاچهها عمدتاً به واسطه سدها شکل گرفتهاند و همین سدها توانستهاند نقشی باشکوه در ایجاد زیستگاههای ارزشمند ایفا کنند. نمونه بارز آن حضور گونههای نادر مانند غاز سرسفید سیبری است که مسافت طولانی را طی میکند تا در دریاچه رتبه زیستگاهی امن داشته باشد. این ظرفیتها از منظر محیطزیست و گردشگری بسیار ارزشمند هستند، اما متأسفانه سهم ایران از گردشگری جهانی تنها ۰/۲۴ درصد است؛ در حالی که با توجه به این ویژگیها میتوانستیم در میان هفت کشور برتر جهان قرار بگیریم.»
پژوهشگر مردمشناسی،ادامه داد: «اگر تنها به دریاچههای ایجاد شده بر فراز سدها در دل کوهستانهای زاگرس یا مناطق مینیاتوری جنوب ایران مانند چابهار و کنارک توجه میکردیم، میتوانستیم ارزآوری شگفتانگیزی برای کشور داشته باشیم. پیرامون این دریاچهها، اقوامی چون بختیاری، بویراحمدی و کردها زندگی میکنند که میتوانستند با فرهنگ و آداب خود فضای باشکوهی برای رونق گردشگری ایجاد کنند. با این حال، این ظرفیتها مغفول ماندهاند، هرچند برخی مکانها مانند سردشت یا تنگه کافرین در بالادست سد سیمره به دلیل زیباییهای طبیعی خود ترند شدهاند.»
وی تصریح کرد: «در دل صخرههای مرتفع زاگرس، دالانهای آبی شگفتانگیزی وجود دارد که در دنیا بینظیر هستند. این مناظر میتوانستند به یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری ایران بدل شوند. در عین حال، باید به اهمیت سدسازی نیز اشاره کنم. هرچند تخصص من حوزههای فنی و مهندسی نیست، اما بر اساس سفرها و مطالعاتی که داشتهام، میدانم ایران در زمینه سدسازی به موفقیتهای جهانی دست یافته و در میان کشورهای سدساز جایگاه قابل توجهی دارد. بهویژه آنکه بسیاری از سدهای ما در محیطهای طبیعی سخت و دشوار ساخته شدهاند و این خود نشاندهنده توانمندی بالای کشور در این عرصه است.»
پژوهشگر مردمشناسی، گفت: «برای درک بزرگی پروژههایی مانند طرح گرمسیری کافی است بدانیم که بیش از ۵۰۰ کیلومتر تونل باید در دل کوههای صخرهای حفر شود تا آب از نقطه صفر مرزی در غربیترین بخش ایران به زمینهای دشت عباس، موسیان و دهلران در استان ایلام منتقل گردد. این کار در سطح جهانی کمنظیر است و نشاندهنده توان مهندسی و دانش بومی کشور ماست.»
وی افزود: «یکی از چالشهای بزرگ ایران در سالهای اخیر، مسئله ورشکستگی آبی بوده است. در پژوهشهایی که در دفتر مطالعاتی شهید فخریزاده انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که آب ابرچالش اصلی کشور است. در حالی که بسیاری از کشورها مانند آمریکا و اسرائیل شاید به این موضوع توجه کافی نداشته باشند، ما با بحران جدی روبهرو هستیم. در چنین شرایطی، دانش و میراث شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در ایجاد تونلها و انتقال آب میتواند راهگشا باشد و به ما کمک کند تا با بهرهگیری از فناوریهای نوین، آب را به مناطق نیازمند منتقل کنیم.»
دکتر صفری،ادامه داد: «البته انتقادهای زیادی به سدسازی وارد است و بسیاری آن را پرهزینه و آسیبزا میدانند. اما اگر بخواهیم منصفانه نگاه کنیم، نمونهای مانند سیل سال ۹۸ در خوزستان نشان داد که سدها چه نقش بزرگی در جلوگیری از خسارتهای هنگفت ایفا کردند. اگر سدهای بالادست نبودند، شهر اهواز بیش از یک و نیم متر زیر آب میرفت و خسارت آن میتوانست کشور را برای یک دهه عقب بیندازد. بنابراین سدسازی در بزنگاههایی خاص توانسته به داد کشور برسد.»
