دوشنبه ۱۰ آذر ۱۴۰۴
دو هفته پس از توقف ساختوساز در دو پروژه بزرگ اطراف کاخ گلستان، هنوز نه کمیته مشترک وعده دادهشده تشکیل شده و نه شهرداری و میراث فرهنگی حاضر به ارائه توضیحی درباره سرنوشت این سازهها هستند. در حالی که افکار عمومی و کارشناسان نسبت به تهدید میراث جهانی پایتخت هشدار میدهند، سکوت و تناقض در مواضع نهادهای مسئول، این پرونده را پیچیدهتر کرده است.
به گزارش سرمایه فردا، پرونده ساختوسازهای بحثبرانگیز در حریم کاخ گلستان، بیش از آنکه یک موضوع عمرانی باشد، به نمادی از چالش مدیریت شهری و میراث فرهنگی در ایران تبدیل شده است. ماجرایی که با صدور مجوزهای مبهم آغاز شد، با انتشار فیلمها در فضای مجازی به بحران رسانهای بدل شد و اکنون در سکوت دو نهاد اصلی ادامه دارد. تناقض میان مجوزهای صادرشده، توقفهای موقت، و تغییر ناگهانی دلایل از «صیانت منظر تاریخی» به «وجود قنات ۷۰۰ ساله»، نشان میدهد مسئله فراتر از یک پروژه عمرانی است؛ اینجا پای اعتماد عمومی به سازوکار حفاظت از میراث جهانی در میان است. در حالی که گودبرداریهای عمیق و حفاریهای خطرناک در فاصلهای کمتر از ۵۰ متر از شمسالعماره انجام شده، پرسش اصلی این است: آیا تصمیمگیری نهایی در این پرونده به سود شهر و شهروندان خواهد بود یا بار دیگر منافع گروههای ذینفع بر میراث تاریخی غلبه میکند؟
با وجود گذشت حدود دو هفته از توقف ساخت و ساز دو پروژه مهم در حریم کاخ گلستان، هنوز نه خبری از تشکیل کمیته مشترک بین میراث فرهنگی و شهرداری برای تصمیم گیری در مورد این سازه هاست و نه شهرداری و نه میراث حاضر به ارائه توضیحاتی در مورد سرنوشت این پروژه های نیمه کاره هستند!
درحالیکه ایرانی ها در هول و ولای روزهای کرونایی سردرگم بودند از سوی معاون وقت میراث فرهنگی مجوزی برای ساخت سازه ای با عنوان بازار بزرگ طلا و جواهر خاورمیانه در کوچه بن بست نقیبالسادات صادر شد که هم ظاهرا تا چهار طبقه زیر زمین هم نفوذ کرده است! ساختمانی که هنوز به درستی معلوم نیست چگونه در میان تردد هزاران نفری که هر روز از این محل عبور می کنند و طرفداران بافت های تاریخی مجوز گرفته و ساخته شده و احتمالا به زودی هم به بهره برداری می رسد؟! اما مالک سازه دوم مانند ساختمان اول چندان خوش شانس نبود چرا که هنوز چند ماه از آغاز گودبرداری و عملیات عمرانی آن که قرار بود با نام تجاری «مروی سنتر» قد الم کند، نگذشته بود که به یکباره با انتشار فیلمی در فضای مجازی کارش گره خورد و فعلا نیز کارگاهش تعطیل است!
سناریویی تکراری در کشور ما که معمولا با انتشار یک کلیپ در فضای مجازی آغاز می شود و با جنجال رسانه ای و فشار افکار عمومی ادامه پیدا می کند و در نهایت آن فعالیت به صورت ظاهری هم که شده متوقف می شود تا آبها از آسیاب بیافتاد و دوباره به بهانه اصلاح موارد غیرقانونی، از سرگرفته می شود! حالا همین سناریو عینا در مورد مروی سنتر در حال اجرا است.
