با تشدید فشارهای ژئوپلیتیکی و افزایش تنش‌های انرژی‌محور میان قدرت‌های جهانی، بازار نفت بار دیگر در مسیر صعودی قرار گرفته است. در حالی‌که قیمت نفت برنت با رشد ۰.۳ درصدی به ۶۷.۸۲ دلار و نفت وست تگزاس اینترمدیت به ۶۳.۶۲ دلار در هر بشکه رسیده، مجموعه‌ای از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی نشان می‌دهد که این افزایش، صرفاً واکنشی کوتاه‌مدت نیست، بلکه می‌تواند آغاز یک روند افزایشی پایدار در قیمت‌ها باشد.
بازار جهانی نفت در سال ۱۴۰۴ وارد مرحله‌ای شده که دیگر صرفاً تابع عرضه و تقاضای فیزیکی نیست، بلکه به میدان رقابت ژئوپلیتیکی میان قدرت‌های بزرگ تبدیل شده است. از یک‌سو، تنش‌های فزاینده میان روسیه و اروپا، و از سوی دیگر، فشارهای فزاینده آمریکا بر هند و سایر مصرف‌کنندگان آسیایی، نشان می‌دهد که نفت بار دیگر به ابزار تنظیم مناسبات سیاسی بدل شده است.
در اروپا، احتمال بروز تنش‌های تازه میان روسیه و کشورهای اروپایی افزایش یافته است. فشار آمیکا به اروپا برای تغییر استراتژی امنیت انرژی، تحریم‌های جدید علیه روسیه و محدودیت‌های صادراتی، فضای همکاری را به سمت تقابل در بازار نفت سوق داده‌است. آمریکا نیز در این میان، فشار دیپلماتیک خود را به سایر کشورهای غر اروپایی نیز افزایش داده و خواسته مانند اروپا برای تأمین انرژی، به‌جای روسیه، به نفت آمریکا روی بیاورند، درخواستی که اگرچه با ملاحظات اقتصادی و زیرساختی همراه است، اما در صورت تحقق، می‌تواند سهم روسیه در بازار جهانی را کاهش داده و عرضه را محدودتر کند.
حتی واشنگتن فشار بر هند را برای توقف خرید نفت از روسیه را با اعمال تعرفه ۵۰ درصدی تشدید کرده است. با وجود این، دهلی‌نو تاکنون مسیر خود را تغییر نداده و همچنان به واردات نفت روسیه ادامه می‌دهد. این مقاومت هند، اگرچه در کوتاه‌مدت تعادل نسبی در عرضه را حفظ کرده، اما در صورت تشدید فشارها یا اعمال محدودیت‌های ثانویه، می‌تواند به اختلال در زنجیره تأمین منجر شود.
در کنار این تحولات، توقف صادرات نفت از اقلیم کردستان عراق و اختلال در خط لوله ترکیه، موجب شد قیمت‌ها در روزهای گذشته بیش از یک دلار در هر بشکه افزایش یابد. هرچند توافقی برای ازسرگیری صادرات ۲۳۰ هزار بشکه در روز از خاک اقلیم کردستان حاصل شده، اما بی‌ثباتی سیاسی و امنیتی در منطقه همچنان تهدیدی برای استمرار عرضه محسوب می‌شود. به همین دلیل احتمال اینکه عرضه ها توسط عراق کاهش یابد وجود دارد.
داده‌های ذخایر و محدودیت‌های صادراتی
کاهش ذخایر نفت خام و بنزین در آمریکا نیز به‌عنوان عامل حمایتی برای قیمت‌ها عمل کرده است. طبق داده‌های موسسه امریکن پترولیوم، ذخایر نفت خام در هفته منتهی به ۱۹ سپتامبر بیش از ۳.۸ میلیون بشکه کاهش یافته و ذخایر بنزین نیز با افت ۱.۰۵ میلیون بشکه مواجه بوده است. این کاهش، در کنار محدودیت‌های صادراتی شرکت شورون در ونزوئلا که تنها قادر به صادرات نیمی از ظرفیت تولید خود است نشان می‌دهد که عرضه جهانی با موانع متعددی روبه‌روست.
