تهران بعد از یک سال درگیری با آلایندگی و خاموشی حالا بسته حمل و نقل نقلی با ایستگاه‌های شارژ با برق خورشیدی و واردات خودروهای برقی را اجرا کرده که چشم اندازی برای هوای پاک در تهران خواهد بود.

به گزارش سرمایه فردا، طبق آمار روزانه ۵۵ درصد شهروندان تهرانی از وسایل نقلیه شخصی، برای تردد استفاده می‌کنند. ۳۳ درصد شهروندان از سامانه حمل و نقل عمومی، ۷ درصد موتورسیکلت و بقیه با سایر وسایل نقلیه می‌شود که نشان دهنده سهم بالای استفاده شهروندان تهرانی از خودروهای شخصی است. این همان موضوعی است که در یک سال اخیر به مساله آلودگی هوای تهران دامن زد. چراکه بخش عمده این خودروها فرسوده هستند و نقش پررنگی در آلایندگی هوا دارد. از این رو در یک سال گذشته شهرداری تهران دو راهبرد نوسازی و توسعه ناوگان حمل ونقل شهری را دنبال کرده است.

هرچند بسته حمل و نقلی شهرداری تهران هنوز تکمیل نشده و در میانه راه است. اما با توجه به اینکه مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق هشدار داده که در سال آینده نیز خاموشی خواهیم داشت و این مساله احتمال فعالیت نیروگاه‌ها با حداکثر ظرفیت سوخت و مازوت سوزی را تقویت می‌کند. به همین دلیل همچنان احتمال افزایش آلودگی هوا می‌تواند وجود داشته باشد. با این حال شهرداری تهران برای کاهش آلایندگی‌های موتوری به ارتقای حمل و نقل شهری به طور جدی ورود کرده است.

وام به رانندگان تاکسی برقی

علیرضا زاکانی شهردار تهران با اشاره به اینکه بسته حمل و نقل تهران شامل همه بخش‌ها است، گفت: ۲۷۵۰۰ تاکسی برقی به ناوگان حمل و نقل عمومی وارد خواهند شد هرچند تاکنون در بخش تاکسی برقی، ۱۷۲ دستگاه تاکنون تحویل رانندگان شده است. سال آینده نیز واردات تسهیل می‌شود در این راستا یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان وام به رانندگان تاکسی برقی با نرخ بهره صفر اعطا خواهد شد.

وی افزود: هزینه تاکسی برقی یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان است که ۱۵۰ میلیون تومان هزینه اسقاط خودرو است. یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان نیز وام قرض الحسنه از محل ماده ۱۲ وزارت نفت تخصیص داده خواهد شد. این وام پنج ساله و شروع وام با قسط ۹ میلیون تومان در ماه است.

شهردار تهران با تاکید بر اینکه هزار و ۷۴۰ تاکسی در بسته اول تحویل داده می‌شود، تصریح کرد: به طور قطغ برای ۲۷ هزار و ۵۰۰ خودرو به عنوان تاکسی اقدامات لازم را انجام خواهیم داد. در شرایط کنونی تهران یک الگوی تاکسیرانی جدید خواهد داشت بر همین مبنا نخستین گام ۱۷۰۰ تاکسی شاسی بلند فعال خواهد شد. البته قرار شده خط تولید خودروهای برقی نیز در تهران راه اندازی شود و این مساله نیز می‌تواند در آینده روی نوسازی خودروهای کشور تأثیر مثبت بگذارد.

جایگزینی خودروهای برقی با ۱۰ هزار تاکسی

زاکانی با تاکید بر اینکه امسال علاوه بر خودروهای برقی بالغ بر ۱۰ هزار تاکسی را نوسازی کردیم، تصریح کرد: خودروهای برقی به عنوان تاکسی علاوه بر امتیاز تسهیلات و و نرخ صفر بهره به دلیل اینکه در بازار ۲.۵ برابر قیمت گذاری می‌شود لذا برای رانندگان تاکسی بسیار به صرفه است که در طرح جایگزینی مشارکت کنند.

