در حالی که بسیاری از صنایع کشور هنوز درگیر مدل‌های سنتی نوآوری هستند، گروه فولاد مبارکه با نگاهی آینده‌نگر و جسورانه، مسیر تحول‌آفرینی را آغاز کرده که می‌تواند الگویی ملی برای توسعه فناوری و تعامل صنعت با دانشگاه باشد. این شرکت با عبور از نوآوری بسته و ورود به زیست‌بوم نوآوری باز، نه‌تنها ساختارهای سازمانی خود را بازطراحی کرده، بلکه با سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها، حمایت از پژوهش‌های دانشگاهی، و ایجاد زیرساخت‌های فناورانه، توانسته است نوآوری را به موتور محرک توسعه پایدار تبدیل کند.

به گزارش سرمایه فردا، در سال‌های اخیر، گروه فولاد مبارکه با هدف ارتقاء توان رقابتی، توسعه فناوری‌های نوین، و خلق ارزش پایدار، مسیر گذار از نوآوری بسته به نوآوری باز را آغاز کرده است. این تحول، نه‌تنها در ساختارهای سازمانی بلکه در نگرش به نوآوری، تعامل با دانشگاه‌ها، و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوظهور نمود یافته است. گزارش حاضر، مروری جامع بر اقدامات، دستاوردها و ساختارهای شکل‌گرفته در این مسیر تحول‌آفرین ارائه می‌دهد.

نوآوری باز: مفاهیم و ضرورت‌ها

نوآوری بسته، مدلی سنتی است که در آن تمام مراحل خلق، توسعه و تجاری‌سازی فناوری درون سازمان انجام می‌شود. در این مدل، دانش و منابع محدود به مرزهای داخلی بوده و مالکیت فکری کاملاً در اختیار شرکت باقی می‌ماند. این رویکرد با ریسک بالا، هزینه زیاد و زمان طولانی توسعه همراه است.

در مقابل، نوآوری باز مدلی مشارکتی است که در آن شرکت‌ها از منابع بیرونی برای خلق و توسعه ایده‌ها بهره می‌گیرند. تعامل با دانشگاه‌ها، استارتاپ‌ها، مشتریان و تأمین‌کنندگان، امکان خرید یا صدور فناوری، و تسریع در فرآیند نوآوری از ویژگی‌های این رویکرد است. نوآوری باز به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا با کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت توسعه، مزیت رقابتی پایداری ایجاد کنند.

در همین راستا، بازاندیشی در مدل نوآوری و حکمرانی آن ضروری است. سازمان‌ها باید از مدل‌های سنتی فاصله گرفته و ساختارهای تصمیم‌گیری خود را بر پایه داده، مشارکت و چابکی بازطراحی کنند. ایجاد نهادهای تسهیل‌گر برای مدیریت تعاملات نوآورانه نیز از الزامات این تحول است.

تاریخچه پیاده‌سازی زیست‌بوم نوآوری

گروه فولاد مبارکه از سال ۱۳۹۸ تاکنون، گام‌های متعددی برای شکل‌گیری زیست‌بوم نوآوری برداشته است. این مسیر با راه‌اندازی مرکز نوآوری آغاز شد و در سال‌های بعد با توسعه شتاب‌دهنده‌ها، مراکز رشد، و ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه MSTID Fund ادامه یافت. در سال‌های اخیر، راه‌اندازی مراکز نوآوری دانشگاهی، توسعه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان، و ایجاد کارخانه نوآوری صنعتی تکمیل‌کننده این مسیر بوده‌اند.

این اقدامات نشان‌دهنده گذار تدریجی از نوآوری بسته به نوآوری باز و شکل‌گیری یک اکوسیستم نوآورانه درون‌سازمانی و بین‌سازمانی هستند که تعامل مؤثر میان صنعت، دانشگاه و نهادهای فناور را تسهیل می‌کنند.

ابزارهای کلیدی نوآوری باز

یکی از مهم‌ترین ابزارهای پیاده‌سازی نوآوری باز در گروه فولاد مبارکه، صندوق سرمایه‌گذاری MSTID Fund است. این صندوق با هدف سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و پروژه‌های فناورانه راه‌اندازی شده و نقش بازوی مالی نوآوری را ایفا می‌کند. MSTID Fund امکان جذب و توسعه فناوری‌های نوظهور را فراهم ساخته و با مشارکت نهادهای دانشگاهی، صنعتی و سرمایه‌گذاران خصوصی، مسیر تجاری‌سازی نوآوری را هموار کرده است.

