طی سه سال سرانه فضای سبز تهران برای هر نفر از ۱۵/۸ متر مربع به ۱۷/۳ متر مربع افزایش یافته است. درخالی که در یک دهه گذشته رشد اندک سرانه فضای سبز و کم توجهی به توسعه پارکهای محلی نتوانسته بود به طور چشم گیری کیفیت زندگی در محله‌ها را افزایش دهد.

به گزارش سرمایه فردا، دوران بی تفاوتی به محیط زیست و پسماند در تهران گذشته است. مدیریت پسماند تهران در دوره گذشته به یکی از بحران‌های اساسی تبدیل شد. دفن غیر اصولی زباله در کهریزک آلودگی آب‌های زیرزمینی و اجرای ناقص طرح‌های تفکیک زباله از مبدأ نشان دهنده نبود اراده جدی برای حل این معضل بود.

به طور کلی در کلانشهر تهران به صورت میانگین روزانه ۶۵۰۰ تن زباله تولید می‌شود که این عدد چند برابر میانگین جهانی تولید زباله است که متأسفانه اغلب به صورت تفکیک نشده و درهم در مخازن زباله قرار می‌گیرند این عدم تفکیک زباله تر و زباله قابل بازیافت در این حجم باعث مشکلات متعددی می‌شود.

با توجه به آمار و اطلاعات موجود، ۷۰ درصد این زباله‌ها تر و ۳۰ درصد زباله‌های کلان شهر تهران خشک هستند که از این ۳۰ درصد حدود ۱۰ درصد قابل بازیافت و ارزشمندند وقتی این زباله‌های قابل بازیافت در مبدا تفکیک نمی‌شوند و به همراه بقیه زباله‌ها در مخازن ریخته می‌شوند. مافیای زباله از این فرصت نهایت استفاده را می‌کند و با استخدام زباله گردها که عموماً از اتباع بیگانه و غیر مجاز هستند این طلای کثیف را از مخازن زباله خارج می‌کنند و با فروش آن به مراکز غیرقانونی بازیافت چرخه تولید محصولات خطرناک را تکمیل می‌کند برنامه کاربردی شهرزاد با خرید زباله‌های قابل بازیافت از مردم ضمن کمک به درآمد انها برنامه خدمات متنوعی را در اختیار آنها قرار می‌دهد.

سرانه فضای سبز و توسعه پارکهای محلی

جهش در حمایت از محیط زیست و مدیریت پسماند درباره توسعه فضای سبز از سال ۶۵ تا ۱۴۰۰ از طرح ۵۰ هزار هکتاری کمربند فضای سبز شهر تهران ۴۴ هزار هکتار طی ۳۵ سال اجرا شده بود؛ یعنی به طور میانگین سالی ۱۲۵۰ هکتار این در حالی است که تنها از سال ۱۴۰۰ به این طرف به طور میانگین سالی ۱۷۰۰ هکتار از این طرح تکمیل شده است. همچنین طی این سه سال سرانه فضای سبز تهران برای هر نفر از ۱۵/۸ متر مربع به ۱۷/۳ متر مربع افزایش یافته است. درخالی که در یک دهه گذشته رشد اندک سرانه فضای سبز و کم توجهی به توسعه پارکهای محلی نتوانسته بود به طور چشم گیری کیفیت زندگی در محله‌ها را افزایش دهد.

یکی از مهمترین طرح‌های احیای فضای سبز پاکسازی رود دره فرحزاد از معتادان متجاهر و فضاسازی آن به عنوان یک بوستان و افزوده شدن ۵۴ هکتار به فضای سبز شهر تهران است همچنین در این دوره طرح نوماند با هدف تفکیک زباله از مبدأ و کاهش پسماند در تهران از طریق سکوی الکترونیکی شهرزاد اجرا شد.