در سناریوی جدید، ابتدا فیلمی از ساخت و ساز این مجموعه آنهم بیخ گوش و در حریم کاخ گلستان منتشر می شود و به یکباره میراث فرهنگی و شهرداری تهران با موجی از فشارهای افکار عمومی و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی مواجه می شود که چه کسی مجوز ساخت و ساز در حریم این تنها اثر ثبت جهانی شده پایتخت را داده است؟! بعد از چند روز سکوت این دو نهاد صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی و گردشگری بازدیدی میدانی از این محل دارد و اعلام می کند: هیچکس حق تخطی از ضوابط عرصه و حریم را ندارد و وزارت میراث فرهنگی اجازه نخواهد داد سودجویان به اهداف خود برسند. همراه با افکار عمومی در برابر سودجویان خواهیم بود. همچنین از شهرداری تهران درخواست دارم نسبت به تخلفات در حوزه بناها و بافتهای تاریخی حساسیت بیشتری داشته باشند، هرچند شهرداری همواره با ما همراه بوده است!.سخنانی چند پهلو که کنایه ای به شهرداری هم دارد. گرچه وی هیچ صحبتی در این زمینه نمی کند که چطور میراث فرهنگی چنین مجوزی را صادر کرده و در طول چند ماه اخیر که کارشناسان زیادی به آن انتقاد کرده بودند، جلوی آن گرفته نشده است؟ وزیر البته همانجا وعده دیگری هم می دهد: «قرار شده تا کمیته مشترکی با حضور نمایندگان میراث و شهرداری و دادگستری تشکیل شود تا در مورد جوانب مختلف فنی و حقوقی این پروژه بررسی شده و تصمیم گیری شود».کمیته ای که تاکنون اطلاعی از تشکیل و فعالیت آن منتشر نشده است.
این سناریو اما به همین جا ختم نمی شود. تنها چند روز بعد از توقف فعالیت کارگاه ساختمانی مروی و در ۲۸ آبان، دوباره فیلم ها و تصاویری در فضای مجازی منتشر شد که حکایت از شروع به کار مجدد این کارگاه داشت. اینبار اما معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران نسبت به این اخبار واکنش نشان داده و آنها را طی اطلاعیه ای تکذیب کرد.
در این اطلاعیه شهرداری مدعی شده بود که پروانه ساختمانی این پروژه با تأیید مکتوب میراث فرهنگی صادر شده است. این اطلاعیه میافزاید: حریم ارتفاعی ساختمان مزبور، در حد ۸ متر با دستور میراث فرهنگی تثبیت شده و اختلاف فعلی در حدود «طبقات منفی» پروژه وجود دارد. لذا با توجه به صدور دستور توقف ساخت و ساز دراین پروژه، هرگونه عملیات ساختمانی درآن تا تعیین تکلیف طبقات منفی مجاز آن توسط میراث فرهنگی ممنوع است.
در همین راستا علی طلوعی، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران نیز گفته بود: آن فعالیتها صرفاً برای جابهجایی کانکسها از بیرون محدوده کارگاه به داخل آن بود تا امکان پلمب فراهم شود. عملیات اجرایی پروژه متوقف شده و تنها اقدامی که در روز جمعه در محل مشاهده شد، برچیدن دیواره کاذب و عناصر مزاحم منظر بود. اشاره طلوعی به فرآیند «پلمپ» کارگاه مروی در روز بعد از انتشار این فیلم ها بود که در حقیقت می توانست موقتا افکار عمومی و منتقدان عصبانی این ساخت و ساز را ساکت کند!
در نهایت اما علیرضا بهرامی، معاون شهرسازی شهرداری منطقه ۱۲ برای اینکه پاسخی به سکوت شهرداری داده باشد، مقابل دوربین صدا و سیما با نشان دادن مجوزهای صادر شده از سوی میراث فرهنگی گفت: در این مجوز اعلام شده که ساخت این مجتمع تا ارتفاع ۸ متر و ۴ طبقه زیر زمین بلامانع است. اما گویا حالا دوستان به خاطر قناتی که از این محدوده عبور میکند و به نام «مرگرد» معروف است کار را متوقف کردهاند! در حالیکه براساس نقشههایی که ما داریم فاصله این قنات تا حد غربی کاخ، بین ۳۰ تا ۴۰ متر و تا حد جنوبی آن چیزی حدود ۲۰ متر است.