چشم‌انداز بازار نفت
با در نظر گرفتن مجموعه این عوامل افزایش تنش میان روسیه و اروپا، فشار آمریکا بر هند، اختلالات منطقه‌ای در عراق و ونزوئلا، و کاهش ذخایر نفتی می‌توان گفت بازار نفت در آستانه ورود به فاز جدیدی از رشد قیمت قرار دارد. اگرچه نوسانات ناشی از سیاست‌های پولی فدرال رزرو ممکن است مانع جهش‌های ناگهانی شود، اما روند کلی بازار به‌سمت افزایش قیمت‌ها میل دارد.در چنین فضایی، معامله‌گران و سیاست‌گذاران باید خود را برای دوره‌ای از ناپایداری در عرضه و رشد تدریجی قیمت‌ها آماده کنند دوره‌ای که نفت بار دیگر به‌عنوان ابزار فشار ژئوپلیتیکی، نقش تعیین‌کننده‌ای در معادلات جهانی ایفا خواهد کرد. این مساله منجر می شود که قیمت نفت روند صعودی پیدا کند و حتی به ۱۰۰ هزار دلار نیز نزدیک شود. اما به طور قطع اگر جنگی جدید در ونزوئلا یا اروپا رخ دهد رشد قیمت بسیار بالاتر خواهد بود.
در پاییز و زمستان سال گذشته، بازار جهانی نفت با ترکیبی از عوامل فصلی، سیاستی و ساختاری مواجه بود که موجب نوسانات محدود اما پایدار در قیمت‌ها شد. تقاضای فصلی سال گذشته برای سوخت گرمایشی در نیم‌کره شمالی، به‌ویژه در اروپا و آمریکا، موجب شد قیمت نفت در محدوده ۷۵ دلار تثبیت شود. در آن دوره، عرضه جهانی نسبتاً باثبات بود؛ روسیه همچنان به صادرات ادامه می‌داد، هند و چین خریدهای خود را حفظ کرده بودند، و توافق اوپک‌پلاس برای کنترل تولید، به‌طور نسبی رعایت می‌شد.
در مقابل، پیش بینی می شود امسال ذخایر نفت خام آمریکا در فصل زمستان با کاهش تدریجی همراه شود، هرچند در ماه های گذشته به‌دلیل افزایش تولید شیل و بازگشت برخی ظرفیت‌های پالایشی، بازار با کمبود جدی مواجه نشد. اما در مقطع کنونی صادرات نفت از عراق و ونزوئلا با نوساناتی همراه شده و با وجود اینکه اختلالات ساختاری در زنجیره عرضه تاکنون مشاهده ن‌شده است در ادامه احتمال تغییر قیمت بسیار زیاد است. در مجموع، بازار نفت در نیمه دوم ۱۴۰۳ با تعادل نسبی میان عرضه و تقاضا همراه بود و قیمت‌ها در محدوده‌ای قابل پیش‌بینی نوسان داشتند. پیش بینی ها برای نیمه دوم ۱۴۰۳ بسیار پیچیده و به عوامل مختلفی بستگی دارد ولی کلیت بازار روند صعودی را تایید می کند.
در سال جاری، شرایط به‌طور محسوسی تغییر کرده است. نخست، تنش‌های ژئوپلیتیکی میان روسیه و اروپا به سطح جدیدی رسیده و احتمال اعمال تحریم‌های سخت‌تر یا محدودیت‌های صادراتی افزایش یافته است. آمریکا نیز با فشار دیپلماتیک بر اروپا برای جایگزینی نفت روسیه با نفت آمریکا، عملاً در حال بازآرایی مسیرهای تأمین انرژی است—اقدامی که می‌تواند به اختلال در عرضه و افزایش هزینه‌های واردات منجر شود.