پرویز سروری نایب رئیس شورای شهر تهران درباره برنامه شورای ششم برای افزایش فضای سبز تهران در سال ۱۴۰۳ گفت: طبق سیاست گذاری، دولت قرار بود ۵۰ هزار هکتار به فضای سبز پیرامونی تهران افزوده شود. در سه سال گذشته حدود ۷ هزار و ۵۰۰ هکتار به این فضا اضافه شده که از این میزان ۳ هزار هکتار آن در سال ۱۴۰۳ که در نیمه اسفند ماه با حضور آقایان قالیباف و زاکانی افتتاح شد. همچنین یک میلیون و ۳۰۰ هزار اصله درخت در سطح شهر تهران کاشته خواهد شد این موضوع علاوه بر افزایش فضای سبز و بهبود کیفیت هوا از گسترش ساخت و سازهای بی رویه در حاشیه شهر جلوگیری می. کند

وی درباره مهمترین کار شهرداری تهران و شورای شهر در حوزه آسیب‌های اجتماعی گفت: ساماندهی معتادان متجاهر از جمله مهمترین اقدامات در حوزه کنترل آسیب‌های اجتماعی. است در گذشته نقاطی مانند خیابان‌های مولوی و، شوش میدان، محمدیه دره فرحزاد و محله هرندی شاهد حضور گسترده معتادان متجاهر خصوصاً بعد از غروب آفتاب بودند در حال حاضر با یک سلسله اقدامات جهادی کلونی‌های این افراد در تهران برچیده شده و با راه اندازی یاور شهرها و پویاشهرها این معضل به طور قابل توجهی کاهش یافته است.

اقدامات شهرداری تهران برای تأمین آب

همچنین حسین اخگرپور شهردار منطقه ۱۹ در باره اقدامات شهرداری تهران در زمینه تأمین و تصفیه آب گفت: تصفیه خانه خلیج فارس به عنوان یکی از مهمترین پروژه‌های شهرداری تهران با مساحتی بیش از ۲ هکتار در قسمت جنوبی منطقه ۱۹ شهرداری تهران و در محدوده صالح آباد احداث شده که فاز اول این تصفیه خانه تابستان ۱۴۰۳ افتتاح شد اکنون فاضلاب میدان میوه و تره بار مرکزی که قبل از احداث این تصفیه خانه وارد کانال بهشتی می‌شد توسط خط لوله مجزا به این تصفیه خانه منتقل و تصفیه می‌شود

وی افزود: عدم تکمیل الگوی شهری در ناحیه ۳ به دلیل عدم امکان انتقال فاضلاب این محدوده به تصفیه خانه‌های موجود و احداثی شرکت آبفای تهران رها شدگی فاضلاب خانگی در، نفوذ فاضلاب به خاک این محدوده و نشت فاضلاب به زیر ساختمانها در برخی موارد به داخل انباری‌ها و چالهای پایتخت، آسانسورها، اصلی ترین مشکل شهروندان در این ناحیه از منقه ۱۹ بود. با توجه به بحرانی شدن معضل فاضلاب خانگی و پس از جلسات متعدد با شرکت، فاضلاب ستاد بحران شهر تهران و نماینده دادستان تصفیه خانه خلیج فارس به عنوان مناسب‌ترین و سریع‌ترین راهکار جهت رفع این معضل شناسایی شد و تکمیل تصفیه خانه به همراه ایستگاه پمپاژ با عمقی حدود ۲۵ متر در دستور کار قرار گرفت و در دو فاز با ظرفیت ۷۰۰۰ متر مکعب به بهره برداری رسید.

بحران آب در کشور خصوصاً کلان شهر تهران

شهردار منطقه ۱۹ گفت: همچنین شرکت فاضلاب مکلف به اجرای خط لوله از ناحیه ۳ به محل ایستگاه پمپاژ شد با برنامه ریزی های صورت گرفته پروژه‌های مذکور در کمتر از ۵ ماه آینده تکمیل خواهد شد و تمامی فاضلاب ناحیه ۳ در این تصفیه خانه تصفیه شود. از سوی دیگر بحران آب در کشور خصوصاً کلان شهر تهران نیاز به مدیریت مصرف و بازچرخانی آب را پر رنگ تر کرده است.

در این راستا احداث چندین مخزن آب از جمله مخزن، ۲۲ بهمن مخزن پارک افرا مخزن بوستان ایرانیان مخزن بوستان ولایت و مخزن بوستان شقایق با مجموع ظرفیت ۸۰۰۰ متر مکعب در دستور کار قرار گرفت که به همت تمامی عوامل به زودی بهره برداری خواهد رسید. وجود سه کانال اصلی این منطقه شامل کانالهای بهشتی دولت خواه و خیام در محدوده تصفیه خانه خلیج فارس امکان تصفیه روان آب‌های موجود در این کانال‌ها را نیز میسر می‌کند افزایش ظرفیت این تصفیه خانه در آینده نزدیک این منطقه را جهت آبیاری فضای سبز از چاه‌ها بی نیاز می‌کند که نقطه عطفی در بازچرخانی آب و حفظ منابع آبی زیرزمینی جنوب غرب تهران به حساب می‌آید.

