سه شنبه ۸ مهر ۱۴۰۴
در شهریور ۱۴۰۴، قیمت هندوانه، خیار، خربزه و قارچ با رشدهای بی‌سابقه‌ای مواجه شد؛ جهشی که نه از کمبود تولید، بلکه از احتکار داخلی و صادرات کنترل‌نشده ناشی شده است. در غیاب نظارت مؤثر و سیاست‌گذاری هوشمند، سبد خوراکی خانوارهای شهری تحت فشار تورمی قرار گرفته و کیفیت تغذیه به‌طور جدی تهدید شده است.
به گزارش سرمایه فردا، بازار خوراکی‌های ایران در پایان تابستان، به‌جای آرامش فصلی، با موجی از گرانی‌های بی‌منطق روبه‌رو شد. هندوانه با جهش ۶۳ درصدی، خیار با ۳۴ درصد و قارچ با نزدیک به ۳۰ درصد افزایش قیمت، نشان دادند که تورم خوراکی‌ها دیگر محدود به کالاهای لوکس یا وارداتی نیست. پشت پرده این جهش‌ها، نه کاهش تولید، بلکه دو عامل ساختاری قرار دارد: احتکار توسط واسطه‌ها و صادرات بی‌ضابطه به کشورهای همسایه. در حالی که محصولات تابستانی باید در فصل برداشت ارزان‌تر شوند، دلالان با انبار کردن و عرضه قطره‌چکانی، بازار را به‌صورت مصنوعی ملتهب کرده‌اند. هم‌زمان، صادرات گسترده به بازارهای خارجی، بدون توجه به نیاز داخلی، موجب کمبود و افزایش قیمت شده است. این وضعیت، در نبود مداخله مؤثر دولت و ضعف نظارت، به تهدیدی جدی برای معیشت خانوارهای شهری بدل شده است. اگر سیاست‌گذاری هوشمندانه در زنجیره توزیع و سقف صادرات اعمال نشود، سبد غذایی ایرانیان در فصل‌های آینده با فشار بیشتری مواجه خواهد شد.
بر اساس گزارش مرکز آمار، برخی اقلام خوراکی د شهریور ماه با جهش قیمتی چشمگیر، فشار بیشتری بر معیشت خانوارها وارد کرده‌اند. در صدر این فهرست، هندوانه با افزایش ۶۳.۵ درصدی، خیار با ۳۴.۴ درصد و گوشت گاو با ۱۱.۴ درصد قرار دارند. این تغییر قیمت رنشان‌دهنده آن است که هم کالاهای فصلی و هم اقلام پروتئینی در معرض تورم بوده‌اند. اما دلیل رشد قیمت این کالا افزایش تقاضا نیست.
در گروه نان و غلات، «ماکارونی و رشته آش» با ۴.۶ درصد و «شیرینی خشک» با ۳.۱ درصد افزایش قیمت، نشان‌دهنده تأثیر تورم بر اقلام فرآوری‌شده و پرمصرف است. این رشد، هرچند نسبت به سایر گروه‌ها کمتر است، اما به دلیل فراگیری مصرف، اثر قابل‌توجهی بر بودجه خانوار دارد.
در گروه گوشت و فرآورده‌های پروتئینی، «گوشت گاو یا گوساله» و «مرغ ماشینی» هر دو با بیش از ۱۱ درصد افزایش، بار دیگر نشان دادند که تأمین پروتئین حیوانی در ایران با چالش‌های جدی مواجه است. «ماهی قزل‌آلا» نیز با رشد ۴.۶ درصدی، از این روند مستثنی نبوده است.
لبنیات و تخم‌مرغ نیز از تورم در امان نمانده‌اند. «تخم‌مرغ ماشینی» با ۹.۴ درصد افزایش، در کنار «شیر، ماست و دوغ پاستوریزه» با رشد ۳.۲ درصدی، نشان می‌دهد که کالاهای پایه‌ای تغذیه نیز در مسیر گرانی قرار دارند. این موضوع به‌ویژه برای خانوارهای کم‌درآمد، فشار مضاعفی ایجاد می‌کند.
در گروه میوه و خشکبار، افزایش قیمت هندوانه (۶۳.۵ درصد)، خربزه (۲۹.۸ درصد)، پرتقال (۱۳.۲ درصد) و هلو (۱۰.۶ درصد) نشان‌دهنده نوسانات شدید در بازار میوه‌های تابستانی است. تنها «انار» با کاهش ۱۳ درصدی، خلاف جهت بازار حرکت کرده و به‌عنوان تنها کالای ارزان‌شده در این گزارش ثبت شده است.
