پایگاه خبری سرمایه فردا

بازار لوازم خانگی ایران در سال‌های اخیر زیر سایه سیاست‌های محدودکننده واردات و تمرکز چند مجموعه بزرگ شکل تازه‌ای به خود گرفته است. در این میان، نام محمدرضا دیانی و گروه صنعتی انتخاب بیش از هر بازیگر دیگری به چشم می‌آید؛ مجموعه‌ای که با توسعه خطوط تولید، تملک واحدهای نیمه‌فعال و بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌ای توانسته جایگاهی بی‌رقیب در این صنعت به دست آورد، اما همزمان پرسش‌های جدی درباره کیفیت، رقابت و عدالت اقتصادی را پیش روی کارشناسان و مصرف‌کنندگان قرار داده است.

بازار لوازم خانگی ایران در چرخه‌ای معیوب گرفتار شده است؛ رکود تقاضا، قاچاق گسترده، گران‌فروشی عرضه‌کنندگان و بی‌توجهی به کیفیت، این صنعت را از سبد مصرفی خانوارها بیرون رانده و آن را به یکی از آسیب‌پذیرترین بخش‌های اقتصاد بدل کرده است.

کوچک‌شدن خانه‌ها در شهرهای بزرگ ایران، سبک زندگی خانواده‌ها را تغییر داده و بازار لوازم خانگی را به سمت محصولاتی مینیمال و کم‌مصرف سوق داده است. یخچال‌های ۶ فوت، فرهای رومیزی و ماشین‌های لباس‌شویی سه کیلویی دیگر انتخابی حاشیه‌ای نیستند، بلکه به ضرورت روزمره تبدیل شده‌اند.

کرسی که روزگاری مرکز صمیمیت و گرمای خانه‌های ایرانی بود، امروز با طراحی‌های تازه و منابع انرژی مدرن دوباره به زندگی روزمره بازگشته است. از مدل‌های ساده چوبی تا سرویس‌های برقی لوکس، این وسیله سنتی حالا ترکیبی از نوستالژی و نوآوری را به خانه‌ها می‌آورد.

در حالی که علی دیانی، مالک گروه انتخاب، پیش‌تر با پیشنهاد ۲۸۰ هزار میلیارد تومانی برای خرید سایپا خبرساز شده بود، اکنون شنیده‌ها از تلاش او برای خرید گروه توسعه ملی حکایت دارد—هلدینگی عظیم با مالکیت بانک ملی و سهام‌داری در ده‌ها شرکت بزرگ. این پرسش جدی مطرح است: آیا ثروت انباشته‌شده از فروش لوازم خانگی، پشتوانه چنین جاه‌طلبی‌هایی است یا پای رانت‌های ساختاری در میان است؟

در بازاری که مصرف‌کننده ایرانی حق انتخاب ندارد و واردات ممنوع است، شرکت‌هایی مانند اسنوا به‌جای ارتقای کیفیت و بومی‌سازی، با قطعات درجه‌دو چینی محصولاتی گران‌قیمت عرضه می‌کنند و هم‌زمان به حوزه‌های غیرتخصصی مانند پتروشیمی و خودروسازی ورود کرده‌اند. این رفتار، نه‌تنها نشانه‌ای از انحراف راهبردی در صنعت لوازم خانگی است، بلکه نتیجه حمایت بی‌ضابطه‌ای است که بدون نظارت، به انحصار، گران‌فروشی و تضعیف اعتماد عمومی منجر شده است. سکوت نهادهای ناظر، این صنعت را در آستانه تکرار سرنوشت خودروسازی قرار داده است.

در حالی که بدهی ۷ میلیارد دلاری کره‌جنوبی به ایران در صدر اخبار اقتصادی قرار دارد، بررسی‌ها نشان می‌دهد که در همین مدت، مصرف‌کنندگان ایرانی در بازار لوازم خانگی با اجحافی تا دو برابر این رقم مواجه بوده‌اند. ممنوعیت واردات، به‌جای تقویت تولید ملی، به انحصار، افت کیفیت و جهش قیمت‌ها انجامید؛ و حالا، کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر اصلاح بازار به تعویق بیفتد، مافیای لوازم خانگی در کنار خودروسازان، دومین مانع بزرگ اصلاحات اقتصادی خواهد شد.

بازار دستگاه‌های تصفیه آب خانگی، برخلاف ظاهر آرام و سفیدشان، پر از پیچیدگی‌های مالی و فنی است. در حالی که تبلیغات از سلامتی و طراوت آب سخن می‌گویند، واقعیت این است که هزینه نگهداری، تعویض فیلتر و خدمات پس از فروش، گاه از قیمت خود دستگاه فراتر می‌رود. این گزارش، نگاهی دقیق به پشت‌صحنه این بازار پررونق اما پرابهام دارد.

در شرایطی که اقتصاد ایران با تحریم، کمبود سرمایه‌گذاری و محدودیت‌های زیرساختی مواجه است، رسمیت یافتن مدل «تولید بدون کارخانه» یا ODM می‌تواند نقطه عطفی در تحول صنعتی کشور باشد. این الگو با تمرکز بر طراحی، برندسازی و مدیریت زنجیره تأمین، راه را برای ورود شرکت‌های دانش‌بنیان، استارتاپ‌ها و صادرکنندگان به عرصه تولید هموار می‌کند.