پایگاه خبری سرمایه فردا

اقدام سه کشور اروپایی در کلید زدن مکانیسم ماشه، بار دیگر توافق هسته‌ای ایران موسوم به برجام را در کانون توجه افکار عمومی قرار داده است. منتقدان دولت حسن روحانی، این اقدام را نتیجه مستقیم ضعف‌های ساختاری توافق و خوش‌بینی غیرواقع‌بینانه تیم مذاکره‌کننده می‌دانند. مفاد بند اسنپ‌بک، به‌گونه‌ای تنظیم شده که امکان بازگرداندن تحریم‌ها بدون اجماع و حتی بدون اثبات حقوقی فراهم شده است. اکنون، با آغاز رسمی این فرآیند، بسیاری خواستار پاسخگویی بانیان برجام و بازنگری در شیوه تعامل با غرب شده‌اند.

حجت‌الاسلام حاج‌علی‌اکبری در واکنش به اقدام اخیر سه کشور اروپایی، آن را حرکتی سیاسی، غیرقانونی و غیر اخلاقی دانست که تحت فشار آمریکا و رژیم صهیونیستی صورت گرفته است. وی این رفتار را تلاش برای سرپوش گذاشتن بر شکست‌های مفتضحانه دشمنان در منطقه و تکمیل عملیات روانی علیه ملت ایران توصیف کرد و تأکید نمود که ملت ایران با حفظ اتحاد مقدس، از این مرحله نیز با عزت عبور خواهد کرد

ایران با استناد به مفاد برجام، کنوانسیون‌های بین‌المللی و شرایط جنگی اخیر، فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا را غیرقانونی می‌داند. با وجود همراهی چین و روسیه با مواضع حقوقی ایران، ضعف ساختاری بند اسنپ‌بک در متن برجام—که بدون نیاز به اجماع، امکان بازگشت تحریم‌ها را فراهم می‌کند—دست اروپا را برای اعمال فشار باز گذاشته است. این خلأ حقوقی، میراث اعتماد بی‌پایه تیم مذاکره‌کننده دولت روحانی به طرف غربی است؛ اشتباهی که امروز هزینه‌های سنگینی برای ایران به همراه دارد.

در حالی‌که تروئیکای اروپا تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران کرده‌اند، چین و روسیه با واکنش‌های صریح و حقوقی، جبهه‌ای قدرتمند در برابر این اقدام تشکیل داده‌اند. این تقابل، نه‌تنها مشروعیت اروپا را در شورای امنیت زیر سؤال برده، بلکه آینده برجام را در آستانه فروپاشی قرار داده است. اگر اروپا بر مسیر یک‌جانبه خود اصرار ورزد، نه‌تنها از معادلات هسته‌ای ایران کنار گذاشته خواهد شد، بلکه با انزوای دیپلماتیک و کاهش نفوذ جهانی مواجه می‌شود؛ در حالی‌که ایران با تکیه بر حمایت چین و روسیه، مسیر تازه‌ای در تعاملات بین‌المللی خود خواهد گشود.

در حالی‌که طرح‌های دیپلماتیک «مناره» و «مودت» با هدف کاهش تنش و تقویت همکاری منطقه‌ای در خاورمیانه مطرح شده‌اند، تحلیل انتقادی احمد فاضل‌زاده نشان می‌دهد این ابتکارات، با تکرار منطق خوش‌بینانه توافق برجام، از درک واقع‌گرایانه تضادهای ساختاری در نظم بین‌الملل غافل مانده‌اند. به باور نویسنده، این طرح‌ها نه‌تنها قدرت راهبردی ایران را در معرض واگذاری قرار می‌دهند، بلکه با نادیده‌گرفتن ماهیت هژمونیک نهادهای بین‌المللی، مسیر بازدارندگی علمی و استقلال فناورانه کشور را به بن‌بست می‌کشانند.

در سایه افزایش تهدیدات امنیتی و تداوم سیاست‌های تبعیض‌آمیز آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بازنگری در ادامه عضویت ایران در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) بار دیگر به‌عنوان یک گزینه حقوقی و راهبردی مطرح شده استگزینه‌ای که می‌تواند هم جنبه دفاع از منافع ملی داشته باشد، و هم به ابزاری برای فشار دیپلماتیک در برابر استانداردهای دوگانه بین‌المللی تبدیل شود.

در پی تحولات اخیر مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، گزارش‌ها نشان می‌دهند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، با طرح نظامی گسترده سنتکام برای حمله چندمرحله‌ای به تأسیسات هسته‌ای ایران مخالفت کرده است. این تصمیم در حالی اتخاذ شده که مقامات آمریکایی و اسرائیلی نسبت به بازسازی احتمالی ظرفیت‌های غنی‌سازی ایران ابراز نگرانی کرده‌اند و نشانه‌هایی از فعالیت‌های زیرزمینی در تأسیسات حساس نطنز و اصفهان نیز گزارش شده است.

با رشد بی‌سابقه سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین هسته‌ای، انرژی هسته‌ای از یک موضوع پرمناقشه به نقطه اتکای استراتژی‌های اقلیمی و امنیتی جهان تبدیل شده است. در این گزارش، ابعاد تحول‌آفرین صنعت هسته‌ای، رقابت‌های فناورانه قدرت‌های بزرگ، و فرصت‌های ایران برای حضور مؤثر در این عرصه بررسی می‌شود.

در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی، ایرانِ تحت حکومت پهلوی دوم با نگاهی بلندپروازانه به آینده، گام در مسیر توسعه انرژی هسته‌ای و غنی سازی اورانیوم‌ نهاد. تأسیس سازمان انرژی اتمی، انعقاد قراردادهای گسترده با قدرت‌های غربی، و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فناورانه، همگی بخشی از استراتژی جامع هسته‌ای شاهنشاهی ایران برای دستیابی به استقلال در چرخه سوخت هسته‌ای بودند.