به گزارش سرمایه فردا، در چند سال گذشته میزان تورم در کشور با حقوق و دستمزدها تناسب نداشته است. از طرف دیگر تخصیص ارز برای واردات کالاهای یارانه ای تا حدودی کاهش یافته است. به طوری که برخی کالاهایی که مشمول دریافت ارز نیمایی بودند بعد از مدتی از مشمول دریافت این ارز خارج شدند. همین مساله منجر شد قیمت برخی کالاهای مصرفی در سبد خانوار تحت تاثیر قرار بگیرد. در این شرایط بسیاری از کارشناسان معتقدند که دولت برای جبران کاهش قدرت خرید دهک های پایین جامعه باید یارانه نقدی را بهبود ببخشد یا اینکه سبد کالا برای آنها در نظر بگیرند.

در سال های گذشته قرار بود ارزیابی دهک های خانوار هر شش ماه یکبار مورد بازنگری قرار بگیرد و خانواده هایی متمول از دریافت یارانه حذف شوند. از طرف دیگر میزان یارانه دهک های پایین جامعه هم به نسبت هزینه ها ترمیم شود یا به خانواده های فقیر سبد کالایی پرداخت شود. چراکه در سال های اخیر هزینه ها به قدری بالارفته که یارانه ها نقش جزئی در زندگی خانواده های کم درآمد ایفا می کند.

کامران ندری کارشناس اقتصادی با اشاره اینکه هزینه های خانواده ها به دلیل تورم بسیار بالا رفته است، گفت: این مساله باعث شده تا فشار بیشتر بر روی قشر حقوق بگیر و دهک های پایین جامعه باشد. از طرف دیگر با توجه به اینکه میزان افزایش حقوق در کشور متناسب با تورم نیست در نتیجه کاهش توان خرید مردم اتفاق افتاده است. در این شرایط اگر برای خانواده های دهک های پایین جامعه سبد معیشتی در نظر گرفته نشود آنها در پرداخت هزینه های خود با چالش مواجه خواهند شد.

تخصیص سبد کالا برای جبران کاهش قدرت خرید

ندری با تاکید بر اینکه در مقطع کنونی فشار تورمی موجود در اقتصاد وجود دارد، تصریح کرد: این مساله به دلیل عدم تغییر شرایط بنیادی به وجود آمده است، همچون تراز تجاری در کشور همچنان منفی است. از آنجایی که میزان درآمد ارزی کشور تغییر نکرده است نرخ ارز در بلندمدت روندی صعودی دارد. بنابراین ارزش پول ملی کاهش یافته و این مساله به عدم تناسب حقوق و قدرت خرید مردم دامن زده است. بنابراین در شرایط کنونی برای حل مشکل خرید دهک های پایین جامعه باید سبد کالا برای خانواده های دهک پایین جامعه در نظر گرفت.

هر ساله پرداخت یارانه به عنوان یکی از هزینه‌های دولت در بودجه سالانه می‌آید. اما تعیین محل تأمین آن با اما و اگرهای زیادی همراه است. با توجه به تعهد دولت در پرداخت ماهانه یارانه نقدی دهک‌های اول تا نهم و سایر موارد پرداختی یارانه بخشی از منابع مالی به شکل تنخواه یا استقراض تأمین می‌شود.

بر اساس اعلام سازمان هدفمندی یارانه‌ها، در سال‌های قبل بخشی از تأمین مالی از طریق تنخواه بانک مرکزی انجام می‌شد.  این عدد تنخواه برای پرداخت یارانه طی یک تا دو ماه تسویه می‌شد. بر اساس گزارش این سازمان، در ۶ ماهه نخست امسال ۲۲.۷۶ هزار میلیارد تومان تنخواه از بانک مرکزی به منظور جبران کسری منابع هدفمندسازی یارانه‌ها دریافت شده است.

همچنین ۵۰ هزار میلیارد تومان نیز از محل مصوبه سران قوا برای پرداخت یارانه نان دریافت شده که باید ۶.۱۵ هزار میلیارد تومان خزانه‌داری کل کشور را به عنوان تنخواه به آن اضافه کرد. در کنار این سه محل تأمین منابع مالی، با مصوبه هیئت وزیران حدود ۱۳۳ همت دیگر نیز برای پرداخت مطالبات حوزه دارو و گندم‌کاران از خزانه‌داری کل کشور استقراض شده است.