وی تصریح کرد: «نمونه دیگر سد کهیر در جنوب شرقی کشور است که مانع از یک فاجعه انسانی شد. اگر این سد وجود نداشت، بیش از ۳۰ هزار نفر در سیلاب ناپدید میشدند. اینها واقعیتهایی هستند که باید در کنار نقدهای زیستمحیطی دیده شوند. سدسازی در سراسر دنیا اهمیت دارد و ایران نیز در این حوزه دستاوردهای بزرگی داشته است.»
پژوهشگر مردمشناسی، افزود: «یکی از نمونههای افتخارآمیز، ساخت تونل انزاب در تاجیکستان توسط مهندسان ایرانی است. این تونل شمال و جنوب تاجیکستان را به هم متصل کرده و از دل کوههای پامیر عبور داده است. بسیاری از مردم محلی تصور میکردند این پروژه توسط روسیه یا چین ساخته شده، اما در واقع صفر تا صد آن کار ایرانیها بوده است. پیش از آغاز پروژه، کارشناسان خارجی آن را غیرممکن میدانستند، اما مهندسان ایرانی با دانش بومی توانستند این کار بزرگ را به سرانجام برسانند. اهمیت این تونل به حدی بود که پیش از آن مردم تاجیکستان برای رفتوآمد بین شمال و جنوب کشورشان مجبور بودند از مسیرهای خطرناک و حتی از خاک ازبکستان عبور کنند.»
وی در پایان گفت: «متأسفانه بسیاری از این دستاوردها بهدرستی مستندسازی نشدهاند. ما باید این بزنگاههای تاریخی و نقش سدسازی در جلوگیری از بحرانها را ثبت کنیم تا آیندگان بدانند چه تلاشهایی صورت گرفته است. علاوه بر جنبههای فنی، مردمنگاری و فرهنگ اقوامی که در حاشیه سدها زندگی میکنند نیز ظرفیتهای ارزشمندی برای تولید آثار رسانهای و فیلمهای فاخر دارد. این ترکیب از دستاوردهای مهندسی و میراث فرهنگی میتواند تصویری کاملتر از اهمیت سدسازی و نقش آن در توسعه و امنیت کشور ارائه دهد.»
استاد دانشگاه شهید بهشتی، با اشاره به تفاوت چشمگیر قیمت آب معدنی و آب شبکه، تأکید کرد که جامعه نسبت به ارزش اقتصادی آب آگاه است اما مسئولان هنوز به اهمیت مدیریت تقاضا و جایگاه اقتصاد آب توجه کافی نکردهاند. وی با بیان اینکه بحران آب در ایران بیش از آنکه فیزیکی باشد، اقتصادی است، خواستار تدوین نقشه راهی جامع برای اقتصاد آب کشور شد.
دکتر تهامیپور، گفت: «اگر به قیمت بطریهای آب معدنی نگاه کنیم، فارغ از برند، امروز هر متر مکعب آب معدنی در کشور ما با دلار فعلی حدود ۸۰ دلار خریداری میشود. در حالی که آب شبکه لولهکشی شهری تنها ۲ تا ۳ سنت برای هر متر مکعب قیمت دارد و حداکثر تعرفهای که شرکت آب میتواند دریافت کند، حدود ۱۲ سنت است. این مقایسه نشان میدهد که آب در ایران از نفت گرانتر شده و این یک تناقض جدی است.»