زنجیره ارزش نوآوری در گروه فولاد مبارکه نیز به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: نخست، توسعه زیرساخت‌ها و نهادهای زیست‌بوم نوآوری شامل مراکز نوآوری، شتاب‌دهنده‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شبکه‌های همکاری؛ دوم، توسعه فناوری و خلق ارزش از طریق پروژه‌های تحقیق و توسعه، انتقال فناوری و تجاری‌سازی؛ و سوم، توسعه کسب‌وکارهای نوآورانه شامل استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فناور وابسته به صنعت فولاد.

دستاوردهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر

نتایج حاصل از سرمایه‌گذاری جسورانه در زیست‌بوم نوآوری گروه فولاد مبارکه قابل توجه است. تاکنون بیش از ۳۰۰ طرح فناورانه مورد بررسی قرار گرفته و در ۲۵ شرکت نوآور سرمایه‌گذاری شده است. ارزش کل سرمایه‌گذاری‌ها از ۱۷۰۰ میلیارد ریال فراتر رفته و تمرکز بر حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی، انرژی، مواد پیشرفته و اتوماسیون صنعتی بوده است.

در حوزه هوش مصنوعی، شرکت‌های فعال در تحلیل داده و یادگیری ماشین مورد حمایت قرار گرفته‌اند. در بخش انرژی، استارتاپ‌هایی با تمرکز بر بهینه‌سازی مصرف و تولید انرژی پاک جذب شده‌اند. در زمینه مواد پیشرفته، توسعه آلیاژهای خاص و نانو مواد در دستور کار قرار داشته و در اتوماسیون صنعتی، راهکارهای هوشمند برای خطوط تولید فولاد مورد توجه قرار گرفته‌اند.

همکاری با شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان نیز نقش مهمی در توسعه این زیست‌بوم داشته است. این همکاری شامل تعامل با بیش از ۱۰۰ شرکت دانش‌بنیان، ایجاد زیرساخت‌های آزمایشگاهی و تحقیقاتی پیشرفته، و تسهیل ارتباط میان صنعت و دانشگاه بوده است.

نوآوری دانشگاهی و اعطای گرنت پژوهشی

گروه فولاد مبارکه در راستای تقویت ارتباط با جامعه علمی کشور، اقدامات گسترده‌ای در حوزه نوآوری دانشگاهی انجام داده است. امضای تفاهم‌نامه همکاری با دانشگاه‌های صنعتی شریف، صنعتی اصفهان، تهران، علم و صنعت و سایر دانشگاه‌های برتر، راه‌اندازی مراکز نوآوری دانشگاهی، حمایت از پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی، و برگزاری رویدادهای مشترک علمی از جمله این اقدامات هستند.

اعطای گرنت‌های پژوهشی به دانشگاه‌ها نیز یکی از ابزارهای کلیدی در این مسیر بوده است. تاکنون ۳۵۰ گرنت پژوهشی اعطا شده، ۱۸ دانشگاه طرف قرارداد قرار گرفته‌اند، و ۱۸۵ عضو هیئت علمی در این طرح‌ها مشارکت داشته‌اند. همچنین، ۷۶ پایان‌نامه کارشناسی ارشد و دکتری مورد حمایت قرار گرفته و ۴۰ پروژه صنعتی مشترک میان دانشگاه و صنعت اجرا شده‌اند.

این اقدامات موجب تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه، تسریع در انتقال دانش به حوزه‌های کاربردی، و ارتقاء توان فناورانه گروه فولاد مبارکه شده‌اند.

توسعه منطقه‌ای و ملی زیست‌بوم نوآوری

یکی از ویژگی‌های برجسته زیست‌بوم نوآوری گروه فولاد مبارکه، گستره جغرافیایی آن است. برخلاف بسیاری از مدل‌های نوآوری که محدود به یک منطقه یا شهر خاص هستند، فولاد مبارکه با رویکردی ملی، تعامل با دانشگاه‌ها و مراکز علمی در استان‌های مختلف کشور را در دستور کار قرار داده است. استان‌هایی مانند اصفهان، تهران، فارس، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و یزد، میزبان دانشگاه‌هایی هستند که در قالب قراردادهای گرنت پژوهشی با فولاد مبارکه همکاری می‌کنند.