وی با تاکید بر اینکه در سال جاری نوسازی اتوبوس‌ها در اولویت قرار داشته است، گفت: به همین دلیل با وجود اینکه در بودجه سال ۱۴۰۳ اعتبارات برای جایگزینی خودروهای برقی پیش بینی نشده بود اما این طرح را آغاز کردیم و تاکنون بالغ بر ۱۴۰۰ دستگاه اتوبوس وارد خطوط شهری تهران شده است. اتوبوس‌ها با کشتی در حال انتقال است در ماه‌های ابتدایی سال ۱۴۰۴ تلاش می‌کنیم که ۵۰۰ دستگاه اتوبوس وارد شود و تا پایان سال تعداد آنها به حدود ۳ هزار اتوبوس برقی برسد.

شهردار تهران با بیان اینکه طرح نوسازی با رویکرد کاهش آلایندگی هوا اجرایی شده است، گفت: این اتوبوس‌ها استهلاک بسیار پایینی دارند و از طرف دیگر کم مصرف هستند چون با با هر بار شارژ ۵۵۰ کیلومتر مسافت می‌توانند طی کنند.

زاکانی در ادامه با اشاره به خدمات پس از فروش خودروهای برقی اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های ممتاز برقی‌سازی و پیش رفتن به سمت انرژی‌های پاک آماده کردن زیرساخت‌ها بود و پس از آن واگذاری خودروها صورت گرفت. تا زمانی که خدمات پس از فروش تأمین نشده بود، این واگذاری‌ها انجام نخواهد شد.

برنامه برای رفع ناترازی انرژی در سال‌های اخیر

مهدی پیرهادی رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به اینکه در سال اخیر میزان آلودگی هوا و تعطیلی در تهران بسیار زیاد بود، گفت: به همین دلیل استفاده از انرژی برقی به جای انرژی فسیلی مهمترین رویکرد دولت است که در نتیجه ناترازی سال‌های اخیر اتفاق افتاده است. از طرف دیگر موضوعات زیست محیطی و هوشمندسازی نیز در دستور کار قرار دارد. به همین دلیل جایگزینی خودروهای فرسوده با خودروهای برقی در دستور کار قرارگرفته است.

وی با تاکید بر اینکه یکی از مهمترین رویکردهای حمل و نقل شهری توسعه حمل و نقل عمومی است، گفت: تا زمانی که تردد با حمل و نقل عمومی تسهیل نشود موضوع کاهش آلودگی هوا در نتیجه استفاده از خودروهای شخصی کاهش نمی‌یابد. به عبارت دیگر در همه مناطق شهر باید تردد با حمل و نقل عمومی وجود داشته باشد و از طرف دیگر هزینه حمل و نقل عمومی به نسبت استفاده از خودروهای شخصی باید بسیار منطقی باشد تا این مساله منجر شود که مردم به سمت استفاده بیشتر از وسایل نقلیه عمومی بروند.

خودروهای برقی به صرفه هستند؟

رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران با تاکید بر اینکه استفاده از خودروهای برقی علاوه بر پاک بودن می‌تواند به صرفه نیز باشد، تصریح کرد: در حال حاضر برای راه اندازی ایستگاه‌های شارژ خودرو برقی در تهران به این مقوله توجه شده است. به طوری که ایستگاه‌های شارژ خودرو استندهای شارژ در ساعت غیر پیک انرژی را ذخیره می‌کنند. همچنین این ایستگاه‌ها از انرژی پاک خورشیدی نیز برای تولید برق استفاده می‌کنند به همین دلیل شبکه برق در این ایستگاه‌های تهران پایدار است.

در شرایط کنونی، حدود سه تا چهار میلیون خودروی فرسوده در کشور در حال تردد هستند؛ خودروهایی که به ازای هر ۱۰۰کیلومتر میانگین ۱۵ تا ۲۰ لیتر سوخت مصرف می کنند به‌طور میانگین روزانه بیش از ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند و سهمی قابل توجه در آلودگی هوای کلان‌شهرها دارند. اگر این ناوگان فرسوده با خودروهای وارداتی و کم‌مصرف جایگزین شود، مصرف سوخت سالانه کشور می‌تواند تا ۱۰ تا ۱۲ میلیارد لیتر کاهش یابد؛ رقمی که علاوه بر صرفه‌جویی ارزی ۲ تا ۳ میلیارد دلاری بنزین، به کاهش حدود ۲۰ تا ۲۵ درصدی آلودگی ناشی از خودروهای فرسوده منجر خواهد شد.

