پایگاه خبری سرمایه فردا

بیانیه اخیر شورای همکاری خلیج فارس بار دیگر ادعاهای امارات درباره جزایر ایرانی و میدان گازی آرش را تکرار کرد؛ اما این‌بار با لحنی تندتر و همراهی گسترده‌تر قدرت‌های جهانی. روندی که نشان می‌دهد موضوعی قدیمی در حال تبدیل شدن به یک پرونده حقوقی-سیاسی بین‌المللی است و تهران نمی‌تواند تنها با واکنش‌های رسانه‌ای به آن پاسخ دهد.

پادشاهی سعودی در حالی همچنان به سیاست عرضه بالای نفت برای حفظ رضایت آمریکا پایبند است که این رویکرد، کسری بودجه مزمن و فرسایش ذخایر ارزی را به همراه داشته و مهم‌ترین پروژه توسعه‌ای کشور یعنی نئوم را با عقب‌نشینی جدی مواجه کرده است.

در حالی‌که نظم امنیتی خاورمیانه با حملات اسرائیل و تزلزل در تضمین‌های آمریکایی دچار فروپاشی شده، کشورهای عربی به‌ویژه عربستان و بحرین به‌دنبال پیوندهای دفاعی تازه با پاکستان، تنها قدرت هسته‌ای جهان اسلام هستند. توافقات اخیر، از نشست نظامی منامه تا پیمان راهبردی ریاض–اسلام‌آباد، نشان‌دهنده تلاش برای شکل‌دهی به موازنه‌ای جدید در برابر تهدیدات منطقه‌ای است؛ موازنه‌ای که پای چین و آمریکا را نیز به رقابت در خلیج فارس باز کرده است.

در خاورمیانه‌ای که سال‌ها میدان رقابت‌های ایدئولوژیک و ژئوپلیتیکی بوده، نشانه‌هایی از یک تحول دیپلماتیک معنادار پدیدار شده است: نزدیکی تدریجی عربستان سعودی و حزب‌الله لبنان. این همگرایی، حاصل تهدیدهای مشترک، دیپلماسی هدفمند ایران و تغییر محاسبات راهبردی ریاض است—تحولی که می‌تواند معادلات منطقه‌ای را بازنویسی کند و طرح‌های اسرائیل برای تجزیه و تسلط را با چالش مواجه سازد.

نشست اضطراری سران کشورهای اسلامی در دوحه، که در واکنش به تجاوز اسرائیل به قطر برگزار شد، نه‌تنها نتوانست پاسخی عملی به این حمله بی‌سابقه ارائه دهد، بلکه به نمادی از فروپاشی اراده جمعی جهان عرب در برابر تهدیدات منطقه‌ای بدل شد. در شرایطی که اسرائیل با چراغ سبز آمریکا به بازطراحی ژئوپلیتیک خاورمیانه می‌پردازد، اعراب همچنان درگیر بی‌تعریفی دشمن مشترک و ناتوانی در فعال‌سازی پیمان‌های دفاعی هستند. حمله به قطر، نه‌فقط یک تجاوز نظامی، بلکه ضربه‌ای به نقش منطقه‌ای این کشور و نشانه‌ای از پایان الگوی امنیتی غرب‌ساخته برای حاشیه خلیج فارس بود.

سفر علی لاریجانی به عربستان در بحبوحه تحولات امنیتی غرب آسیا، نقطه عطفی در مناسبات تهران و ریاض محسوب می‌شود. در شرایطی که حمله رژیم صهیونیستی به قطر، راهبرد سلطه‌طلبی تل‌آویو را آشکار کرده و اعتماد حکام عربی به تضمین‌های امنیتی آمریکا فرو ریخته، عربستان سعودی ناگزیر از بازنگری در سیاست‌های منطقه‌ای خود است. از خلع سلاح حزب‌الله تا رهگیری موشک‌های یمن، اکنون هر تصمیم سعودی می‌تواند به نفع یا علیه امنیت ملی خودش تمام شود. ایران، به‌عنوان محور مقاومت، در حال تبدیل شدن به شریک اجتناب‌ناپذیر ریاض در مهار تهدیدات مشترک است.

در حالی که سازمان همکاری اسلامی بیش از پنج دهه پیش در واکنش به آتش‌زدن مسجدالاقصی تشکیل شد، حمله اخیر رژیم صهیونیستی به پایتخت قطر بار دیگر این نهاد را در برابر آزمونی تاریخی قرار داده است. اجلاس اضطراری با حضور ۵۱ کشور اسلامی در دوحه برگزار شد و رهبران عربی و اسلامی خواستار اقدام عملی علیه اسرائیل شدند. پیشنهادهایی چون تشکیل ارتش عربی، تحریم‌های اقتصادی، توقف قراردادهای صلح و به رسمیت شناختن کامل کشور فلسطین، به‌عنوان سناریوهای مقابله با تجاوزات تل‌آویو مطرح شد. اکنون، پس از حمله به قطر، کشورهای عربی دریافته‌اند که بی‌عملی در برابر اسرائیل، امنیت هیچ پایتختی را تضمین نمی‌کند.

اظهارات اخیر بنیامین نتانیاهو درباره حمایت از پروژه توسعه‌طلبانه «اسرائیل بزرگ»، نه‌تنها بازتابی از تفکر افراطی صهیونیستی است، بلکه زنگ خطری برای تمام کشورهای عربی و اسلامی محسوب می‌شود. این طرح که ریشه در تفاسیر توراتی دارد، با هدف تسلط بر بخش‌های وسیعی از خاورمیانه، اکنون به‌طور رسمی از سوی نخست‌وزیر اسرائیل تأیید شده و با موجی از محکومیت‌های منطقه‌ای و واکنش‌های تند گروه‌های مقاومت مواجه شده است. این یادداشت، ابعاد سیاسی، دینی و امنیتی این پروژه را بررسی کرده و پیامدهای آن برای نظم منطقه‌ای را تحلیل می‌کند.

برخلاف تصورات رایج، موفقیت اقتصادی کشورها نه به جمعیت کم وابسته است و نه به گردشگری، بلکه سرنوشت اقتصاد به درک صحیح قواعد بازار و مدیریت اقتصادی هوشمند بستگی دارد.