وی افزود: «من اقتصاد خواندهام و در دانشگاه شهید بهشتی تدریس میکنم. اتفاقاً تنها جایی که در کشور درس اقتصاد آب ارائه میشود همین دانشگاه است. در این درس به دانشجویان توضیح میدهیم که اقتصاد، علم تخصیص بهینه منابع محدود میان نیازهای نامحدود است. وقتی جامعه حاضر است تا ۸۰ دلار بابت هر متر مکعب آب معدنی بپردازد، یعنی ارزش اقتصادی آب بسیار بالاست، اما ما در کشور هیچگاه بهطور جدی روی اقتصاد آب کار نکردهایم. جامعه آگاه است، اما مسئولان نسبت به این موضوع بیتوجه ماندهاند.»
دکتر تهامیپور، ادامه داد: «از دیدگاه اقتصادی، کمآبی در ایران دو وجه دارد؛ کمآبی فیزیکی و کمآبی اقتصادی. اگر منابع مالی کافی داشته باشیم، میتوانیم با روشهایی مانند شیرینسازی بخشی از مشکل را حل کنیم. اما مشکل اصلی این است که ما حتی به وجود بحران آب باور نداریم. اگر این باور وجود داشت، نگرانی ایجاد میشد و در نتیجه تدابیر لازم اندیشیده میشد.»
استاد دانشگاه شهید بهشتی، تصریح کرد: «در ادبیات جهانی، برای حل ناترازی آب دو راه وجود دارد؛ یا باید عرضه آب را افزایش داد یا تقاضا را مدیریت کرد. در ایران تاکنون بیشتر نگاه مهندسی حاکم بوده و تمرکز بر افزایش عرضه آب بوده است. در حالی که اقتصاد آب میتواند با ارائه ابزارها و روشهای مدیریت تقاضا، راهحلهای ارزانتر و کارآمدتری پیشنهاد دهد. بهعنوان مثال، مدیریت تقاضا بسیار کمهزینهتر از انتقال آب از دریای عمان به فلات مرکزی یا تهران است.»
وی افزود: «برای شناسایی ابزارهای اقتصاد آب در ایران، ابتدا باید تجربیات جهانی را بررسی کنیم، سپس بضاعت داخلی را بشناسیم و در نهایت با آسیبشناسی، نظام موضوعات اقتصاد آب را استخراج کنیم. ما در مطالعات خود یک درخت دانش برای اقتصاد آب ترسیم کردهایم و موضوعات اصلی آن را مشخص کردهایم. این کار میتواند مبنای تدوین نقشه راه اقتصاد آب در کشور باشد.»
استاد دانشگاه شهید بهشتی، گفت: «اگر دولت و وزارت نیرو به اهمیت اقتصاد آب توجه کنند، این نقشه راه میتواند نشان دهد که تاکنون چه اقداماتی انجام شده، چه کارهایی مغفول مانده و در چه محورهایی باید سرمایهگذاری شود. تنها در این صورت است که میتوانیم بحران آب را نه صرفاً با نگاه مهندسی، بلکه با رویکرد اقتصادی و مدیریتی حل کنیم.»
دکتر تهامیپور، گفت: «برای رسیدن به یک نقشه راه در حوزه اقتصاد آب، ابتدا بررسی کردیم که آب در کجای اقتصاد قرار میگیرد. سپس تمام نقشه راههای موجود در دنیا را مطالعه کردیم و در کنار آن، مطالعات داخلی و خارجی را نیز مرور کردیم. حاصل این بررسیها، استخراج یک نظام موضوعات یا درخت دانش اقتصاد آب بود که پس از تطبیق با شرایط کشور، نسخه بهینهای همراه با پروژههای پیشنهادی ارائه شد.در این نظام، ۱۹ محور اصلی شناسایی شد که هر کدام در یکی از شاخههای اقتصاد قرار میگیرند؛ از اقتصاد عمومی، آموزش، سلامت و رفاه گرفته تا اقتصاد صنعتی، حقوقی، توسعه، نوآوری، کشاورزی و منابع طبیعی، اقتصاد شهری و منطقهای و حتی اقتصاد بینرشتهای. برای نمونه، در اقتصاد صنعتی موضوعاتی مانند رگولاتوری آب، ساختار بازار و مشارکت بخش خصوصی قرار میگیرند. در مجموع، این محورها زمینههای تحلیلی اقتصاد آب را پوشش میدهند.»
