پایگاه خبری سرمایه فردا

سینمای دفاع مقدس، از دل جنگ و ایمان زاده شد؛ ژانری ایرانی که با گذر زمان، از آرمان‌گرایی معنوی به تکنیک‌گرایی حرفه‌ای رسید، اما همچنان در جست‌وجوی تعادل میان فرم و معناست.

حضور ایران در مراسم اسکار، برخلاف تصور رایج، نه دستاوردی ملی داشته و نه تصویری واقعی از سینمای ایران به جهان ارائه داده است. مرور تاریخچه این حضور نشان می‌دهد که نه در دوران پهلوی و نه در سال‌های پس از انقلاب، این رویداد به ابزاری برای بازنمایی هویت مستقل فرهنگی ایران تبدیل نشده و بیشتر در خدمت منافع سیاسی، فردی یا تصویری بوده که دیگران از ما ساخته‌اند.

در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای بازسازی تصویری لوکس و تحریف‌شده از دوران پهلوی در رسانه‌های سلطنت‌طلب شدت گرفته است. در پاسخ، فیلم‌سازانی چون کلاری، افخمی و جوزانی با آثار خود به بازخوانی واقع‌گرایانه آن دوره پرداختند—از محاکم قضایی و زندانیان سیاسی تا فقر و محرومیت اجتماعی. این آثار، برخلاف جریان غالب، تصویری انتقادی و مستند از تاریخ معاصر ایران ارائه دادند که در برابر روایت‌های یک‌جانبه ایستادگی می‌کند.

با آغاز پخش برنامه مسابقه‌محور «۱۰۰» با اجرای هادی حجازی‌فر، بار دیگر این پرسش مطرح شده که آیا حضور چهره‌های محبوب برای موفقیت تلویزیون کافی است یا ایده‌های نو حرف اول را می‌زنند؟ مرور برنامه‌هایی چون «کلاه قرمزی»، «مهمونی»، «خندوانه» و «هزار و یک» نشان می‌دهد که ترکیب خلاقیت و چهره‌سازی می‌تواند فرمول موفقیت باشد، اما تکیه صرف بر شهرت، بدون نوآوری، مخاطب را راضی نگه نمی‌دارد. تلویزیون امروز در تقاطع نوستالژی، تقلید و خلاقیت ایستاده است.

سینمای ایران در سال 1404 شاهد رویدادی بود که توجه‌ها را به خود جلب کرد: برای اولین بار پس از حدود ۶ سال، یک فیلم غیرکمدی صدرنشین گیشه شد.

ورود نسل تازه‌ای از فیلم‌سازان ایرانی در دهه ۹۰، هم‌زمان با تحولات اقتصادی سینمای ایران و رشد شبکه نمایش خانگی، بستری فراهم کرد تا کارگردانانی مانند هومن سیدی، محمدحسین مهدویان و نرگس آبیار در دو مدیوم سینما و سریال‌سازی طبع‌آزمایی کنند. این گزارش با نگاهی تحلیلی به آثار این سه چهره، به بررسی کیفیت روایت، سبک کارگردانی و تأثیر مناسبات مالی بر مسیر حرفه‌ای آنان می‌پردازد؛ مسیری که گاه با نوآوری همراه بوده و گاه با تکرار و فاصله گرفتن از جهان نمایشی اولیه.

سریال «شکارگاه» تازه‌ترین اثر نیما جاویدی، تلاش دارد در بستر تاریخ قاجار، داستانی معمایی و پرتعلیق را روایت کند؛ اما پرداخت سطحی به روابط انسانی، حضور پررنگ زنان با منطق فمینیستی مدرن، و مثلث‌های عشقی وام‌دار سریال‌های ترکی، باعث شده این اثر میان واقع‌گرایی تاریخی و فانتزی‌های غیرمنسجم سرگردان بماند. هرچند جاویدی در قاب‌بندی و سکانس افتتاحیه، نشانه‌هایی از مهارت‌های کارگردانی‌اش را به نمایش گذاشته، اما ضعف‌های فیلمنامه، شخصیت‌پردازی‌های تیپ‌وار، و بی‌توجهی به منطق روایی، «شکارگاه» را به اثری چندپاره بدل کرده که نه درام است، نه تاریخ، و نه تریلر. آیا این سریال می‌تواند جایگاه جاویدی را پس از «سرخپوست» بازسازی کند یا گامی دیگر در مسیر افول اوست؟

جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در خرداد ۱۴۰۴، با همه پیچیدگی‌های سیاسی، اجتماعی و انسانی‌اش، حالا به سوژه‌ای داغ برای سینمای ایران بدل شده است. از «ماجرای نیمه‌شب» محمدحسین مهدویان تا انیمیشن «بچه‌های جنگ»، فیلم‌سازان ایرانی تلاش می‌کنند این واقعه کوتاه اما پرتنش را در حافظه جمعی ثبت کنند. اما روایت این جنگ، تنها بازسازی صحنه‌های نبرد نیست؛ بلکه فرصتی است برای بازتاب اضطراب‌های مردمی، شکاف‌های اجتماعی، و تجربه‌های انسانی در دل یک درگیری مدرن. سینمای ایران، اگر بخواهد از شعارزدگی فاصله بگیرد، باید به سراغ روایت‌هایی برود که جنگ را نه فقط در میدان، بلکه در دل خانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و وجدان‌های فردی دنبال می‌کنند.

در آثار اخیر سینمای ایران، بازسازی دهه‌های پرتنش ۵۰ و ۶۰ شمسی با تمرکز بر زیبایی‌های فرهنگی و نشانه‌های نوستالژیک، تاریخ را به ابژه‌ای فتیشیستی تبدیل کرده است. این روایت‌ها، از «تاسیان» تا «نهنگ عنبر»، با خلق گذشته‌ای آرمانی، نه‌تنها ترومای جمعی را به حاشیه می‌رانند، بلکه تجربه تاریخی را به امر سرگرم‌کننده بدل می‌کنند؛ فرآیندی که از منظر روانکاوی، تسکینی است بر اضطرابِ مواجهه با حقیقت‌های تلخِ تاریخ.