تاثیر کسری بودجه بر پرداخت یارانه نقدی

۲۱۱.۹ هزار میلیارد تومان از محل درآمدهای قانونی شامل فروش داخلی گاز و فرآورده‌های نفتی، درآمدهای صادرات گاز و همچنین سایر درآمدهای وزارت نفت تأمین شده است. در حالی که بر اساس مصوبات این رقم باید ۳۸۶.۷ هزار میلیارد تومان می‌بود. در مجموع ۲۱۳ هزار میلیارد تومان از یارانه‌های گوناگون پرداختی تنخواه و از این مبلغ ۳۴.۵ هزار میلیارد تومان مربوط به سال گذشته است.

در چند ماه اخیر دولت انتشار اوراق قرضه را تشدید کرده است. این مساله نشان می دهد که دولت برای اینکه بتواند کسری بودجه خود را جبران کند به اوراق روی آورده است. این مساله می تواند در آینده چالش زا باشد. زیرا وقتی اوراق برای هزینه های جاری منتشر می شود به نوعی هزینه بالاتری را در زمان سررسید به دولت تحمیل خواهد کرد.

آرمان خالقی کارشناس اقتصادی گفت: در حال حاضر استفاده از اوراق برای هزینه های جاری می تواند تبعات منفی برای کشور داشته باشد چراکه در دنیا اوراق برای تامین اعتبار پروژه های عمرانی استفاده می شود. از طرف دیگر موضوع تخصیص یارانه های نقدی در پروژه هدفمندی یارانه ها اجرایی شد، اما این طرح به طور کامل انجام نشد. به عبارت دیگر هدفمندی یارانه های انرژی اتفاق نیفتاد.

تامین اعتبار یارانه ها از طریق هدفمندی سوخت؟

در حال حاضر با توجه به اینکه بخشی از اعتبار یارانه ها از طریق هدفمندی سوخت تامین می شود. از این رو تامین این اعتبار تا حدودی پایدار است. اما به طور قطع دولت به دلیل اینکه با کسری بودجه مواجه است برای تامین منابع برای افزایش یارانه ها متناسب با تورم ناتوان است. با این حال نمی توان نسبت به کاهش توان خرید دهک های پایین جامعه بی تفاوت بود. به همین دلیل باید سیاست اصلاح پرداخت یارانه ها به صورت جدی دنبال شود. هرچند قرار بوده گزارش وضعیت یارانه بگیران هر شش ماه یکبار اطلاع رسانی شود اما تاکنون اجرایی نشده است.

از طرف دیگر طرح کالا برگ الکترونیک قرار بود برای سه دهک یارانه بگیر پایین جامعه ادامه پیدا کند. بر مبنی این طرح خانواده ها می توانستند محصولات خود را ۲۰ درصد ارزانتر بخرند. این طرح در دولت سیزدهم اجرایی شد اما بعد به دلیل کمبود اعتبارات دولت این پروژه ادامه پیدا نکرد.

در چند وقت اخیر عبدالناصر همتی وزیر اقتصاد تاکید کرده که دولت به دنبا کاهش تورم است. اما در چند ماه اخیر سیاستی در راستای کنترل تور اجرا نشده است. حتی برخی کالاهای مصرفی مردم مانند لبنیات در سه ماه اخیر افزایش قیمت ۲۰ درصدی پیدا کرده است. همچنین قیمت نان نیز رشد قابل توجهی داشته که برخلاف وعده های وزیر اقتصاد بوده است.

اعتبار تخصیص سبد کالا در بودجه مشخص شود

بنابراین در شرایط کنونی دولت باید در بودجه ۱۴۰۴ باید به طور شفاف مشخص کند چقدر منابع برای تخصیص اعتبار برای یارانه یا سبد کالا برای خانواده ها در نظر گرفته است؟ همچنین منابع یارانه باید به صورت پایدار باشد تا در زمان اجرای طرح توزیع سبد کالا برای دهک های پایین جامعه مشکلی به وجود نیاید. بر مبنای همین سیاست مجلس شورای اسلامی نیز مسئولیت سنگینی دارد که به گونه در مصوب شدن بودجه ۱۴۰۴ نقش ایفا کند که بسته های حمایتی برای دهک های پایین جامعه در نظر گرفته شود.

از طرف دیگر دولت باید به وعده خود برای کنترل تورم باید پایبند باشد. چراکه در بودجه پ سال ۱۴۰۴ میزان افزایش ۲۰ درصدی حقوق را پیشنهاد داده اند. در شرایط کنون تورم در کشور بالای ۳۰ درصد است. احتمال این وجود دارد که میزان تورم در ادامه بیشتر شود. هرچند دولت وعده کاهش تورم داده، اما تاکنون محقق نشده است. از آنجایی که تاکنون برنامه ای از سوی وزارت اقتصاد برای حل مشکل یارانه ارائه نشده بعید نیست در سال آینده نیز در این زمینه دستاوردی وجود داشته باشد.