پایگاه خبری سرمایه فردا

ناهماهنگی لحن شخصیت‌ها، کندی روایت، صحنه‌های سیاسی بی‌ربط و فیلمبرداری آشفته، مجموعه‌ای از ضعف‌ها را شکل داده‌اند که سریال «بامداد خمار» را از بازآفرینی یک اثر ادبی محبوب دور کرده و آن را به نمونه‌ای روشن از شکست در اقتباس تصویری تبدیل کرده‌اند؛ شکستی که نه تنها مخاطبان رمان را ناامید کرده، بلکه تماشاگران تازه را نیز از ادامه همراهی بازداشته است.

سریال «معامله»، بازسازی دراماتیک مذاکرات برجام در ژنو ۲۰۱۵، بیش از آنکه روایت‌گر تاریخ باشد، بازتابی از تخیل دیپلماتیک اروپایی‌هاست تخیلی که با ترکیب چهره‌های خیالی، درام‌های خانوادگی، و تصویرسازی امنیتی از اسرائیل و ایران، تلاش می‌کند سیاست را به زبان تریلر ترجمه کند. اما در پس این قاب خوش‌ساخت، شکاف میان واقعیت ژئوپلیتیک و آرمان‌گرایی روایی، بیش از هر چیز به چشم می‌آید.

تلویزیون ایران دوباره به سراغ خاطره‌ها رفته است. از بازگشت «زیر آسمان شهر» پس از ۲۴ سال تا احیای «لیسانسه‌ها» و تولید سریال‌های تازه‌ای چون «اسباب زحمت»، همه نشانه‌هایی‌اند از تلاش رسانه ملی برای بازسازی روزهای طلایی طنز. اما آیا دنباله‌سازی، همان نسخه شفابخش همیشگی است؟ تجربه نشان داده که ادامه دادن، اگر با شناخت و خلاقیت همراه نباشد، می‌تواند خاطره‌ای شیرین را به تجربه‌ای تلخ بدل کند.

در روزهایی که تلویزیون با سریال‌های تکراری و بی‌رمق دست‌وپنجه نرم می‌کند، «الگوریتم» با روایتی امنیتی، پیچیده و چندلایه، تلاش دارد مخاطب را به دنیای رمزها، نفوذها و بازی‌های پنهان بکشاند. اثری که مرز میان خیر و شر را محو می‌کند و از پشت مانیتورها، داستانی از قدرت و سرنوشت روایت می‌کند.

شبکه نمایش خانگی ایران، که روزی با وعده تنوع و آزادی در تولیدات تصویری ظهور کرد، حالا با مجموعه‌ای از سریال‌های نیمه‌کاره، پخش‌های نامنظم و نبود نهاد ناظر، به بستری پرنوسان بدل شده است. در غیاب ساختار رسمی و برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاران خصوصی و پلتفرم‌های نوپا، مسیر تولید را به بن‌بست‌هایی رسانده‌اند که مخاطب را با پرسش‌های بی‌پاسخ و قسمت‌های ناتمام تنها گذاشته‌اند.

سریال‌های تلویزیونی زمانی با خلاقیت و شخصیت‌پردازی‌های ماندگار، خیابان‌ها را خلوت می‌کردند؛ اما با کوچ کارگردانان به نمایش خانگی و ورود سرمایه‌گذاران تجاری، ذوق هنری جای خود را به شوخی‌های سطحی، لوکیشن‌های پرزرق‌وبرق و مضامین جنجالی داد. مروری بر کارنامه مهران مدیری و سروش صحت نشان می‌دهد که سریال‌سازی در ایران، از نقد اجتماعی و طنز موقعیت، به پوچ‌انگاری و شعارهای بی‌اثر رسیده است.

طنز در ایران، از ستون‌های نشریات دهه شصت تا ویدیوهای چندثانیه‌ای فضای مجازی، مسیر پرماجرایی را پیموده است. رسانه‌های رسمی روزگاری مرجعیت طنز را در اختیار داشتند، اما امروز شبکه‌های اجتماعی این جایگاه را به افراد عادی واگذار کرده‌اند؛ انتقالی که هم فرصت شنیده شدن صداهای تازه را فراهم کرده و هم چالش‌هایی چون افت کیفیت، جنجال‌های فرهنگی و ریسک‌های قانونی را به همراه داشته است. این نوشتار، سیر تحول طنز در ایران را از گل‌آقا تا زینب موسوی بازخوانی می‌کند و به پرسش مهمی می‌پردازد: مرجعیت طنز امروز در دستان چه کسانی است و با چه پیامدهایی همراه شده؟

هدف سریال معاویه می‌تواند بازنمایی بخشی از تاریخ اسلام باشد، اما فیلم "معاویه" حتی در ارائه روایت‌های اهل سنت نیز کامل عمل نکرده و بسیاری از وقایع مهم را حذف یا با سرعت از آن عبور کرده است.

کشورهای عربی طی سال‌های اخیر با روایت‌سازی رسانه‌ای و ساخت سریال‌هایی مانند معاویه بخشی از استراتژی تحولگرایی و بازنمایی تاریخ از نگاه خودشان را دنبال کرده‌اند. از این رو نقد و بررسی سریال معاویه در دانشگاه دماوند با خضور اساتید و دانشجویان انجام شد.