جالب اینجاست که در «ظاهر» میراث فرهنگی ابتدا به دلیل صیانت از سیما و منظر کاخ گلستان دستور توقف این پروژه و پروژه بازار بزرگ طلا و جواهر خاورمیانه را داده بود اما، وقتی شهرداری تاییده های میراث برای صدور مجوز را افشا کرد، ناچار به تغییر موضع شد و اعلام کرده که دلیل توقف عملیات ساخت و ساز دو مجموعه یاد شده، وجود قنات ۷۰۰ ساله ای است که از زیر این محدوده می گذرد. به گفته کارشناسان، کارگاه و ساختمان درحال ساخت «مروی سنتر» در فاصله کمتر از ۵۰ متر تا شمسالعماره و در حریم قنات مهرگرد قرار دارد. مجوز احداث چهار طبقه زیرزمین با عمق حدود ۱۷ متر صادر شده است. در واقع با احتساب فونداسیون، عمق گودبرداری به حدود ۲۰ متر میرسد؛ عمقی که کارشناسان آن را برای خاک نرم و اشباع منطقه بسیار خطرناک میدانند. در همین خصوص مطالعات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران در سال ۱۴۰۳ نیز این محدوده را بهعنوان پهنهای بسیار پرخطر در برابر فرونشست زمین معرفی کردهاند.
وحید شهاب متخصص برنامهریزی شهری و بافتهای تاریخی نیز در این زمینه میگوید: ادامه پروژه بدون مطالعات ضروری روی خاک، نه تنها ریسک آسیبهای فنی را افزایش میدهد، بلکه ارزش جهانی کاخ گلستان را نیز تهدید میکند. نشستهای ناگهانی و ترکهای جدی دیوارها که ممکن است به خاطر فرونشت قنات مرگرد و به خاطر حفاری ها و بارگذاری ناشی از این ساخت و سازها به وجود آید، میتواند خسارات جبرانناپذیری ایجاد کند که بازسازی آنها تقریبا غیرممکن است.
به گفته این کارشناس، معاون امور مجلس، حقوقی و استانها در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی در مکاتبه با ادارهکل استان با تاکید بر «عدم وجود بنای ثبتی و ارزشمند»، دستور احداث چهار طبقه زیرزمین، یعنی اجازه حفر عمقی بالغ بر ۱۲ متر در فاصله صرفاً ۵۰ متری بنای شمسالعماره را صادر میکند.
این فعال و کنشگر میراث فرهنگی می افزاید: مالک گاراژ شمسالعماره که حالا می خواهد مروی سنتر را بسازد نهتنها نقشههای ساختوساز را به تأیید ادارهکل استان نرسانده، بلکه علیرغم تعهد محضری مبنی بر حفظ جداره و سایر بخشهای بنا، آن را تخریب کرده است. موضوع عجیبتر آن است که علیرغم نامه سال ۱۴۰۳ ادارهکل استان تهران، مالک در تعهد محضری دیگری به شهرداری منطقه عنوان میدارد که اجازه احداث چهار طبقه زیرزمین را از ادارهکل مربوطه دریافت خواهد کرد.
بعد از پلمپ کارگاه و سخنان معاون شهرسازی منطقه ۱۲ به نظر می رسد هر دو نهاد شهرداری و سازمان میراث فرهنگی در لاک دفاعی فرو رفته باشند چرا که هیچ کدام حاضر به پاسخگویی به رسانه ها نیستند و سکوت اختیار کرده اند. در همین خصوص و در ادامه پیگیری های «هفت صبح» از شهرداری منطقه ۱۲ وسازمان میراث فرهنگی تهران، هر دو نهاد یاد شده به صراحت اعلام کرده اند که تا اطلاع ثانوی حاضر به گفت و گو با رسانه ها نیستند. اقدامی که به نظر می رسد کاملا برنامه ریزی شده و هماهنگ با هم باشد.