مرگ درختان چنار خیابان ولیعصر

درختان چنار خیابان ولیعصر، به عنوان طولانی ترین خیابان خاورمیانه با طولی معادل ۱۸ کیلومتر، تقریبا یک سوم شده است. خیابانی که به خاطر وجود درختان چنار ثبت ملی شده است.عبدالله مستوفی در اوایل دهۀ ۱۳۲۰ در کتاب «شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی واداری دوره قاجاریه» نوشته است: «در زمان رضا شاه در خیابان پهلوی به فاصله هر دو متر، یک چنار و بین هر دو چنار یک بوته گل سرخ کاشتند؛ بنابراین در دو سوی مسیر ۱۸ کیلومتری خیابان مجموعا ۱۸ هزار چنار کاشته شد. البته برخی این تعداد را تا ۲۴ هزار اصله نیز برآورد کرده اند.». حالا اما اعضای شورای شهر اعلام می کنند که تعداد این درختان تقریبا به حدود ۸ هزار اصله چنار رسیده است. عقب گردی که عوامل مختلفی در آن دخیل بوده است.

از قطع درختان تا بالا بودن سن آنها، آفت زدگی و حتی تغییرات اقلیمی. برای همین شهرداری اعلام کرده بود که می خواهد در این خیابان نیز مانند سایر نقاط شهر، از درختان بومی و سازگار با محیط تهران، برای جبران درختان از بین رفته ولیعصر استفاده کند.حالا اما مدیرعامل جدید سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران در اظهاراتی دوباره و با اصرار اعلام کرد که می خواهد دوباره چنار کاری را در ولیعصر از نو آغاز کند! موضوعی که ممکن است به چالشی جدی برای محیط زیست مناطق مرتبط با این خیابان بدل شود.

در گذشته درخت گاهی در باور های اعتقادی بشر رسوخ کرده بود هر ملتی غالبا با توجه به اقلیم خود یک نوع درخت را بیش از سایر درختان محترم می شمرد. در ایران هم، درخت چنار از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و هست و این اعتقاد به اساطیر و قصه های مردم نیز راه یافته است.

چنار عظیم ترین و از پر عمر ترین درختان ایران است.دهقانان ایران چنار را شاه درختان می دانند. اما عظمت چنار تنها دلیل تقدس آن نیست. چنار هر ساله پوست می اندازد و شاخه های تنومند آن رنگ سبز روشنی به خود می گیرد.

براساس اسناد تاریخی عمر چنار در ایران به قرن ها پیش بر می گردد بطوریکه کاشت آن از دیرباز (اولین بار در دوران هخامنشیان) در ایران رایج بوده و هست و هم‌اکنون در باغ‌شهرها، باغ‌های قدیمی و ییلاق‌های ایران چنارستان‌های انبوهی وجود دارند.

اختلاف نظرهای مختلفی برای کاشت در شهرهای کشور

در مورد این گونه گیاهی نیز اختلاف نظرهای مختلفی برای کاشت در شهرهای کشور وجود دارد. احمدرضا محرابیان، کارشناس فضای سبز با تاکید بر اینکه کاربرد گونه‌های گیاهی فقط زیبایی شناختی نیست، گفت: فضای سبز باید بتواند ترافیک را کنترل کند، انعکاس‌ نورهای منفی و امواج شدید صوتی را کاهش دهد و توان مقابله با سایر آلودگی‌های محیطی را داشته باشد. در گذشته درخت چنار برای شهر تهران بسیار گونه مناسبی بود اما در حال حاضر این گونه درختی دیگر نمی‌تواند در تهران رشد مناسبی داشته باشد و به بیماری‌های مختلفی مبتلا می‌شود.

پیش از آن نیز شینا انصاری که حالا ریاست سازمان محیط زیست کشور را برعهده دارد، زمانیکه در کسوت مدیریت کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران فعالیت می کرد؛ گفته بود: پایتخت پیش از این به خاطر کثرت غالب درختان چنار آن به «چنارستان» معروف بود اما این درخت به دلیل عدم تطابق با شرایط دمایی فعلی تهران، جزء گزینه های ما برای کاشت نیستند.

