پایگاه خبری سرمایه فردا

پهلو گرفتن کشتی «استانبول بریج» در بندر فلیکس‌استو انگلیس تنها یک رویداد تجاری نبود؛ این سفر از مسیر اقیانوس منجمد شمالی، نماد جاه‌طلبی‌های ژئوپلیتیک چین در قلمروهای نوظهور قدرت جهانی است. پکن با برنامه‌ریزی بلندمدت، از اعماق دریا تا قطب شمال و فضا را به میدان رقابت بدل کرده و می‌کوشد زمین بازی آینده را خود طراحی کند.

در میانه جنگ تعرفه‌ای و فشارهای متقابل، چین با محدود کردن صادرات عناصر نادر خاکی نشان داد که این فلزات کمیاب تنها مواد اولیه صنعتی نیستند، بلکه ابزار قدرت ژئوپلیتیکی‌اند. توافق اخیر میان واشنگتن و پکن بر سر این منابع حیاتی، بیش از یک معامله اقتصادی ساده است؛ بازتابی از نبردی بزرگ‌تر برای کنترل آینده فناوری‌های پیشرفته، انرژی‌های نو و صنایع راهبردی جهان.

بازار چین که روزگاری سکوی پرتاب برندهای غربی بود، امروز به میدان رقابت بی‌رحمانه‌ای بدل شده است؛ جایی که شرکت‌های بومی با سرعت، چابکی و ادغام کامل در اکوسیستم دیجیتال، سهم بازار را از غول‌های آمریکایی ربوده‌اند. استارباکس، برگرکینگ و حتی دکتلون فرانسوی ناچار به واگذاری سهام و مشارکت‌های مشترک شده‌اند تا در برابر موج بی‌سابقه برندهای چینی دوام بیاورند.

دو غول تجارت الکترونیک چین، تِمو و شین، با عرضه کالاهای فوق‌العاده ارزان و بهره‌گیری از معافیت‌های گمرکی، بازار اروپا را درنوردیده‌اند. این موج خرید ارزان، در کنار جذابیت برای مصرف‌کنندگان، چالش‌های جدی اقتصادی، زیست‌محیطی و نظارتی برای اتحادیه اروپا ایجاد کرده است؛ چالش‌هایی که از خیابان‌های پاریس تا اتاق‌های تصمیم‌گیری بروکسل بازتاب یافته‌اند.

سه ماه پس از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران، تنش‌های دیپلماتیک میان چین و تل‌آویو به سطحی بی‌سابقه رسیده است. اظهارات تند نتانیاهو علیه چین، واکنش رسمی سفارت پکن، و افشاگری‌ها درباره کمک‌های نظامی چین به ایران، نشان می‌دهد که شکست اسرائیل در جنگ اخیر نه‌تنها معادلات منطقه‌ای را تغییر داده، بلکه روابط پکن و تل‌آویو را وارد مرحله‌ای از تقابل آشکار کرده است—تقابلی که ایران در مرکز آن قرار دارد.

تحولات اخیر در دریای سرخ و موضع‌گیری‌های آشکار چین در حمایت از ایران و انصارالله یمن، نشان‌دهنده تغییر بنیادین در سیاست خارجی پکن است. چین که پیش‌تر بی‌طرفی در بحران یمن را حفظ می‌کرد، اکنون با ارائه تصاویر ماهواره‌ای و حمایت دیپلماتیک، به بازیگری فعال در تقابل منطقه‌ای با آمریکا و اسرائیل تبدیل شده است. این چرخش، نه‌تنها روابط چین و اسرائیل را دچار تنش کرده، بلکه جایگاه پکن را به‌عنوان حامی راهبردی محور مقاومت تثبیت کرده است.

پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، رسانه‌های بین‌المللی با تمرکز بر روابط دفاعی ایران و چین، از شکل‌گیری یک محور نوظهور در معادلات امنیتی منطقه خبر می‌دهند. گزارش موسسه هادسون نشان می‌دهد که با کاهش نفوذ تسلیحاتی روسیه در خاورمیانه، چین در حال پر کردن این خلأ است و ایران با بهره‌گیری از سامانه‌های ناوبری، جنگنده‌های نسل ۴.۵، پدافند هوایی HQ-9 و موشک‌های ضدکشتی YJ-12، در مسیر بازسازی توان نظامی خود قرار گرفته است. این همکاری راهبردی، نه‌تنها موازنه قدرت منطقه‌ای را دگرگون می‌کند، بلکه به آمریکا هشدار می‌دهد که ایران همچنان بازیگری کلیدی در محور شرق باقی مانده است.

در حالی که چین با نمایش قدرت نظامی و دیپلماتیک، هشتادمین سالگرد پیروزی بر ژاپن را جشن گرفت، نشانه‌های شکل‌گیری نظمی جهانی با محوریت پکن بیش از پیش آشکار شده‌اند. جان رنی شورت، استاد سیاست عمومی، معتقد است که جهان از نظم تک‌قطبی تحت رهبری آمریکا عبور کرده و اکنون در مرحله گذار به یک نظم چندقطبی قرار دارد؛ نظمی که چین، آمریکا و اروپا هر یک با چالش‌های داخلی و رقابت‌های ژئوپولیتیکی، برای تثبیت جایگاه خود در آن تلاش می‌کنند. این گذار، نه‌تنها پایان «قرن آمریکایی» را رقم زده، بلکه پرسش‌هایی بنیادین درباره آینده اتحادها، منافع مشترک جهانی و احتمال درگیری‌های نوظهور را پیش روی قدرت‌های بزرگ قرار داده است.

با پذیرش رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۲۳، سیاست خارجی کشور وارد مرحله‌ای تازه شد. این سازمان که اکنون بیش از ۳.۲ میلیارد نفر جمعیت و سهم قابل توجهی از اقتصاد جهانی را در اختیار دارد، بستری مهم برای همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی میان کشورهای آسیایی و فرامنطقه‌ای است. با وجود ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی و انرژی ایران، بهره‌برداری کامل از فرصت‌های شانگهای هنوز محقق نشده و تحقق آن نیازمند رفع موانع داخلی، تحریم‌های خارجی و تقویت دیپلماسی اقتصادی است.