استاد دانشگاه شهید بهشتی، ادامه داد: «در بررسی نقشه راههای جهانی، حدود ۱۵ نمونه معتبر شناسایی شد؛ از جمله نقشه راه فناوری آب ماساچوست که بر موضوعاتی مانند تأمین مالی، توسعه اقتصادی، اقتصاد چرخشی و نقش شتابدهندهها تأکید داشت. از ترکیب این مطالعات، ما به هشت نظام موضوعات کلی رسیدیم: اقتصاد مصرفکنندگان و بنگاهها، اقتصاد کلان، سیاست و آب، اقتصاد بینالملل، اقتصاد مالی، اقتصاد بخش عمومی، اقتصاد سیاسی، اقتصاد منابع طبیعی و محیطزیست، و اقتصاد بینرشتهای. ذیل این نظامها، ۵۵ محور مطالعاتی برای اقتصاد آب شناسایی شد.»
وی تصریح کرد: «برخی تصور میکنند اقتصاد آب صرفاً به قیمتگذاری محدود میشود، در حالی که موضوعات بسیار گستردهتری مطرح است؛ از ارزش اقتصادی آب در بخشهای خانگی، کشاورزی و صنعت گرفته تا مدیریت ریسک، بهرهوری، اشتغال، تجارت آب مجازی، دیپلماسی آب، ارزشگذاری خدمات اکوسیستم، اقتصاد چرخشی، گردشگری آبی، کلاندادهها، اقتصاد دیجیتال و حتی اقتصاد اسلامی. برای بررسی وضعیت داخلی، ۷۳۲ مطالعه مرتبط با اقتصاد آب در کشور شناسایی شد؛ شامل ۴۲۰ مقاله ژورنالی و کنفرانسی، ۹۶ کتاب و ۲۱۳ پایاننامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری. در کنار آن، ۳۱۹ مطالعه بینالمللی نیز بررسی شد. تحلیل محتوایی این منابع نشان داد که محتوای موجود در ایران ضعیف است و تنها روی ۱۰ تا ۱۵ درصد از موضوعات کار شده است. بسیاری از محورها، حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد، اصلاً مورد مطالعه قرار نگرفتهاند.»
وی ادامه داد: «بر اساس این آسیبشناسی، ۱۵۰ پروژه پیشنهادی ذیل ۵۵ محور مطالعاتی ارائه شد تا نقشه راه آینده اقتصاد آب کشور شکل بگیرد. برای اولویتبندی این پروژهها، پرسشنامهای طراحی و برای ۱۰۰ نفر از متخصصان حوزه آب ارسال شد. از این تعداد، ۳۴ نفر پاسخ دادند که ۴۴ درصد آنها دارای مدرک دکتری و بخش قابل توجهی نیز کارشناسی ارشد بودند و عمدتاً در بخشهای اجرایی فعالیت داشتند. تحلیل این نظرات نشان داد کدام محورها برای اقتصاد آب کشور اهمیت بیشتری دارند.»
استاد دانشگاه شهید بهشتی،در پایان گفت: «این نقشه راه میتواند به دولت و وزارت نیرو نشان دهد که تاکنون چه اقداماتی انجام شده، چه موضوعاتی مغفول مانده و در چه حوزههایی باید سرمایهگذاری شود. تنها با چنین رویکردی است که میتوان اقتصاد آب را در ایران از وضعیت فعلی خارج کرد و به جایگاه واقعی آن رساند.»
دکتر شوریان، استاد دانشگاه شهید بهشتی، وی گفت: «اگر امروز در کشورمان مشکلی وجود دارد، دلیلش این است که نمیخواهیم آن را حل کنیم. هر جا که خواستیم، توانستیم و نمونههای موفق آن را هم دیدهایم. بنابراین اگر بخواهیم، میتوانیم و این توانایی در کشور وجود دارد. من همیشه در کلاس به دانشجویان میگویم که با وجود مشکلات اقتصادی، آب و هوا و شرایط اجتماعی، باید امیدوار باشند؛ چرا که اگر اراده کنیم، این مشکلات قابل حل هستند.»