با این حال مدیران شهری اصرار زیادی به ادامه رویه چنار کاری در تهران دارند. علی محمد مختاری، مدیرعامل اسبق سازمان بوستان های و فضای سبز شهرداری تهران همین چند ماه قبل در مورد تناسب کاشت درختان چنار با اقلیم تهران و ولیعصر گفته بود: برخلاف برخی ادعاها مبنی بر تغییر اقلیم و عدم امکان کاشت چنار در تهران، این درخت همچنان مناسب‌ترین گزینه برای این شهر است.

وی چنار را درختی سازگار با اقلیم تهران دانست و افزود: چنار با اقلیم پایتخت سازگاری بالایی دارد، اما آلودگی هوا و تغییرات محیطی رشد آن را با چالش مواجه کرده است.

به گفته مختاری چنار درختی آب‌دوست است و در گذشته عمر آن در تهران به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسید و در شرایط مساعد می‌تواند تا ۱۵۰۰ سال زنده بماند.اما با توجه به بحران آب، کاشت این درخت در فضای سبز و بوستان‌های پایتخت نیازمند مدیریت صحیح منابع آبی است.

حالا همین آب دوستی باعث شده بود تا چنار از لیست درختان مناسب برای تهران خارج شوند چرا که همین الان هم برای آبیاری بوستان ها و درختان، شهرداری با چالش هایی جدی روبروست و مدیران شهری مدعی اند که باید به سمت کاشت درختانی پیش برویم که کمتر آب مصرف کنند.

با توجه به آلودگی هوا چنار گزینه مناسبی برای تهران نیست

حالا شهرداری در پاییز ۱۴۰۳ می خواهد درختان «چنار» ولیعصر را احیا کند و ادعا شده مطالعاتی درباره درختان چنار تهران به ویژه در خیابان ولیعصر انجام شده اما بررسی‌های اسنادی کافی نیست و باید بررسی میدانی نیز برای احیای این درختان انجام شود.

گروهی معتقدند که با توجه به آلودگی هوا چنار گزینه مناسبی برای تهران نیست چرا که درختی سوزنی شکل است و نمی تواند چندان کمکی به رفع آلودگی هوا بکند. با این وجود نوبخت می گوید: تا بررسی‌ها کامل نشود، کاشت درخت چنار در تهران را نمی‌توانیم رد کنیم. از جنوب تا شمال خیابان ولیعصر(عج) حدود ۱۸ کیلومتر طول دارد که باید مورد بازبینی دوباره قرار گیرد تا مشخص شود آیا پایه‌ سالم در درختان با قدمت چنارهای تهران وجود دارد و در نهایت پس از آن برای کاشت‌های آینده از این نوع درخت استفاده می‌شود.

مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران البته بر این نکته تاکید دارد که ممکن است برخی پایه‌ها با اقلیم فعلی سازگاری نداشته باشند و به همین منظور برای زنده‌ ماندن درختان سه فاکتور اصلی تنفس، آب و خاک مناسب باید به‌طور همزمان مورد بررسی قرار گیرند و تا زمانی که این سه عامل مشخص نشود نمی‌توان گفت کاشت چنار در تهران امکانپذیر است!.

وی با ذکر مثالی برای تایید سخنانش می گوید: به عنوان نمونه در برخی روددره‌های شهر، آب باران به کف آسفالت نمی‌رسد و در صورت بارش نیز آبی که در این مکان‌ها جاری می‌شود به دلیل رسوب آلاینده‌های ناشی از تردد خودروها بسیار آلوده است بنابراین همه این شرایط باید ارزیابی شود تا بتوان درباره آینده چنارهای ولیعصر تصمیم‌گیری کرد.

بدین ترتیب، عباسعلی نوبخت در حالی وعده احیای درختان چنار خیابان ولیعصر را می دهد که به نظر می رسد هنوز خودش هم چندان به درست بودن کاشت درختان چنار در این طولانی ترین خیابان خاورمیانه شک دارد! حالا باید منتظر ماند تا ببینیم بالاخره سرنوشت درختان چنار ولبعصر چه خواهد شد؟ آیا کاشت درختان چنار از دستور کار شهرداری خارج خواهد شد و سال آینده نیز، باز هم در مورد کاهش آمار جمعیت چنارهای این خیابان صحبت خواهیم کرد یا گونه های دیگری جایگزین چنارها خواهد شد تا رویای آقای مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران محقق نشود!؟