با تشدید تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های بیمه‌ای، شرکت‌های پتروشیمی ایران ناچار به بازنگری در استراتژی‌های فروش و حمل‌ونقل محصولات خود شدند. از مدل‌های سنتی FOB که خریدار مسئول حمل بود، تا پذیرش ریسک حمل توسط فروشنده در قالب CFR، این تغییرات نه تنها بر قیمت‌گذاری محصول تأثیر گذاشته، بلکه چالش‌های جدیدی را در زنجیره تأمین رقم زده است. در این گزارش، نگاهی داریم به تجربه شرکت‌هایی چون آریا ساسول و زاگرس در مواجهه با این تحولات.

به گزارش سرمایه فردا، در فرآیند فروش، باید هزینه حمل و نقل را به‌طور دقیق لحاظ کنیم؛ چراکه تحویل کالا به مصرف‌کننده، بسته به محل انتقال ریسک، اهمیت بسیاری دارد. همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، ثبت فروش زمانی صورت می‌گیرد که ریسک کالا به مشتری یا مصرف‌کننده منتقل شود.

برای نمونه، برخی از کالاها مثل پلی‌اتیلن پیش از تحریم‌ها، مستقیماً در بنادر ایران همچون بندرعباس یا عسلویه خریداری می‌شدند و خریداران خود مسئول حمل، بیمه و سایر هزینه‌ها بودند. این مدل فروش تحت عنوان “FOB” شناخته می‌شد. در این شرایط شرکت تولیدکننده مانند آریا ساسول، فقط در محل تولید کالا را تحویل می‌داد و دیگر مسئولیتی بابت حمل آن نداشت.

اما با آغاز تحریم‌ها، به‌ویژه پس از سال ۱۳۹۷، شرکت‌های بیمه بین‌المللی حاضر نشدند کشتی‌هایی که با ایران همکاری دارند را پوشش دهند. در نتیجه، حمل کالا به مقصد برای بسیاری از شرکت‌ها چالش‌برانگیز شد. ایران تلاش کرد با ارائه پوشش بیمه داخلی این مشکل را حل کند، ولی مسئله فراتر از بیمه بود؛ چراکه هر کشتی که با ایران همکاری می‌کرد در معرض تحریم قرار می‌گرفت.

برای مثال، شرکت زاگرس در سال ۱۳۹۲ طی دو ماه ابتدایی سال کاملاً متوقف شد چون کشتی‌ای برای حمل متانول پیدا نکرد. در نهایت با هزینه‌ای بالا مجبور شد یک کشتی فرسوده یونانی را خریداری و بازسازی کند تا بتواند محصولات خود را حمل کند.

در حال حاضر، شرکت‌هایی چون آریا ساسول تصمیم گرفته‌اند ریسک حمل را بپذیرند و محصولات را مستقیماً در بنادر چین یا هند تحویل دهند. در این حالت فروش به‌صورت “CFR” انجام می‌شود، یعنی هزینه بارگیری و حمل تا بندر مقصد برعهده آریا ساسول خواهد بود.

در نتیجه، اگر می‌خواهید قیمت محصولات شرکت‌هایی مانند آریا ساسول را تحلیل کنید، باید به قیمت‌های CFR در بنادر مقصد توجه کنید نه قیمت‌های FOB در مبدا. برای مثال اگر قیمت FOB محصولی ۱۰۰۰ دلار باشد اما آریا ساسول آن را به قیمت ۱۱۰۰ دلار بفروشد، در نظر داشته باشید که ۱۵۰ دلار از این تفاوت ممکن است مربوط به هزینه‌های حمل و ریسک باشد، نه صرفاً اختلاف نرخ فروش.

این نکته را نیز در ذهن داشته باشید که در منابع تحلیلی و سایت‌هایی مانند “کالاداده”، حتماً بررسی کنید که قیمت اعلام‌شده به چه نوع تحویل (FOB یا CFR) مربوط است.