وی افزود: «ما یک پروژه پژوهشی برای شرکت نیرو انجام دادیم که موضوع آن کاربرد هوش مصنوعی در طراحی و بهرهبرداری سازههای منابع آب بود. یافتههای این پروژه نشان داد که هوش مصنوعی بهعنوان ابزاری فراگیر، توانایی انجام کارهایی را دارد که معمولاً نیازمند هوش انسانی است؛ از یادگیری و استدلال گرفته تا حل مسئله، درک زبان طبیعی، تشخیص تصویر و تصمیمگیری. بهطور خلاصه، هوش مصنوعی شبیهسازی هوش در ماشینهاست و امروز به سرعت در حال رشد است. سرمایهگذاریهای عظیم کشورهایی مانند آمریکا با ۴۷۱ میلیارد دلار و چین با حدود ۱۹ میلیارد دلار نشان میدهد که این حوزه تا سال ۲۰۳۰ رشد چشمگیری خواهد داشت، بهویژه در بخش یادگیری ماشین.»
وی ادامه داد: «مدلهای هوش مصنوعی سه دسته اصلی دارند. دسته اول مدلهای دادهمحور هستند که بر اساس دادههای تاریخی آموزش میبینند و رفتار آینده را شبیهسازی میکنند. این مدلها در حوزه آب میتوانند برای پیشبینی سیلابها و تغییرات اقلیمی بسیار مفید باشند، البته به شرط آنکه دادههای کافی و باکیفیت در اختیارشان قرار گیرد. دسته دوم مدلهای بهینهسازی هستند که با تعریف اهداف مختلف، از اقتصادی تا زیستمحیطی و اجتماعی، میتوانند طراحی و بهرهبرداری سازهها، مدیریت تقاضا، شبکههای آبرسانی و حتی الگوی کشت در کشاورزی را بهینه کنند. دسته سوم مدلهای پردازش زبان طبیعی هستند که امروزه برای عموم جامعه جذابیت زیادی دارند؛ از طریق موبایل یا رایانه میتوان با آنها به زبان محاورهای صحبت کرد و پاسخ گرفت. این مدلها روزبهروز پیشرفتهتر میشوند و کیفیت پاسخهایشان بهطور محسوسی افزایش یافته است.»
وی تصریح کرد: «در حوزه آب، مدلهای دادهمحور میتوانند برای پیشبینی بارش، سیلاب، خشکسالی و حتی مصرف آب تحت تأثیر عوامل بیرونی مانند دما و بارش به کار گرفته شوند. مدلهای بهینهسازی نیز در طراحی سدها، انتقال آب، مدیریت شبکهها و بهرهبرداری چندهدفه از منابع نقش مهمی دارند. مدلهای پردازش زبان طبیعی هم امکان تعامل مستقیم و ساده با سیستمها را فراهم کردهاند و حتی میتوانند پروژهها را ارزیابی کنند یا متون تخصصی تولید کنند.»
وی افزود: «در پژوهشهای داخلی و بینالمللی، بیش از ۱۷۰ مطالعه در مجلات معتبر بررسی شده است که نشان میدهد هوش مصنوعی در حوزه مهندسی آب کاربردهای گستردهای دارد؛ از مدلسازی انتقال بار بستر رودخانه و طراحی پلکانی گرفته تا بهینهسازی ظرفیت نیروگاههای برقآبی، پیشبینی جریان رودخانهها، تغییر مکان تاج سدهای بتنی، پایش جامع سازهها و مدیریت هوشمند منابع آب. این دستاوردها نشان میدهد که هوش مصنوعی میتواند ابزار قدرتمندی برای آینده مدیریت منابع آب باشد.»
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا