به گزارش سرمایه فردا،از آبان ماه، دولت مجوز واردات رسمی آیفون مدل‌های بالاتر از ۱۳ را صادر کرد. این تصمیم با هدف پاسخ‌گویی به تقاضای موجود و سامان‌دهی بازار از آذر ماه با واردات مسافری آیفون‌ها اجرا شد. اما این سیاست به جای حل مشکل، باعث بروز چالش‌ها و پیامدهای در بازار و ریجستری آیفون شده است.
در واقع، مجوز هیئت وزیران، آغازگر دور جدید واردات آیفون‌های جدید به شکل مسافری شد که بازار پاسپورت اجاره‌ای و روش‌های غیرقانونی برای ریجستری آیفون را داغ کرده است. گزارش‌ها حاکی از ادامه ورود غیررسمی آیفون‌ها به انبارهای مبادی ورودی کشور است. آیفون‌هایی که قبلاً با ارز ارزان‌تر وارد شده بودند، در حال پیدا کردن سازوکارهایی برای ریجستری آیفون و قانونی شدن هستند. در حالی که این آیفون‌ها تعرفه‌های گمرکی را پرداخت نکرده‌اند و عمدتاً به صورت قاچاق وارد شده‌اند.
نوسانات ارزی و تاثیرات بازار بر ریجستری آیفون
واردات آیفون در بازار ایران به قدری تاثیرگذار بوده که همزمان با شروع واردات آیفون‌های مسافری، نرخ ارز نیز با نوساناتی همراه شده است. این تصمیم باعث ایجاد تقاضای هیجانی برای ارز و واردات گوشی‌های غیرضروری مانند آیفون شده و فضای اقتصاد را با تنش‌های جدید مواجه کرده است. رشد قیمت ارز تا حدود زیادی تحت تاثیر ایجاد بازار ارز توافقی بوده اما نمی‌توان تاثیر تقاضاهایی مانند واردات آیفون را نادیده گرفت.
تغییر قیمت آیفون در بازار پس از آزادسازی واردات به شدت جالب توجه بوده است. تقریباً بعد از ابلاغ مصوبه، قیمت آیفون در بازار حدود ۱۰ میلیون تومان افزایش داشته است. حتی آیفون ۱۳ که حدود یک سال از توقف تولید آن می‌گذرد، در بازار جهانی با افت قیمت زیادی مواجه بوده است. اما در بازار ایران، این تغییرات کمتر مشاهده شده است.
این وضعیت ناشی از مافیای بازار موبایل است که اجازه افت قیمت را نمی‌دهد. از طرف دیگر، در چند وقت اخیر دلار از حدود ۶۲ هزار تومان به محدوده ۸۰ هزار تومان رسیده و این مسأله باعث شده موضوع قانونی شدن واردات آیفون در بازار نیز بی‌تاثیر باشد و تنها کسانی که پیش از این واردات و قاچاقچیان از مزایای آن بهره‌مند شوند.
چالش‌های گمرکی و ارزی در ریجستری آیفون
برخی شرکت‌های خاص مانند صادرکنندگان مس اقدام به واردات آیفون کرده‌اند. یکی از پیامدهای جدی این سیاست، تغییر در فرآیند تحویل ارز به سامانه مرکز مبادله است. همزمان، گزارش‌ها از واردات مسافری آیفون‌ها نشان می‌دهد که فروش پاسپورت مسافران برای دریافت مجوز ریجستری آیفون‌های قاچاق در بازار رواج یافته است. این اقدام باعث گسترش فعالیت‌های غیرقانونی در نظام گمرکی و ارزی کشور شده است.
سیاست واردات آیفون نه‌تنها هدف اصلی یعنی تنظیم بازار موبایل را محقق نکرد، بلکه هزینه‌های زیادی همچون نوسانات ارزی را بر جامعه تحمیل می‌کند. منابع ارزی به‌جای استفاده بهینه، صرف واردات کالاهای غیرضروری می‌شود و فساد و بی‌اعتمادی اجتماعی افزایش می‌یابد.
تصمیمات درباره واردات یا ممنوعیت باید بر اساس تحلیل‌های جامع و درک عمیق از پیامدهای احتمالی اتخاذ شود تا از تکرار نوسانات قیمتی در بازار جلوگیری شود. در حالی که برخی مسئولان تصور می‌کردند واردات آیفون می‌تواند به بهبود وضعیت بازار و حتی درآمد تعرفه‌ای دولت کمک و حتی از وقوع تخلفات و فساد جلوگیری کند، اما در عمل این اتفاق نیفتاد.
