پایگاه خبری سرمایه فردا

جنبش مشروطه در ایران، صحنه‌ی اتحاد و سپس جدایی دو فقیه برجسته، آخوند خراسانی و شیخ فضل‌الله نوری بود؛ همکاری اولیه این دو در مبارزه با استبداد قاجار و تأسیس عدالتخانه، خیلی زود جای خود را به اختلافاتی عمیق داد که ریشه در تفاوت تجربه زیسته، دسترسی اطلاعات و نگرش نسبت به مدرنیته غربی داشت. این نوشتار، با بررسی دلایل واگرایی این دو چهره تأثیرگذار، پرتوی تازه بر پیچیدگی‌های فکری و تاریخی نهضت مشروطه می‌افکند.

در جنگ دوازده‌روزه، ایران تنها در میدان نبرد نظامی نایستاد، بلکه در متن جامعه، کنش‌های فداکارانه، مقاومت مردمی و همبستگی چندلایه‌ای، چهره‌ای تازه از حماسه‌ی ملی آفریدند. این رویداد نه فقط تصویر اقتدار دفاعی ایران را بازسازی کرد، بلکه با حضور نسل‌های گوناگون، تثبیت تاب‌آوری روانی، و انتخاب اخلاقی ملت، پایه‌های روایتی امیدوارانه برای آینده‌ای استوار بنا نهاد.

ناامیدی دیگر صرفاً واکنشی انسانی به بحران‌ها نیست، بلکه به کالایی راهبردی در عرصه قدرت‌های ژئوپلیتیک بدل شده است. «اقتصاد سیاسی یأس» نشان می‌دهد که حس بن‌بست نه‌تنها مدیریت‌ناپذیر نیست، بلکه می‌تواند عامدانه تولید، توزیع و بهره‌برداری شود؛ ابزاری برای انفعال اجتماعی، تضعیف اراده ملی و تسهیل پیشبرد سیاست‌هایی که در شرایط عادی قابل اجرا نیستند. این گزارش، سازوکار پیچیده تولید یأس و تأثیر آن بر قدرت، رسانه و افکار عمومی را واکاوی می‌کند.

در بزنگاه‌هایی که سیاست به سطح ادراک عمومی کشیده می‌شود، پروژه‌ای آرام اما عمیق در حال شکل‌گیری است؛ پروژه‌ای که می‌خواهد ایران را از نظام سیاسی‌اش جدا سازد، نه با گلوله، بلکه با واژه. این نوشته از دل گفتمان فلسفه‌سیاسی بیرون آمده تا پرده از راهبردی بردارد که هدفش تضعیف همبستگی ملی، تحریف اراده عمومی و تبدیل ایران از یک کنش‌گر زنده به یک شئی تاریخی بی‌صداست.

با گذر از چهره‌های شناخته‌شده سیاسی و اقتصادی، استعمار امروز در لایه‌ای عمیق‌تر و کمتر دیده‌شده در حال بازتولید است: تاریخ و فلسفه علم. روایتی که در ظاهر بی‌طرف و علمی جلوه می‌کند، اما در عمل با تکیه بر خرده‌روایت‌هایی تثبیت‌شده، بستری فرهنگی برای برتری‌طلبی غرب فراهم می‌سازد. این روایت نه‌تنها علم را از تجربه‌های زیستی و بومی جدا می‌کند، بلکه با حذف و نادیده‌گرفتن مسیرهای تاریخی متنوع، تعریف‌هایی انحصاری از دانش و پیشرفت ارائه می‌دهد که تسهیلگر سلطه‌ علمی، فکری و تمدنی است.

دانش نه‌تنها قدرت را افزایش می‌دهد، بلکه انسان را فروتن‌تر می‌سازد. فلسفه، عرفان، روانشناسی و جامعه‌شناسی هرکدام به شیوه‌ای، وسعت دید فرد را گسترش می‌دهند و پذیرش تکثر حقیقت را آموزش می‌دهند. در مقابل، سیاست ایدئولوژیک می‌تواند مانع این انعطاف شود. راه‌حل آن است که سیاست نیز مانند سایر علوم، از پژوهش و دانش بهره برده و به جای تعصب، مسیر تحلیل و اصلاح را دنبال کند. این گزارش به بررسی نقش دانش در ایجاد فروتنی و تأثیر آن بر تفکر انسانی می‌پردازد.

فرایند شکل‌گیری نظم‌های اجتماعی کارآمد، همان‌طور که فردریش هایک تأکید می‌کند، محصول نهادهای خودجوش و آزمون تاریخی است، نه طراحی آگاهانه سیاستمداران. مقایسه نقش سلطنت‌های ایالتی مالزی با ساختار اربابی-عشایری ایران پیش از مشروطه نشان می‌دهد که چگونه نظم‌های دیرپا می‌توانند ثبات و مدیریت بلندمدت منابع را تضمین کنند.

به گزارش سرمایه فردا، تفکر مارکسیستی بر خلاف ادعای خود جامعه گرا نیست بلکه جامعه ستیز است. فرد گرا نیست بلکه فرد ستیز است.

نهضت مشروطه، یکی از برجسته‌ترین دوره‌های تاریخ ایران، نه تنها مسیری جدید برای حکومت و سیاست این کشور ایجاد کرد، بلکه نقش و تاثیرگذاری شخصیت‌های بزرگی همچون مرحوم آخوند خراسانی را نیز به نمایش گذاشت