بر اساس آمارهای رسمی، بخش بزرگی از این خودروها شامل تاکسی‌های قدیمی، وانت‌بارها، کامیون‌ها و اتوبوس‌های شهری با عمر بالای بیست سال هستند. هرچند سهم آنها در تردد روزانه حدود ۳۰ درصد برآورد می‌شود، اما به دلیل مصرف بالای سوخت و آلایندگی شدید، اثرشان بر کیفیت هوا بسیار فراتر از این میزان است. خودروهای فرسوده به‌طور متوسط بین ۱۵ تا ۱۸ لیتر بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کنند، در حالی که خودروهای جدید با استانداردهای یورو ۵ و یورو ۶ تنها ۵ تا ۶ لیتر نیاز دارند. همین تفاوت باعث می‌شود مصرف روزانه خودروهای فرسوده به بیش از ۱۲۰ میلیون لیتر برسد.

تاثیر خودروهای وارداتی در صرفه‌جویی سالانه

جایگزینی این خودروها با مدل‌های وارداتی کم‌مصرف می‌تواند مصرف سوخت هر خودرو را بین ۸ تا ۱۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر کاهش دهد. در مقیاس ملی، این تغییر معادل ۱۰ تا ۱۲ میلیارد لیتر صرفه‌جویی سالانه خواهد بود؛ رقمی که با توجه به قیمت جهانی سوخت، حدود ۴ تا ۵ میلیارد دلار کاهش هزینه ارزی برای کشور به همراه دارد.

از منظر زیست‌محیطی، خودروهای فرسوده سهمی نزدیک به یک‌چهارم در آلودگی هوای کلان‌شهرها دارند. جایگزینی آنها با خودروهای استاندارد می‌تواند انتشار آلاینده‌هایی همچون ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن و دی‌اکسیدکربن را به میزان چشمگیری کاهش دهد. برآوردها نشان می‌دهد اجرای کامل این طرح می‌تواند آلودگی ناشی از خودروهای فرسوده در شهرهایی مانند تهران، مشهد، اصفهان و اهواز را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی نوسازی با خودروهای خارجی

پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این اقدام نیز قابل توجه است. کاهش آلودگی هوا هزینه‌های درمانی ناشی از بیماری‌های قلبی و تنفسی را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد و صرفه‌جویی در مصرف سوخت، منابع بیشتری را برای صادرات یا استفاده در بخش‌های دیگر آزاد می‌کند. علاوه بر این، بهبود کیفیت هوا به ارتقای سلامت عمومی، کاهش مرگ‌ومیر و افزایش امید به زندگی در شهرهای بزرگ منجر خواهد شد.

واقعیت این است که وجود میلیون‌ها خودروی فرسوده یکی از اصلی‌ترین عوامل آلودگی هوا و مصرف بی‌رویه سوخت در کشور است. جایگزینی آنها با خودروهای کم‌مصرف و استاندارد نه‌تنها یک ضرورت زیست‌محیطی، بلکه یک راهبرد اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شود؛ راهبردی که می‌تواند همزمان هزینه‌ها را کاهش دهد، بهره‌وری انرژی را افزایش دهد و کیفیت زندگی مردم را بهبود بخشد.

در شرایط فعلی، میانگین مصرف سوخت خودروهای داخلی ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی و به‌ویژه کشورهای اروپایی فاصله قابل توجهی دارد؛ چرا که خودروهای اروپایی با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و استانداردهای سختگیرانه زیست‌محیطی، به‌طور میانگین تنها ۴ تا ۵ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کنند. این اختلاف تقریباً ۳ برابر است و نشان می‌دهد که ناوگان داخلی کشور، چه نو و چه فرسوده، بار سنگینی بر دوش اقتصاد ملی و محیط زیست گذاشته است.

این تفاوت مصرف سوخت، هزینه‌های هنگفتی را برای کشور ایجاد می‌کند. از یک سو، دولت مجبور است بخش بزرگی از منابع ارزی خود را صرف واردات بنزین و گازوئیل یا یارانه‌های سنگین برای سوخت کند؛ از سوی دیگر، مصرف بالای سوخت به افزایش انتشار آلاینده‌ها منجر می‌شود که پیامد مستقیم آن، تشدید آلودگی هوا در کلان‌شهرهاست. آلودگی هوا نیز سالانه هزاران نفر را دچار بیماری‌های قلبی، ریوی و تنفسی می‌کند و هزینه‌های درمانی و اجتماعی سنگینی بر نظام سلامت تحمیل می‌سازد.