در چند وقت اخیر برخی افراد بدون ثبت سفارش قانونی آیفون، بار خود را در مبادی ورودی آماده کرده تا به محض صدور ثبت سفارش، آنها را از گمرکات ترخیص کنند. این تقلب و دور زدن قوانین است، در حالی که این مصوبه با هدف جلوگیری از ورود غیرقانونی کالاها و تنظیم بازار داخلی تصویب شده است. با توجه به ورود غیررسمی برخی مدل‌های آیفون بدون ثبت سفارش، ضروری است که مسئولان گمرکی و تجاری با بررسی دقیق‌تر اسناد، از وقوع این تخلفات جلوگیری کنند. دستگاه‌های نظارتی نیز باید مراقب ورود کالا قبل از ثبت سامانه‌ای و تخصیص ارز باشند تا از تخلفات جلوگیری شود.
پیشنهادات برای رفع مشکلات در ریجستری آیفون
- بازنگری در سیاست‌های ارزی و تجاری: تمرکز بر مدیریت و اولویت‌بندی واردات کالاهای ضروری به جای تأمین تقاضای هیجانی.
- شفاف‌سازی فرآیند واردات مسافری: نظارت دقیق بر فرآیند ریجستری آیفون برای جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی. باید ساز و کاری طراحی شود تا به ابهامات واردات آیفون رفرش و شرکت‌های دخیل در این فرآیند رسیدگی شود و پالایش شرکت‌های متخلف صورت گیرد.
مصرف منابع ملی برای واردات غیرضروری آیفون
یکی از کالاهای صادراتی که ارز حاصل از آن برای واردات آیفون‌های آمریکایی استفاده شده، مس بوده است. مس که به‌عنوان یک کالای استراتژیک و ضروری در صنایع داخلی ایران شناخته می‌شود، با افزایش قیمت‌های جهانی، تاثیرات قابل‌توجهی بر بازارهای داخلی، به‌ویژه بازار مسکن، داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مقدار زیادی از مس استخراجی کشور به‌صورت خام یا نیمه‌خام صادر شده است. در حالی که در ازای آن کالاهایی مانند شمش طلا و تلفن‌های همراه لوکس آمریکایی به کشور وارد شده‌اند.
کیفیت پایین آیفون‌های وارداتی در ریجستری آیفون
برخی از آیفون‌های وارد شده آیفون‌های ۱۳ رفرش و ریپک بوده‌اند. به‌دلیل محدودیت واردات آیفون‌های ۱۴ و مدل‌های بالاتر به‌دلیل مشکلات ارزی کشور، برخی افراد با اظهار آیفون‌های رفرش و ریپک به‌عنوان کالای نو، اقدام به واردات آیفون‌های ۱۳ کرده‌اند که قیمت آنها در بازار جهانی بسیار پایین‌تر از کالای نو بوده است.
برای تامین ارز مورد نیاز برای واردات این کالاها، بخشی از ارز ارزشمند و با کیفیت کشور که حاصل از صادرات مس بوده، استفاده شده است. در نتیجه، منابع ارزی کشور دچار زیان شده و مصرف‌کننده نیز با خرید آیفون‌های رفرش یا ریپک دچار خسارت شده است.
مشکلات سیاست واردات از محل صادرات و ریجستری آیفون
- شبکه تأمین و توزیع: ورود صادرکنندگان کالاهای غیر مرتبط به حوزه واردات تلفن همراه منجر به هویت‌فروشی میان صادرکنندگان کالا شده است.
- کالاهای نامرغوب: واردات تلفن همراه توسط صادرکنندگان غیر تخصصی، کالاهای نامرغوب و عدم ارائه خدمات پس از فروش مناسب را به دنبال داشته است.
چرا منابع ملی قربانی سیاست‌های نادرست می‌شوند؟
پیش از این گزارشی تحت عنوان آیفون تراپی منتشر کرده بود که نشان دهد این سیاست آزادسازی آیفون نمی‌تواند در تنظیم بازار موبایل موثر باشد. حالا بعد از چند ماه این موضوع عیان شد. تصمیم دولت برای سامان‌دهی واردات رسمی آیفون‌ها، باعث بروز مشکلاتی در سیستم ریجستری آیفون و نوسانات ارزی شده است.
هرچند با توجه به این اتفاقات و تخلفات در واردات تهاتری کالا، تصمیم‌گیران اقدام به محدود کردن کد تعرفه‌های وارداتی مرتبط با این کالاها کرده‌اند. اما همچنان چند پرسش اساسی مطرح است: آیا منطقی است که منابع ملی مانند مس، که می‌تواند ارزشی افزوده و اشتغال‌آفرینی گسترده‌ای در صنایع داخلی ایجاد کند، به‌صورت خام صادر شود و در ازای آن کالاهای غیرضروری وارد کشور شود؟
پیشنهادات برای رفع مشکلات در ریجستری آیفون:
- پالایش شرکت‌های متخلف: شرکت‌هایی که در واردات آیفون رفرش و دست دوم تخلف کرده‌اند، باید شناسایی و با آنها برخورد شود.
- جلوگیری از واردات مجدد متخلفان: نباید مجوز همگانی و بدون محدودیت برای واردات این کالاها داده شود.