پایگاه خبری سرمایه فردا

نرخ دلار در ایران، بیش از آنکه یک عدد اقتصادی باشد، بازتابی از سیاست، روان عمومی و مسیرهای سرمایه‌گذاری است. از سفر تاریخی دلار در چهار دهه گذشته تا تحلیل ارزش دلاری نقدینگی، این یادداشت نگاهی تحلیلی دارد به سناریوهای پیش‌رو، ریسک‌های پنهان و فرصت‌های محتمل برای سرمایه‌گذاران در مسیر پرنوسان اقتصاد ایران.

با رسیدن اختلاف نرخ دلار آزاد و نیمایی به ۶۰ درصد، تجارت خارجی ایران وارد مرحله‌ای پرریسک و غیرشفاف شده است. در حالی که بانک مرکزی بر تثبیت نرخ نیمایی تأکید دارد، فعالان اقتصادی هشدار می‌دهند که این شکاف نه‌تنها موجب رشد معاملات صوری و سودجویی می‌شود، بلکه دیر یا زود بازار واقعی مسیر خود را تحمیل خواهد کرد.

دیدار رجب طیب اردوغان با دونالد ترامپ در کاخ سفید، بار دیگر روابط پرتنش و چندلایه ترکیه و آمریکا را به صدر اخبار بازگرداند. از خرید جنگنده‌های اف-۱۶ و اف-۳۵ تا تحریم‌های نفتی علیه روسیه، این گفت‌وگوها در بستر رقابت‌های ژئوپلیتیکی، منازعات سوریه و نقش‌آفرینی اسرائیل، نشان‌دهنده تلاش آنکارا برای حفظ موازنه میان شرق و غرب است؛ موازنه‌ای که با تهدیدهای واشنگتن و کارشکنی تل‌آویو، هر روز شکننده‌تر می‌شود.

تحولات اخیر در دریای سرخ و موضع‌گیری‌های آشکار چین در حمایت از ایران و انصارالله یمن، نشان‌دهنده تغییر بنیادین در سیاست خارجی پکن است. چین که پیش‌تر بی‌طرفی در بحران یمن را حفظ می‌کرد، اکنون با ارائه تصاویر ماهواره‌ای و حمایت دیپلماتیک، به بازیگری فعال در تقابل منطقه‌ای با آمریکا و اسرائیل تبدیل شده است. این چرخش، نه‌تنها روابط چین و اسرائیل را دچار تنش کرده، بلکه جایگاه پکن را به‌عنوان حامی راهبردی محور مقاومت تثبیت کرده است.

در پی تشدید تنش‌های نظامی در شرق اروپا و نقض‌های مکرر حریم هوایی کشورهای عضو ناتو، اظهارات دونالد ترامپ و اورزولا فون درلاین نشان می‌دهد که بحران اوکراین از یک مناقشه منطقه‌ای به یک بحران قاره‌ای بدل شده است. ترامپ با وعده دفاع مستقیم از لهستان و بالتیک، و فون درلاین با تأکید بر استقلال دفاعی اروپا، دو مسیر متفاوت را برای آینده امنیتی قاره ترسیم کرده‌اند—مسیرهایی که می‌توانند سرنوشت اروپا را در برابر تهدیدات روسیه رقم بزنند.

پنج سال پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و امضای توافق دوحه با طالبان، دونالد ترامپ با تهدیدهای علنی و مذاکرات پشت‌پرده، خواهان بازپس‌گیری پایگاه نظامی بگرام شده است. این چرخش آشکار در سیاست واشنگتن، نه‌تنها نقض تعهدات پیشین آمریکا محسوب می‌شود، بلکه با واکنش‌های تند طالبان و مخالفت گسترده در افغانستان روبه‌رو شده است.

پس از ترور چارلی کرک، فضای سیاسی آمریکا وارد مرحله‌ای تازه از تهدید و ارعاب شده است؛ مرحله‌ای که بسیاری آن را بازتولید مک‌کارتیسم در قرن بیست‌ویکم می‌دانند. گزارش فایننشال تایمز نشان می‌دهد که دولت ترامپ، حتی پیش از این حادثه، با استفاده از ابزارهای حکومتی، در حال سازمان‌دهی فشار بر رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و نهادهای حقوقی بوده است. اکنون با شدت گرفتن لحن تهدیدها و وعده‌های انتقام، ترس وارد تحریریه‌ها شده و آزادی بیان در معرض تهدیدی بی‌سابقه قرار گرفته است.

رفتار اقتصادی دونالد ترامپ، چه در دوران تجارت و چه در ریاست‌جمهوری، بر پایه یک الگوی ثابت بنا شده است: انتقال ریسک و بدهی به دیگران برای کسب منافع کوتاه‌مدت. از ورشکستگی‌های تجاری تا سیاست‌های مالیاتی و خروج از توافق‌های بین‌المللی، ترامپ نشان داده که بدهی را نه شکست، بلکه ابزاری برای مذاکره و قدرت می‌داند. این رویکرد، اگرچه در کوتاه‌مدت رشد اقتصادی را تحریک کرده، اما در بلندمدت می‌تواند اقتصاد آمریکا را با بحران‌های ساختاری و بی‌اعتمادی جهانی روبه‌رو کند.

چهار دهه پس از تثبیت نئولیبرالیسم در آمریکا، دونالد ترامپ با ترکیبی متناقض از مقررات‌زدایی و مداخله‌گری، اقتصاد ایالات متحده را به مسیری تازه سوق داده است. در حالی‌که جهان با چالش‌هایی چون رقابت چین، انقلاب هوش مصنوعی و بحران‌های زیست‌محیطی روبه‌روست، کارشناسان برجسته از «سرمایه‌داری پدرسالارانه»، «رفاقتی» و «بی‌راهبرد» در سیاست‌های ترامپ سخن می‌گویند. این مقاله، تصویری چندوجهی از بحران هویت اقتصادی آمریکا و تزلزل در اصول بازار آزاد ارائه می‌دهد.