در بخش سبزیجات و حبوبات، «خیار» با ۳۴.۴ درصد و «قارچ» با ۲۸.۷ درصد افزایش، بیشترین رشد را داشته‌اند. «سیب‌زمینی»، «هویج فرنگی» و «کدو سبز» نیز با رشد نزدیک به ۱۰ درصد، نشان می‌دهند که حتی اقلام ساده و پرمصرف نیز از تورم بی‌نصیب نمانده‌اند.
در گروه قند و شکر، آشامیدنی‌ها و سایر خوراکی‌ها، «سس مایونز» با ۳.۸ درصد، «سس گوجه‌فرنگی» با ۳.۲ درصد و «چای خارجی بسته‌ای» با ۲.۹ درصد افزایش قیمت، گرانی در کالاهای مکمل و غیرضروری را نیز تأیید می‌کند.
افزایش شدید قیمت هندوانه، خیار، خربزه و قارچ در شهریورماه را نمی‌توان صرفاً به تغییرات فصلی یا نوسانات تولید نسبت داد. دو عامل ساختاری، همواره بازار میوه و صیفی‌جات ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهند و در بسیاری از موارد، عامل اصلی جهش‌های قیمتی هستند.
نخست، دلالان و واسطه‌هایی هستند که با خرید عمده از کشاورزان و انبار کردن محصولات، عملاً نبض بازار را در دست می‌گیرند. این گروه‌ها با عرضه قطره‌چکانی، قیمت‌ها را به‌صورت مصنوعی بالا نگه می‌دارند و در غیاب نظارت مؤثر، می‌توانند بازار را به‌راحتی کنترل کنند. در بسیاری از موارد، محصولاتی که در مزارع با قیمت مناسب قابل تهیه‌اند، در بازار شهری با چند برابر قیمت به فروش می‌رسند، نه به دلیل کمبود، بلکه به‌واسطه احتکار و بازی با زمان عرضه است.
دوم، گروه‌هایی هستند که محصولات داخلی را جمع‌آوری کرده و به بازار کشورهای همسایه صادر می‌کنند. میوه و صیفی‌جات ایران، به‌ویژه در فصل برداشت، به دلیل کیفیت بالا و قیمت رقابتی، در کشورهای خشک و عربی مانند قطر، امارات، عمان و حتی در بازارهای روسیه با تقاضای بالایی مواجه‌اند. این صادرات، هرچند از منظر ارزی می‌تواند مفید باشد، اما در نبود تعادل میان عرضه داخلی و صادرات، موجب کمبود در بازار داخلی و افزایش قیمت‌ها می‌شود.
در واقع، هندوانه‌ای که در شهریورماه با رشد ۶۳.۵ درصدی قیمت مواجه شد، نه به دلیل کاهش تولید، بلکه به دلیل صادرات گسترده و کنترل‌شده عرضه در بازار داخلی، به محصولی گران بدل شد. خیار و خربزه نیز همین مسیر را طی کردند؛ محصولاتی که در فصل برداشت باید ارزان‌تر شوند، اما به‌واسطه خروج از مرزها و احتکار داخلی، با جهش قیمتی مواجه شدند.
بازار میوه و صیفی به دلیل ضعف سیاست‌گذاری دقیق و نظارت مؤثر دچار نوسان شده و در ماه‌های آینده نیز مسیر ادامه می یابد. چراکه فصل برداشت پایان می یابد و عرضه کمتر می شود. به طور قطع تنظیم بازار میوه و صیفی‌جات، نیازمند مداخله‌ای هوشمندانه است از کنترل زنجیره توزیع تا تعیین سقف صادرات در فصل‌های حساس. در غیر این صورت، سبد غذایی خانوارهای ایرانی، بیش از پیش تحت فشار قرار خواهد گرفت.
افزایش قیمت‌ها در شهریورماه، تقریباً تمامی گروه‌های خوراکی را با رشد قیمت مواجه کرده است. این روند، روی کاهش کیفیت تغذیه و افزایش نارضایتی عمومی تاثیر می گذارد. مگر اینکه دولت از طریق شرکت های تعاونی روستایی که همواره میوه و صیفی جات انبار می کنند در بازار مداخله جدی تری بکند. اما عدم واکنش دولتن حکایت از این دارد که از نظر مسئولان قیمت میوه و صیفی جات بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان طبیعی است!
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا