پایگاه خبری سرمایه فردا

در حالی‌که تحریم‌های غرب با هدف فلج‌سازی اقتصادهای مستقل طراحی شده‌اند، کشورهای متحد مقابل آمریکا با بازآرایی ساختارهای تولید، توسعه مسیرهای تجاری جایگزین، و بهره‌گیری از نهادهای چندجانبه مانند بریکس و شانگهای، نشان داده‌اند که مقاومت اقتصادی نه‌تنها ممکن است، بلکه می‌تواند به بستری برای بازتعریف جایگاه ژئوپلیتیکی کشورها در نظم جهانی تبدیل شود. این مسیر، از تاب‌آوری صنعتی تا دیپلماسی مالی، اکنون به الگویی برای عبور از فشارهای یک‌جانبه بدل شده است.

در سپتامبر ۲۰۲۵، روسیه با تشدید حملات هوایی به زیرساخت‌های انرژی و مناطق مسکونی اوکراین، استراتژی خود را از فشار محدود به تهدید گسترده تغییر داده است. این چرخش نظامی، همزمان با ورود پهپادها به حریم هوایی لهستان و استونی، نه‌تنها کی‌یف را تحت فشار قرار می‌دهد، بلکه ناتو را در برابر آزمونی ژئوپلیتیکی قرار داده که می‌تواند مرزهای درگیری را فراتر از اوکراین گسترش دهد.

ادعای ورود جنگنده‌های روسی به حریم هوایی استونی و لهستان، بار دیگر تنش میان مسکو و ناتو را به نقطه جوش رسانده است. در حالی که روسیه این اتهامات را رد کرده و پروازها را مطابق با مقررات بین‌المللی می‌داند، کشورهای عضو ناتو با فعال‌سازی ماده ۴ پیمان، خواستار رایزنی فوری شده‌اند. این رخداد نشان می‌دهد که جنگ اوکراین در حال عبور از مرزهای ملی و تبدیل شدن به بحرانی منطقه‌ای است—بحرانی که می‌تواند امنیت اروپا را درگیر کند.

شوروی برای حفظ نفوذ خود در اروپای شرقی، سالانه میلیاردها دلار نفت، غلات و تسلیحات رایگان به کشورهای اقماری‌اش می‌داد؛ اما این سیاست پرهزینه، در نهایت به پاشنه آشیل نظام تبدیل شد. آنچه امپراتوری را فروپاشاند، نه کمبود موشک‌های اتمی، بلکه خالی بودن قفسه‌های فروشگاه‌ها از کالاهای ابتدایی بود. تجربه شوروی نشان می‌دهد که گسترش بی‌رویه سلطه خارجی، بدون تقویت بنیان‌های اقتصادی داخلی، سرانجامی جز فروپاشی ندارد.

در حالی که چین با نمایش قدرت نظامی و دیپلماتیک، هشتادمین سالگرد پیروزی بر ژاپن را جشن گرفت، نشانه‌های شکل‌گیری نظمی جهانی با محوریت پکن بیش از پیش آشکار شده‌اند. جان رنی شورت، استاد سیاست عمومی، معتقد است که جهان از نظم تک‌قطبی تحت رهبری آمریکا عبور کرده و اکنون در مرحله گذار به یک نظم چندقطبی قرار دارد؛ نظمی که چین، آمریکا و اروپا هر یک با چالش‌های داخلی و رقابت‌های ژئوپولیتیکی، برای تثبیت جایگاه خود در آن تلاش می‌کنند. این گذار، نه‌تنها پایان «قرن آمریکایی» را رقم زده، بلکه پرسش‌هایی بنیادین درباره آینده اتحادها، منافع مشترک جهانی و احتمال درگیری‌های نوظهور را پیش روی قدرت‌های بزرگ قرار داده است.

کریدورهای ایرانی در تنگنای مسیر ترامپ قرار گرفته است و تا حدودی تجارت با روسیه، اوکراین و اروپا تحت تاثیر قرار گرفته است.

در آستانه دیدار ترامپ و پوتین در آلاسکا، گمانه‌ها درباره وجود اسناد فساد اخلاقی رئیس‌جمهور سابق آمریکا بار دیگر داغ شده‌اند. از پرونده جنجالی جفری آپستین تا ادعاهای تاکر کارلسون درباره ارتباط موساد با این شبکه فساد، اکنون این پرسش جدی مطرح است: آیا همراهی بی‌قید و شرط ترامپ با نتانیاهو و نرمش او در برابر پوتین، حاصل اخاذی سیاسی با تصاویر و اسناد شخصی است؟ کنایه مدودف مبنی بر اینکه اسناد ترامپ فقط در اختیار موساد نیست، نشان می‌دهد که این گمانه، دیگر صرفاً یک شایعه نیست؛ بلکه به یکی از متغیرهای مهم در روابط بین‌الملل تبدیل شده است.

در حالی که جهان چشم‌انتظار نتایج دیدار دو قدرت‌مند جهانی بود، گفت‌وگوی ترامپ و پوتین در آلاسکا با وعده‌هایی مبهم، بدون توافق رسمی و در غیاب رئیس‌جمهور اوکراین به پایان رسید. این روایت، نگاهی دارد به آنچه در پشت درهای بسته گذشت و آنچه گفته شد اما پاسخ داده نشد.

توافق ۱۷ مرداد ۱۴۰۴ میان ارمنستان، آذربایجان و آمریکا برای ایجاد راه‌گذر زنگزور، تنها یک پروژه ترابری نیست؛ بلکه زیرساختی ژئوپلیتیکی است که موازنه قدرت در قفقاز جنوبی را به زیان ایران بازتنظیم می‌کند. واگذاری مدیریت این مسیر به آمریکا برای ۹۹ سال، حضور ناتو و اسرائیل را در مرزهای شمال‌غربی ایران تثبیت کرده و نقش سنتی تهران در ترانزیت منطقه‌ای را تضعیف می‌کند. این یادداشت با نگاهی تحلیلی به ابعاد امنیتی، اقتصادی و رسانه‌ای ماجرای زنگزور، نسبت به اشتباهات محاسباتی در تحلیل‌های داخلی هشدار می‌دهد و بر ضرورت بازطراحی مسیرهای ترانزیتی ایران برای حفظ جایگاه ژئواکونومیک کشور تأکید می‌کند.