سید احمد علوی رئیس کمیته گردشگری و میراث فرهنگی شورای اسلامی شهرتهران اما معتقد است که پاسخ هایی که شهردار و میراث ارائه می دهند قانع کننده نیست. وی در گفت و گو با «هفت صبح» می گوید: شهرداری مدعی است که براساس تاییده میراث پروانه ساختمانی صادر کرده است. به نظرم این نمی تواند چندان موجه باشد. هم شهرداری و هم میراث هر دو می دانند که در این منطقه محدودیت های ساخت و سازی وجود دارد یا قناتی ۷۰۰ ساله در زیر آن قرار گرفته است. چطور میراث فرهنگی، حالا تازه یادش افتاده که در این محل قناتی وجود دارد. معمولا برای صدور یک پروانه ساختمانی چندین ماه زمان لازم است. از سویی چندین ماه است که این کارگاه مشغول به فعالیت است. در طول این مدت یعنی هیچ کدام از کارشناسان میراث یا شهرداری که به وجب به وجب این محوطه و اهمیت جهانی آن آشنا هستند نمی دانستند که ساخت این دو مجموعه و بخصوص مروی سنتر چه تبعاتی را برای بافت تاریخی عودلاجان و بخصوص کاخ گلستان به همراه دارد؟
وی با ذکر اینکه به نظر می رسد تخلفی محرز در این زمینه صورت گرفته باشد می گوید: به هر حال یکی از وظایف معاونت شهرسازی شهرداری تهران و معاونت های مربوطه در مناطق این است که قبل از صدور پروانه خودشان هم همه جوانب را بررسی کنند. یعنی قرار نیست که معاونت شهرسازی مناطق فقط دستگاه امضا و صدور مجوز باشند! از سویی باید میراث فرهنگی بی طرفانه عوامل صدور تاییده اولیه و سکوت بعدی را شناسایی و معرفی کنند تا دستگاه قضا به آن رسیدگی کند.
رئیس کمیته گردشگری و میراث فرهنگی شورای اسلامی شهراما در نهایت به نکته ای اشاره می کند که شاید کمتر به آن پرداخته شده باشد. وی می گوید: به نظرم الان دیگر کار از کار گذشته است. چرا که حفاری و گودبرداری عظیمی که در این محدوده رخ داده اگر قرار بوده آسیبی به قنات بزند یا بخش هایی از آن را با ریزش مواجه کند، تا الان این اتفاق رخ داده است. البته همین الان هم اگر جلوی ساخت این پروژه گرفته شود باز هم خوب است چرا که ممکن است بارگذاری بیش از این هم روی قنات فشار آورده و باعث فرونشت زمین در اطراف آن و بخصوص آسیب به کاخ گلستان شود. گرچه به نظر می رسد اقداماتی که الان در حال انجام است بیشتر به خاطر کم کردن از بار فشار افکار عمومی باشد! به نظرم باید کمیته مشترکی که وزیر میراث قول آن را داده تشکیل شود و نتایج آن به اطلاع شهروندان برسد ضمن آنکه به شکلی قاطعانه با متخلفان از هر طیف و دسته و سابقه مدیریتی که باشد، برخورد شود. ضمن آنکه باید تکلیف ضرو و زیانی که به مالک وارد شده نیز مشخص شود.
با تمام این تفاصیل پرونده این دو ساختمان نیمه کاره و بخصوص مروی سنتر همچنان در هاله ای از ابهام است و مشخص نیست که چه سرنوشتی در انتظار آنهااست. گرچه تجارب قبلی ثابت کرده که سکوت طولانی و بی خبری و در نهایت، تلاش برای حل و فصل ماجرا، در قالب شرایط منجر به صدور آرایی به ضرر شهر و شهروندان و به نفع ذینفحان حقیقی خواهد شد!
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا