با فروپاشی رژیم بشار اسد و کاهش نقش جمهوری اسلامی در سوریه، رقابت میان ترکیه و اسرائیل برای تسلط بر این کشور شدت گرفته است. این دو قدرت منطقه‌ای با اهداف متفاوت و راهبردهای پیچیده، میدان تأثیرگذاری سوریه را به یکی از حساس‌ترین محورهای خاورمیانه تبدیل کرده‌اند. سناریوهای پیش‌بینی‌شده برای آینده سوریه، از جنگ نیابتی گرفته تا تقسیم مناطق نفوذ، حکایت از ادامه تنش‌های ژئوپلیتیکی در این کشور دارد. این تحولات می‌تواند تأثیرات عمیقی بر وضعیت سیاسی و امنیتی منطقه بگذارد.
به گزارش سرمایه فردا، پس از فروپاشی رژیم بشار اسد و کاهش نفوذ جمهوری اسلامی در سوریه، تنش‌ها میان ترکیه و اسرائیل به یکی از چالش‌های اصلی منطقه بدل شده است. هر یک از این دو قدرت منطقه‌ای اهداف خاص خود را دنبال می‌کنند و برای تسلط بر آینده سوریه، راهبردهای متفاوتی را به کار گرفته‌اند. این رقابت پیچیده در حال حاضر به یکی از محورها و دغدغه‌های اصلی خاورمیانه تبدیل شده است.
ترکیه، از آغاز بحران سوریه، به عنوان یکی از مخالفان رژیم اسد، تلاش کرده است تا با حمایت از نیروهای مخالف و استقرار نظامی در نقاط استراتژیک، تأثیر خود را در این کشور گسترش دهد. از سوی دیگر، اسرائیل که با چالش‌های امنیتی در پیرامون خود روبروست، با اجرای حملات نظامی و همکاری با گروه‌های مختلف منطقه‌ای، به دنبال کاهش نفوذ ترکیه و تقویت جایگاه خود در سوریه است.
چهار سناریو برای آینده ترکیه و اسرائیل
در این میان، چهار سناریو برای آینده این رقابت قابل تصور است. نخست، احتمال جنگ مستقیم میان این دو کشور، به دلیل ملاحظات بین‌المللی و منطقه‌ای، بسیار ضعیف به نظر می‌رسد. دوم، جنگ نیابتی که ممکن است اسرائیل از گروه‌های مختلف در مناطق مرزی برای مقابله با ترکیه بهره‌برداری کند، هرچند بعید است ترکیه به این دام وارد شود.
سناریوی سوم، تقسیم مناطق نفوذ در سوریه است که تاکنون اسرائیل بر اساس این راهبرد عمل کرده و رژیم‌های محلی نیز واکنش خاصی به این تقسیم‌بندی نشان نداده‌اند. سناریوی آخر، پیوستن سوریه به صلح ابراهیم است که در صورت کاهش تنش‌های منطقه‌ای، ممکن است دمشق به این مسیر گرایش پیدا کند. با این حال، عملیاتی شدن این سناریو نیز به نظر دور از دسترس است.
تغییر جغرافیای سیاسی و اجتماعی خاورمیانه
در نهایت، تا پایان سال جاری میلادی، رقابت ترکیه و اسرائیل در سوریه تأثیرات قابل توجهی بر جغرافیای سیاسی و اجتماعی این کشور خواهد داشت. هر دو کشور با تمرکز بر اهداف خود، به دنبال تغییر موازنه قدرت و افزایش نفوذ خود هستند. در این میان، سوریه همچنان میدان جدال‌های راهبردی میان قدرت‌های منطقه‌ای خواهد ماند.
در بررسی رقابت ترکیه و اسرائیل در سوریه، باید توجه داشت که این رقابت تنها محدود به مرزهای فیزیکی سوریه نیست، بلکه بازتاب گسترده‌ای در سیاست‌گذاری‌های منطقه‌ای و حتی جهانی دارد. ترکیه به‌عنوان یک عضو ناتو و بازیگری قدرتمند در خاورمیانه، تلاش می‌کند تا از طریق حمایت‌های اقتصادی و نظامی، نه تنها نفوذ خود را در سوریه تثبیت کند بلکه از گسترش نفوذ اسرائیل نیز جلوگیری نماید. از سوی دیگر، اسرائیل نیز از طریق روابط نزدیک با ایالات متحده و برخی کشورهای عربی، به دنبال کاهش تهدیدهای امنیتی بالقوه از سمت سوریه و ترکیه است.
ابزارهای جنگ نیابتی
مولفه‌های فرهنگی و اجتماعی: همچنین باید به نقش مولفه‌های اجتماعی و قومی نیز توجه کرد. کردها، علویان و دروزیان به‌عنوان اقوامی که در جغرافیای سوریه مستقر هستند، می‌توانند به عنوان ابزارهایی در جنگ نیابتی مورد استفاده قرار گیرند. اسرائیل از ارتباط استراتژیک با کردها بهره می‌برد، در حالی که ترکیه تلاش می‌کند این ائتلاف‌ها را تضعیف کند.
نقش بازیگران دیگر: در این میان، نقش بازیگران خارجی همچون ایالات متحده، قطر، عربستان و روسیه نیز قابل توجه است. ایالات متحده از طریق روابط نزدیک با اسرائیل و حمایت از کردها، به دنبال مدیریت منافع خود در سوریه است. در مقابل، روسیه با تأکید بر حفظ توازن قوا در منطقه، همچنان نفوذ خود را از طریق همکاری با ترکیه و دولت‌های محلی حفظ کرده است.
چشم‌انداز بلندمدت: نگاه بلندمدت به رقابت‌های ترکیه و اسرائیل نشان می‌دهد که این تنش‌ها ممکن است به تجزیه بیشتر سوریه و ایجاد مناطق نفوذ جداگانه منجر شود. اما در نهایت، پایداری این سناریوها وابسته به تحولات دیگری همچون تغییر در سیاست‌های داخلی این کشورها، ثبات منطقه‌ای و چگونگی واکنش سایر بازیگران بین‌المللی خواهد بود.
با این حال، هرگونه پیشرفت در یکی از این سناریوها تأثیرات چشمگیری بر آینده سیاسی سوریه و جغرافیای نفوذ در خاورمیانه خواهد داشت. تحلیل این پویایی‌ها کمک می‌کند تا روندهای سیاسی و اقتصادی منطقه با دقت بیشتری مورد ارزیابی قرار گیرند. اگر تمایل به بررسی جنبه‌های دیگری دارید، خوشحال می‌شوم ادامه دهم.