این گستره جغرافیایی نه‌تنها موجب تنوع در ایده‌ها و تخصص‌ها شده، بلکه امکان بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و فناورانه سراسر کشور را فراهم آورده است. چنین رویکردی، زیست‌بوم نوآوری فولاد مبارکه را به یک شبکه ملی تبدیل کرده که در آن دانش، تجربه و فناوری به‌صورت پویا جریان دارد.

نقش نخبگان و جامعه علمی در تحول نوآوری

در مسیر گذار به نوآوری باز، نقش نخبگان علمی و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها بسیار کلیدی بوده است. گروه فولاد مبارکه با ایجاد شبکه‌ای از متخصصان دانشگاهی، زمینه‌ای برای حل مسائل واقعی صنعت از طریق پژوهش‌های کاربردی فراهم کرده است. حمایت از پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری، برگزاری رویدادهای مشترک، و تعریف پروژه‌های صنعتی با مشارکت دانشگاه‌ها، موجب شده است تا نخبگان علمی کشور در فرآیند نوآوری صنعتی نقش‌آفرینی کنند.

این تعامل دوسویه، نه‌تنها به ارتقاء سطح علمی پروژه‌ها کمک کرده، بلکه موجب افزایش انگیزه پژوهشگران برای ورود به مسائل واقعی صنعت شده است. از سوی دیگر، صنعت نیز با بهره‌گیری از دانش روز و روش‌های علمی، توانسته است چالش‌های خود را با رویکردی نوآورانه حل کند.

آینده‌نگری در توسعه نوآوری

تحول نوآوری در گروه فولاد مبارکه صرفاً به اقدامات فعلی محدود نمی‌شود، بلکه با نگاه آینده‌نگر طراحی شده است. ایجاد زیرساخت‌هایی مانند کارخانه نوآوری، مراکز نوآوری صنعتی، و توسعه شتاب‌دهنده‌های تخصصی، نشان‌دهنده برنامه‌ریزی بلندمدت برای تثبیت نوآوری به‌عنوان یک مزیت رقابتی پایدار است.

همچنین، توجه به فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، مواد پیشرفته و انرژی‌های تجدیدپذیر، بیانگر درک عمیق از روندهای جهانی و تلاش برای همگام‌سازی صنعت فولاد ایران با استانداردهای بین‌المللی است.

نتیجه‌گیری

گزارش حاضر نشان می‌دهد که گروه فولاد مبارکه با رویکردی سیستماتیک، مشارکتی و آینده‌نگر، توانسته است زیست‌بومی پویا برای نوآوری ایجاد کند. این زیست‌بوم با اتصال صنعت، دانشگاه، استارتاپ‌ها و نهادهای سرمایه‌گذاری، بستری برای خلق ارزش، توسعه فناوری و ارتقاء بهره‌وری فراهم آورده است.

نوآوری در فولاد مبارکه دیگر یک فعالیت جانبی یا محدود به واحد تحقیق و توسعه نیست، بلکه به یک فرهنگ سازمانی و راهبرد کلان تبدیل شده است. این تحول، الگویی برای سایر صنایع کشور نیز می‌تواند باشد؛ الگویی که در آن نوآوری نه‌تنها ابزار پیشرفت، بلکه موتور محرک توسعه پایدار است.

درواقع گروه فولاد مبارکه با طراحی و پیاده‌سازی یک زیست‌بوم نوآوری جامع، توانسته است مسیر گذار از نوآوری سنتی به نوآوری باز را با موفقیت طی کند. این تحول نه‌تنها موجب ارتقاء فناوری و بهره‌وری در صنعت فولاد شده، بلکه بستری برای تعامل مؤثر با دانشگاه‌ها، استارتاپ‌ها و نهادهای فناور فراهم آورده است. به همین دلیل آینده نوآوری در فولاد مبارکه، آینده‌ای مشارکتی، فناورانه و ارزش‌آفرین خواهد بود.