پایگاه خبری سرمایه فردا

تحریم‌هایی که با هدف «ایجاد رنج» برای مردم ایران طراحی شده بودند، حالا با عضویت رسمی تهران در سازمان همکاری شانگهای، اثرگذاری خود را از دست داده‌اند. این تحول نه‌تنها نقطه‌عطفی در تغییر نظم جهانی از هژمونی آمریکایی به همکاری‌های چندجانبه شرقی است، بلکه فرصتی راهبردی برای بازسازی اقتصاد ایران، تقویت دیپلماسی ضدسلطه‌گری و بهبود معیشت مردم در دوران پساتحریم فراهم کرده است.

در بحبوحه جدال بر سر مکانیسم ماشه، ایران با تکیه بر موقعیت ژئوپلیتیکی و ظرفیت نفتی خود، تهدید به اختلال در عرضه 20 میلیون بشکه نفت روزانه از تنگه هرمز کرده است. این تهدید می‌تواند قیمت نفت را تا ۲۵۰ دلار افزایش دهد و اروپا را در برابر فشارهای واشنگتن به چالش بکشد.

در پی اعلام سه کشور اروپایی مبنی بر فعال‌سازی مکانیسم ماشه، موجی از تحلیل‌ها و واکنش‌ها از سوی اقتصاددانان، دیپلمات‌ها و اندیشمندان روابط بین‌الملل به راه افتاده است. از بی‌اثر دانستن تحریم‌های جدید تا هشدار درباره تغییر موازنه قدرت منطقه‌ای، این مکانیسم حالا بیش از آنکه ابزار فشار باشد، به نقطه‌ای برای بازتعریف اتحادها و تقابل‌ها تبدیل شده است.

در واکنش به اقدام تروئیکای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، مجلس ایران طرحی سه‌فوریتی را در دستور کار قرار داده که مفاد آن خروج از NPT، توقف اجرای پروتکل الحاقی، قطع نظارت‌های آژانس و پایان مذاکره با آمریکا و اروپا را شامل می‌شود. این طرح، نه‌تنها نقطه‌عطفی در سیاست هسته‌ای ایران محسوب می‌شود، بلکه به‌عنوان اهرم فشار متقابل، آرایش سیاسی غرب را با چالش جدی مواجه می‌سازد. در شرایطی که اروپا تلاش دارد با تهدید تحریم، امتیازاتی از ایران بگیرد، مجلس با این اقدام نشان می‌دهد که تهران آماده است تا انتهای مسیر مقاومت را بپیماید و قواعد بازی را تغییر دهد.

در حالی‌که رسانه‌های غربی و صهیونیستی تلاش دارند بازگشت احتمالی تحریم‌های شورای امنیت را به‌عنوان نقطه‌عطفی در تغییر شرایط ایران جلوه دهند، واقعیت میدانی نشان می‌دهد مکانیسم ماشه بیش از آنکه اثر اقتصادی داشته باشد، ابزاری برای عملیات روانی و مدیریت ادراک عمومی است. تجربه‌های گذشته، ظرفیت‌های اقتصادی امروز و تحرکات دیپلماتیک ایران، همگی گواه آن‌اند که اسنپ‌بک نه چماق حقوقی، بلکه بخشی از نبرد روایت‌هاست؛ نبردی که با شناخت دقیق آن، می‌توان از انفعال به ابتکار رسید.

رانیا مادی، وکیل برجسته حقوق بشر و عضو کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل، تحریم‌های غرب علیه ایران را نقض آشکار اصول انسانی و حقوقی دانست و آن‌ها را مصداق «تروریسم اقتصادی» و «جنایت علیه بشریت» خواند. او با انتقاد شدید از پیمان‌شکنی آمریکا و اروپا در برجام، ایران را ستون ثبات منطقه و قدرتی شکست‌ناپذیر در برابر فشارهای بین‌المللی معرفی کرد. این مصاحبه، بیانیه‌ای صریح در دفاع از حق ملت ایران و نقدی تند بر ساختار ناعادلانه نظم جهانی است.

نشریه اکونومیست، به‌عنوان بخشی از کمپین فشار حداکثری امریکا علیه تهران، لزوم جلوگیری از صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای خلیج فارس را پیش کشید.

با نزدیک‌شدن به مهلت‌های حساس در توافق هسته‌ای، فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی کشورهای اروپایی بار دیگر ایران را در آستانه بازگشت تحریم‌های شورای امنیت قرار داده است—اقدامی که هم تهدیدی برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود و هم آزمونی برای اعتبار دیپلماتیک اروپا. در حالی‌که غرب می‌کوشد مسیر فشار حداکثری را تداوم بخشد، ایران با تقویت روابط منطقه‌ای و بلوک‌های شرقی و طرح گزینه‌های حقوقی، خود را برای واکنشی چندلایه آماده می‌کند؛ واکنشی که ممکن است بازی تحریم را به سمت بی‌اثر شدن پیش ببرد.

تحریم‌های اقتصادی شوروی در دهه‌های پایانی قرن بیستم، یکی از عوامل کلیدی فروپاشی این قدرت جهانی بود. محدودیت‌های تجاری، کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و تورم شدید، باعث تضعیف اقتصاد این کشور شد و در نهایت، شوروی را به سقوط کشاند. ایران، که سال‌ها تحت فشار تحریم‌های بین‌المللی قرار داشته، اکنون در موقعیتی حساس قرار دارد. آیا می‌توان از تجربه شوروی درس گرفت و با تغییر مسیر سیاست‌های خارجی، آینده‌ای متفاوت رقم زد؟ نشانه‌ها حاکی از آن‌اند که چرخش در تعاملات جهانی ایران ممکن است از تکرار سرنوشت شوروی جلوگیری کند.