پایگاه خبری سرمایه فردا

بیش از هفت دهه پس از شکل‌گیری نظم بین‌المللی مبتنی بر رهبری آمریکا و نهادهای چندجانبه، نشانه‌های فرسایش این چارچوب به‌وضوح در تحولات ژئوپولیتیکی اخیر دیده می‌شود. از بی‌اعتباری نهادهای بین‌المللی و رفتار متناقض واشنگتن گرفته تا ظهور بلوک‌های جدیدی چون بریکس و سازمان همکاری شانگهای، جهان در حال عبور از نظم لیبرال آمریکایی به سوی ساختاری چندقطبی، قدرت‌محور و انعطاف‌پذیر است. این گذار، نه‌تنها فرصت‌هایی برای بازیگران مستقل فراهم کرده، بلکه چالش‌هایی تازه در مدیریت رقابت‌ها و بحران‌های جهانی به همراه دارد.

جلال آل‌احمد با طرح مفهوم «غرب‌زدگی»، نه صرفاً به نقد مدرنیته غربی، بلکه به بازاندیشی در هویت فرهنگی ایران پرداخت. او با عبور از مارکسیسم اقتصادی، به سوی فهمی فرهنگی و هستی‌شناختی از بحران تجدد حرکت کرد. در این نوشتار، سیدجواد میری با نگاهی جامعه‌شناختی و فلسفی، مسیر فکری جلال را در بستر تحولات جهانی و منطقه‌ای بازخوانی می‌کند.

مطالعات جهانی نشان می‌دهند که هر ۱۰ درصد افزایش در سهم سالمندان، می‌تواند تا ۰.۷ درصد از رشد اقتصادی سالانه بکاهد. در ایران، با روند سریع پیری جمعیت و ضعف زیرساخت‌های رفاهی، این تهدید به یک چالش ملی تبدیل شده است که نیازمند اصلاحات فوری در سیاست‌های جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی است

در جهان سیاست، آنچه تغییر نمی‌کند «نقشه» است؛ جغرافیای سیاسی نه‌تنها بستر تاریخ و هویت، بلکه محور اصلی مناقشه‌ی قدرت‌های جهانی با کشورهای مستقل است. از یوگوسلاوی تا سودان، لیبی و سوریه، غرب مدرن نشان داده که هدفش نه صرفاً تغییر رژیم‌ها، بلکه شکستن واحدهای ژئوپلتیکی مقاوم است. ایران نیز در این معادله، نه به‌خاطر شعارهایش، بلکه به‌عنوان مانعی ژئوپلتیک در برابر هژمونی غرب، در کانون فشارها قرار دارد. حفظ نقشه، یعنی حفظ متن؛ و شعور ژئوپلتیک، امروز اولویت اساسی ایرانیان است.

سوم شهریور ۱۳۲۰، ایران در خواب بود و متفقین در حال اشغال. نیمه‌شب، سفرای روس و انگلیس در خانه نخست‌وزیر را کوبیدند تا خبر حمله را بدهند؛ حمله‌ای که نه با منطق، بلکه با زور پیش رفت. رضاشاه، پس از جلساتی بی‌نتیجه، استعفا داد و کشور در عرض سه روز اشغال شد. این واقعه، که با قحطی مصنوعی و تحقیر ملی همراه بود، در حافظه تاریخی ایران ماندگار شد و بعدها در آثار تلویزیونی چون «کیف انگلیسی»، «در چشم باد» و «هزاردستان» بازتاب یافت؛ روایتی از روزهایی که نان نایاب بود و عزت ملی در معرض تاراج.

در گفت‌وگویی مهم با نشریه «سیاست بین‌الملل فصل»، علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، به تحلیل پیامدهای جنگ ۱۲ روزه علیه جمهوری اسلامی پرداخت؛ تحلیلی که فراتر از یک گفت‌وگوی آکادمیک، به مثابه گزارشی راهبردی از شکست آخرین سناریوی دشمنان ایران تلقی می‌شود. واعظ با اذعان به بقای توانمندی‌های هسته‌ای، موشکی و انسجام ملی ایران، تأکید می‌کند که جمهوری اسلامی با وجود فشارهای حداکثری، نه‌تنها از پا نیفتاده، بلکه به سطحی جدید از بازدارندگی و مشروعیت داخلی و منطقه‌ای دست یافته است. این مصاحبه، در واقع اعترافی تلخ از سوی جبهه متخاصم به ناکارآمدی چهار دهه فشار و تجاوز علیه ایران است

بیانیه اخیر جبهه اصلاحات با عنوان «آشتی ملی»، به‌جای ارائه راهکاری برای اصلاحات ساختاری، به‌زعم منتقدان، نقشه‌ای برای تسلیم در برابر غرب و خلع سلاح ایران ترسیم کرده است. از پیشنهاد تعلیق داوطلبانه غنی‌سازی تا دعوت به مذاکره با آمریکا در اوج تهدیدات نظامی، این سند نه‌تنها با واقعیت‌های ژئوپلیتیکی ایران همخوانی ندارد، بلکه به گفته محمدرضا جلائی‌پور، فعال اصلاح‌طلب، فاقد تحلیل روزآمد، ساده‌انگارانه و ملتمسانه است. در شرایطی که امنیت ملی در معرض خطر است، این بیانیه بیش از آنکه مصالح مردم را نمایندگی کند، به فهرستی از آرزوهای دشمنان ایران شباهت دارد.

در حالی‌که اصلاحات اقتصادی در آرژانتین نتایجی چشمگیر به همراه داشته، بسیاری از اقتصاددانان چپ‌گرا که پیش‌تر نسبت به این سیاست‌ها هشدار داده بودند، بار دیگر در پیش‌بینی‌های خود ناکام ماندند. این شکست‌ها تصادفی نیستند؛ بلکه ریشه در نظریه‌هایی دارند که واقعیت‌های بازار را نادیده می‌گیرند. در جهانی که بازار ایده‌ها فاقد سازوکار بازخورد شفاف است، حتی اندیشه‌های اشتباه نیز می‌توانند مورد ستایش قرار گیرند و مسیر سیاست‌گذاری را منحرف کنند.

در مواجهه با خشونت عریان رژیم صهیونیستی در غزه، اسلاوی ژیژک با نگاهی فلسفی و بی‌پرده، از فروپاشی معیارهای اخلاقی در نظم جهانی پرده برمی‌دارد. او با نقد واژگان فریبنده‌ای چون «دفاع از خود» و «حق امنیت»، نشان می‌دهد که چگونه رسانه، دین و سیاست، در خدمت طبیعی‌سازی جنایت قرار گرفته‌اند. غزه، در نگاه ژیژک، نه فقط یک بحران منطقه‌ای، بلکه گره‌گاهی است که حقیقت، اخلاق و ایدئولوژی در آن به آزمون گذاشته می‌شوند؛ آزمونی که جهان امروز، با نمره‌ای شرم‌آور در حال عبور از آن است.