از سوی دیگر، واشنگتن فشار بر هند را برای توقف خرید نفت از روسیه تشدید کرده، هرچند دهلی‌نو تاکنون مسیر خود را حفظ کرده است. این فشارها، در صورت تشدید یا همراهی سایر کشورها، می‌تواند سهم روسیه در بازار جهانی را کاهش دهد و موجب افزایش رقابت بر سر منابع جایگزین شود.
در همین حال، اختلالات منطقه‌ای مانند توقف صادرات نفت از کردستان عراق، محدودیت‌های صادراتی ونزوئلا، و کاهش ذخایر نفت خام در آمریکا، همگی به‌عنوان عوامل فشاری بر عرضه عمل می‌کنند. برخلاف سال گذشته که بازار با تعادل نسبی همراه بود، امسال شاهد افزایش ریسک‌های ساختاری در سمت عرضه هستیم.
از منظر تقاضا نیز، با وجود نگرانی‌ها درباره رشد اقتصادی جهانی و سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو، مصرف انرژی در آسیا و اروپا همچنان بالاست و تقاضای فصلی در نیمه دوم سال می‌تواند به رشد قیمت‌ها دامن بزند.
در مجموع، بازار نفت در سال ۱۴۰۴ با تفاوت‌های بنیادین نسبت به سال گذشته مواجه است:
در چنین فضایی، معامله‌گران باید خود را برای دوره‌ای از نوسانات افزایشی آماده کنند؛ دوره‌ای که نفت بار دیگر به‌عنوان ابزار فشار سیاسی و اقتصادی، نقش تعیین‌کننده‌ای در معادلات جهانی ایفا خواهد کرد.
در جمع بندی می توان ادعا کرد که بازار نفت در سال ۱۴۰۴ دیگر بازاری متکی بر منطق عرضه و تقاضای سنتی نیست، بلکه به بستری برای اعمال فشار سیاسی، بازآرایی بلوک‌های انرژی و رقابت بر سر نفوذ اقتصادی تبدیل شده است. در چنین شرایطی، هرگونه اختلال در عرضه یا تغییر در رفتار مصرف‌کنندگان می‌تواند به جهش‌های قیمتی منجر شود. اگرچه هند فعلاً در برابر فشار آمریکا مقاومت کرده، اما در صورت تغییر موضع یا تشدید تحریم‌ها، زنجیره تأمین جهانی دچار اختلال خواهد شد. از سوی دیگر، اگر تنش‌ها در اروپا یا آمریکای جنوبی به درگیری نظامی منجر شود، قیمت نفت می‌تواند از محدوده‌های فعلی عبور کرده و به سطوحی فراتر از ۱۰۰ دلار در هر بشکه برسد. در مجموع، بازار نفت در آستانه یک بازتعریف راهبردی قرار دارد—بازتعریفی که نه‌تنها قیمت‌ها را دگرگون خواهد کرد، بلکه معادلات سیاسی و اقتصادی جهان را نیز تحت‌تأثیر قرار خواهد داد.
افزایش ۱۱۰ درصدی واردات مسافری تلفن همراه در چهار ماه نخست ۱۴۰۴ و ثبت بیش…
دبیرستان البرز، قدیمی‌ترین مدرسه فعال ایران، از دل مکتب‌خانه‌های عهد قاجار و با گذر از…
بازار تاریخی تبریز، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان، با وجود ثبت جهانی در یونسکو، در سایه…
زندگی پیام احمدی، قهرمان کشتی از ایذه، و چهره‌هایی چون حجازی‌فر، غیاثی، خواهران منصوریان و…
در حالی‌که کاروان جهانی صمود با پیام همبستگی به سوی غزه حرکت کرده، رژیم صهیونیستی…
تمایل به رابطه با آمریکا، نه از دل تحلیل‌های راهبردی، بلکه از تصویرسازی‌های رسانه‌ای، کلیشه‌های…