پایگاه خبری سرمایه فردا

در شرایطی که کشور با فشارهای داخلی و خارجی دست‌وپنجه نرم می‌کند، برخی نمایندگان و جریان‌های سیاسی به‌جای تقویت جمهوریت، نسخه‌هایی را پیشنهاد می‌دهند که با روح قانون اساسی و تجربه تاریخی ایران در تضاد است. از پیشنهاد مدل حکمرانی چین تا درخواست استعفای رئیس‌جمهور، همه نشانه‌هایی از تلاش برای تضعیف مشارکت عمومی و حذف حق انتخاب مردم‌اند—مسیرهایی که نه‌تنها بحران را حل نمی‌کنند، بلکه مشروعیت سیاسی و سرمایه اجتماعی کشور را تهدید می‌کنند.

در واکنش به اظهارات اخیر غلامحسین کرباسچی درباره لزوم تکرار الگوی پایان جنگ و کسب «اختیار کامل» از رهبری، این تحلیل نشان می‌دهد که ساختار سیاسی و امنیتی امروز جمهوری اسلامی با سال ۱۳۶۷ تفاوتی بنیادین دارد. در عصر تهدیدهای هیبریدی و حکمرانی شبکه‌ای، موفقیت رئیس‌جمهور نه در تمرکز قدرت، بلکه در توان هماهنگی نهادی، ترجمه سیاست‌های کلی، و تعامل مؤثر با نهادهای تصمیم‌ساز و افکار عمومی است.

بیش از هفت دهه پس از شکل‌گیری نظم بین‌المللی مبتنی بر رهبری آمریکا و نهادهای چندجانبه، نشانه‌های فرسایش این چارچوب به‌وضوح در تحولات ژئوپولیتیکی اخیر دیده می‌شود. از بی‌اعتباری نهادهای بین‌المللی و رفتار متناقض واشنگتن گرفته تا ظهور بلوک‌های جدیدی چون بریکس و سازمان همکاری شانگهای، جهان در حال عبور از نظم لیبرال آمریکایی به سوی ساختاری چندقطبی، قدرت‌محور و انعطاف‌پذیر است. این گذار، نه‌تنها فرصت‌هایی برای بازیگران مستقل فراهم کرده، بلکه چالش‌هایی تازه در مدیریت رقابت‌ها و بحران‌های جهانی به همراه دارد.

با اعلام سفر قریب‌الوقوع علی لاریجانی به عربستان سعودی، مناسبات تهران و ریاض بار دیگر در کانون توجه منطقه‌ای قرار گرفته‌اند. این سفر در حالی انجام می‌شود که اقدامات اخیر سعودی در لبنان و یمن، از جمله فشار برای خلع‌سلاح حزب‌الله و رهگیری موشک‌های انصارالله، با توافقنامه اسفند ۱۴۰۱ میان دو کشور در تضاد قرار دارد. همزمان، حمله رژیم صهیونیستی به قطر و تشدید تهدیدات منطقه‌ای، ضرورت شکل‌گیری یک پیمان امنیتی اسلامی را بیش از پیش برجسته کرده است. لاریجانی در ریاض، حامل پیامی روشن خواهد بود: اگر عربستان خواهان ثبات منطقه‌ای است، باید در سیاست‌های خود نسبت به جبهه مقاومت و همکاری‌های پنهان با رژیم صهیونیستی تجدیدنظر کند.

جلال آل‌احمد با طرح مفهوم «غرب‌زدگی»، نه صرفاً به نقد مدرنیته غربی، بلکه به بازاندیشی در هویت فرهنگی ایران پرداخت. او با عبور از مارکسیسم اقتصادی، به سوی فهمی فرهنگی و هستی‌شناختی از بحران تجدد حرکت کرد. در این نوشتار، سیدجواد میری با نگاهی جامعه‌شناختی و فلسفی، مسیر فکری جلال را در بستر تحولات جهانی و منطقه‌ای بازخوانی می‌کند.

در جهان سیاست، آنچه تغییر نمی‌کند «نقشه» است؛ جغرافیای سیاسی نه‌تنها بستر تاریخ و هویت، بلکه محور اصلی مناقشه‌ی قدرت‌های جهانی با کشورهای مستقل است. از یوگوسلاوی تا سودان، لیبی و سوریه، غرب مدرن نشان داده که هدفش نه صرفاً تغییر رژیم‌ها، بلکه شکستن واحدهای ژئوپلتیکی مقاوم است. ایران نیز در این معادله، نه به‌خاطر شعارهایش، بلکه به‌عنوان مانعی ژئوپلتیک در برابر هژمونی غرب، در کانون فشارها قرار دارد. حفظ نقشه، یعنی حفظ متن؛ و شعور ژئوپلتیک، امروز اولویت اساسی ایرانیان است.

بازنشر یک مصاحبه قدیمی از علی مطهری توسط دونالد ترامپ، بار دیگر نشان داد که چگونه یک اظهارنظر غیرمسئولانه می‌تواند بهانه‌ای برای فشارهای بین‌المللی و توجیه اقدامات غیرقانونی علیه ایران شود. در شرایطی که نهادهای اطلاعاتی و حقوقی بین‌المللی، ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران را رد کرده‌اند، ترامپ با استناد به یک تحلیل شخصی، تلاش دارد حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران را مشروع جلوه دهد. این اتفاق، زنگ خطری است برای همه فعالان سیاسی و رسانه‌ای کشور که در شرایط حساس کنونی، مراقبت در سخن گفتن نه‌تنها یک وظیفه اخلاقی، بلکه ضرورتی ملی است.

در بسیاری از تحلیل‌های رایج، نظام‌هایی چون مصر و عربستان به‌دلیل تمرکز قدرت، تحت عنوان «استبدادی» طبقه‌بندی می‌شوند. اما این دسته‌بندی، با نادیده‌گرفتن تفاوت‌های ساختاری در شیوه قانون‌گذاری و نقش بوروکراسی، تصویری سطحی و گمراه‌کننده از واقعیت حکمرانی ارائه می‌دهد. این نوشتار، با تمرکز بر مفهوم «استبداد پارلمانی-بوروکراتیک»، نشان می‌دهد که چگونه حتی در غیاب دموکراسی اصیل، ساختارهای شبه‌پارلمانی می‌توانند به تولید انبوه قانون، تورم مقررات و ناکارآمدی مزمن منجر شوند.

در تاریخ معاصر ایران، ناصرالدین‌شاه قاجار نه‌تنها قربانی گلوله‌ای در حرم شاه‌عبدالعظیم شد، بلکه سال‌ها بعد، هدف ترور فکری روشنفکرانی قرار گرفت که با تحریف تاریخ، چهره‌ای کاریکاتوری از او ساختند. این دو ترور، یکی جسم پادشاه را نشانه رفت و دیگری روح تاریخی او را، و نتیجه آن، فروپاشی تعادل قدرت و آغاز مسیر پرآشوبی بود که به استبداد رضاخانی ختم شد.