نظریات آدام اسمیت درباره اقتصاد نشان داد که شما می‌توانید رفاه را افزایش دهید «نه از طریق تسخیر و دزدی، بلکه از طریق تجارت سودمند».

به گزارش سرمایه فردا، سوسن مدنی: آدام اسمیت فیلسوف اسکاتلندی یکی از ستوده‌ترین فیلسوف‌های روشنگری، استاد منطق، بلاغت، حقوق‌شناسی و فلسفهٔ اخلاق بود که اقتصاد را به یک مقوله‌ی علمی تبدیل کرد. کتاب نظریهٔ احساسات اخلاقی اولین کتاب آدام اسمیت بود که در آن از همدلی و عواطف انسانی نوشت. چند سال بعد در کتاب ثروت ملل به گرامی‌داشت احساس خودخواهی و منفعت‌طلبی آینده‌نگر پرداخت که به عقیده‌ی او منجر به منفعت اجتماعی و بهزیستی عمومی می‌شود. نظریات آدام اسمیت در مقام فیلسوف اخلاق، ماهیت تعالی اخلاقی از طریق کشف نهادهایی بود که بتوانند گرایش افراد به خوددوستی و منفعت‌طلبی و خودمداری و غرور را به نحو شایسته‌ای هدایت کنند.‌
نظریات آدام اسمیت نقطه‌ی شروع کار خود را توصیف و تشریح انسان آن‌گونه که واقعا هست نه آنچه که باید باشد. و معتقد بود «هر چیز از انسان‌ها سر می‌زند از سر منفعت طلبی و خودخواهی است.»
از طرفی کسب ثروت ملی از طریق بازار، جایگاه ویژه‌ای در بینش اخلاقی کلان‌تر اسمیت داشت و به همین دلیل آن را هدفی شایسته‌ی توجه از جانب فیلسوفان اخلاق می‌دانست. به‌زعم او اقتصاد و فلسفه رابطهٔ تنگاتنگی با یکدیگر دارند، از این رو منشی که از طریق بازار آزاد در یک جامعه شکل می‌گیرد می‌تواند منجر به رشد و توسعه شیوه‌های رفتار مبتنی بر همکاری شود.
این امر نه تنها در بهتر کردن شرایط اقتصادی بلکه در بهتر کردن روابط انسان‌ها هم نقش مؤثری دارد. آدام اسمیت همزمان با تدریس «حقوق‌شناسی» در دانشگاه، بر اصول قانون، اصول حکومت و اقتصاد سیاسی تمرکز داشت و این اتفاق باعث نگرش بیشتر او به قانون‌گذاری و ارتباط بین منافع ملی و منافع اقتصادی شد.

نظریات آدام اسمیت درباره اقتصاد

اسمیت در عصر امپراتوری زندگی می‌کرد، جایی که حاکمان کشورها می‌خواستند از طریق نظامی از ثروت سایر کشورها بهره‌برداری کنند. نظریات آدام اسمیت درباره اقتصاد نشان داد که شما می‌توانید رفاه را افزایش دهید «نه از طریق تسخیر و دزدی، بلکه از طریق تجارت سودمند».
کتاب ثروت ملل بر این اصل روشنگری استوار است که خوشبختی زمینی چیز خوبی است، و رفاه و بهزیستی مادی لزوما به آن تجملاتی محدود نمی‌شود که تنها در دسترس قشر نازکی در بالای جامعه باشد.‌
آرمان دیگر او آزادی فردی بود. او از برده‌داری در گذشته و حال (آن گونه که در مستعمره‌های بریتانیایی واقع در هند غربی و آمریکای شمالی رواج داشت) منزجر بود. از نظر او ظهور جامعه‌ی تجاری آزاد که مبتنی بر مناسبات قراردادی باشد سلطهٔ آدم‌ها بر یکدیگر را محدود می‌کند. بعدها استدلال اقتصادی او بر ضدبرده‌داری به یکی از ارکان نوشته‌های الغای برده‌داری در اروپا تبدیل شد.‌
از نظر اسمیت اشاعه‌ی جامعه‌ی تجاری علاوه بر آزادی فردی به روابط مسالمت‌آمیزتر در بین ملت‌ها هم خواهد انجامید.او بر خلاف همتایان انگلیسی‌اش تفکر جهان‌وطنی داشت و به رفاه همهٔ ملت‌ها معتقد بود و وظیفه‌ی روشنفکران را مقابله با تعصبات ملی و آن برداشتی از حیات اقتصادی می ‌دانست که موجب رو در رویی نظامی برای به‌دست آوردن ثروت و قدرت بیشتر می‌شد.

سه اصل اساسی کتاب ثروت ملل

کتاب ثروت ملل پنج جلد است که فقط دو جلد اول کتاب، علت بنیادی ثروت ملت‌ها را معرفی می‌کند؛ اما جلدهای سوم تا پنجم، پیرامون موضوعاتی است، که فرد انتظار ندارد آن‌ها را در یک کتاب اقتصادی بیابد.

تقسیم کار: او تمام اقتصاد جهان را به‌مثابه یک کارخانه‌ی بزرگ تلقی می‌کند که پایهٔ آن تقسیم کار است.
آزادی بشر: وی معتقد است که سیاست‌های اقتصادی، نباید به‌ علایق اشخاص و یا یک طبقهٔ خاصّ بستگی داشته باشد، بلکه باید منافع عموم جامعه را در نظر بگیرد.
تلاش برای منافع عمومی جامعه: آدام اسمیت وظیفه‌ی دولت را دخالت در محدود کردن قدرت بازرگانان و تأمین آن دسته از خدمات اجتماعی می‌دانست که برای بهزیستی همگان لازم است.
اسمیت مدافع اقتصاد آزاد، تجارت آزاد، آزادی نیروی انسانی و آزادی عملکرد بازار بود. او معتقد بود در مقایسه با نظام زمین‌داری که بنایش بر سلطهٔ ارباب بر رعیت بود، یا جامعه‌ی درباری که پایهٔ آن تملق و خوشامدگویی یا فریب بود، جامعه‌ی تجاری با کمک نهادهای اجتماعی می‌تواند منش انسانی صداقت ، سخت‌کوشی و شایستگی را جایگزین کند. همچنین بسته به مشوق‌هایی که نهادها فراهم کنند این امکان وجود دارد که احساسات انسانی به سمت شیوه های رفتاری ستودنی اخلاقی و نیک خواهانه هدایت شوند.