تاثیر تسهیل واردات خودرو بر هزینه های جامعه

اگر دولت زمینه واردات خودروهای کم‌مصرف و استاندارد اروپایی را تسهیل کند، نه تنها مصرف سوخت کشور به‌طور چشمگیری کاهش خواهد یافت، بلکه هزینه‌های ناشی از بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا نیز کاهش می‌یابد. این اقدام می‌تواند به معنای صرفه‌جویی چند میلیارد دلاری در هزینه‌های سوخت و همزمان کاهش صدها میلیارد تومان در هزینه‌های درمانی باشد. علاوه بر آن، ارتقای کیفیت ناوگان حمل‌ونقل به بهبود سلامت عمومی، افزایش بهره‌وری انرژی و کاهش فشار تورمی ناشی از هزینه‌های سوخت منجر خواهد شد.

واقعیت آن است که در داخل کشور امکان تولید خودروهای کم‌مصرف به معنای واقعی وجود ندارد. هرچند خودروسازان داخلی طی سال‌های گذشته بارها وعده تولید خودروهای کم‌مصرف و حتی مدل‌های هیبریدی را مطرح کرده‌اند، اما این وعده‌ها بیشتر برای جلوگیری از واردات خودرو و حفظ انحصار بازار بوده است. موضوع بهینه‌سازی مصرف سوخت خودروها دست‌کم یک دهه است که در سطح جهانی به‌طور جدی دنبال می‌شود و خودروسازان بزرگ دنیا در این مدت به دستاوردهای مهمی در زمینه کاهش مصرف سوخت، ارتقای استانداردهای آلایندگی و توسعه فناوری‌های نوین مانند خودروهای هیبریدی و برقی دست یافته‌اند.

حفظ انحصار اولویت صنعت خودرو

در مقابل، صنعت خودرو ایران در همین یک دهه گذشته بیش از آنکه به سمت نوآوری و بهینه‌سازی حرکت کند، درگیر حفظ انحصار و کنترل بازار بوده است. نتیجه این رویکرد، تولید خودروهایی با مصرف سوخت بالا و کیفیت پایین بوده که نه تنها توان رقابت با محصولات جهانی را ندارند، بلکه بار سنگینی بر دوش اقتصاد و محیط زیست کشور گذاشته‌اند. این وضعیت نشان می‌دهد که اتکا به وعده‌های خودروسازان داخلی برای تولید خودروهای کم‌مصرف، راه‌حل واقعی بحران سوخت و آلودگی هوا نیست.

به بیان دیگر، جایگزینی خودروهای فرسوده و پرمصرف داخلی با خودروهای وارداتی استاندارد، یک سیاست دوگانه سودمند است؛ هم اقتصاد ملی را از بار سنگین هزینه‌های سوخت رها می‌کند و هم جامعه را از پیامدهای زیان‌بار آلودگی هوا نجات می‌دهد. این رویکرد می‌تواند به‌عنوان یک راهبرد کلان در برنامه‌های توسعه‌ای کشور مطرح شود و مسیر حرکت به سمت اقتصادی پایدار و شهری سالم‌تر را هموار سازد.

بنابراین، تنها راهکار عملی در مقطع کنونی، تسهیل واردات خودروهای استاندارد و کم‌مصرف از بازارهای جهانی است. چنین اقدامی می‌تواند همزمان دو هدف کلیدی را محقق کند: نخست کاهش مصرف سوخت و صرفه‌جویی چند میلیارد دلاری در هزینه‌های ارزی، و دوم کاهش آلودگی هوا و پیامدهای اجتماعی و درمانی ناشی از آن. در واقع، واردات خودروهای کم‌مصرف نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی استراتژیک برای عبور از بحران انرژی و زیست‌محیطی کشور محسوب می‌شود؛ ضرورتی که اگر به‌طور جدی دنبال شود، می‌تواند مسیر تازه‌ای برای توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی در شهرهای ایران بگشاید.