پایگاه خبری سرمایه فردا

در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای بازسازی تصویری لوکس و تحریف‌شده از دوران پهلوی در رسانه‌های سلطنت‌طلب شدت گرفته است. در پاسخ، فیلم‌سازانی چون کلاری، افخمی و جوزانی با آثار خود به بازخوانی واقع‌گرایانه آن دوره پرداختند—از محاکم قضایی و زندانیان سیاسی تا فقر و محرومیت اجتماعی. این آثار، برخلاف جریان غالب، تصویری انتقادی و مستند از تاریخ معاصر ایران ارائه دادند که در برابر روایت‌های یک‌جانبه ایستادگی می‌کند.

در روزگاری که سینما به سرعت، هیجان و مصرف‌گرایی خو گرفته، سینمای شاعرانه ایران—با ریشه‌هایی در شعر، طبیعت و تأمل فلسفی—در حاشیه‌ای خاموش ایستاده است. از قاب‌های بارانی رشت تا سکوت‌های کوهستانی خوی، این سبک که با نام عباس کیارستمی جهانی شد، امروز زیر سایه فیلم‌های تجاری و سلطه سرمایه‌داری رنگ باخته است. با مرور آثاری چون «آتابای»، «آدم‌فروش» و «در دنیای تو ساعت چند است؟»، این گزارش به کاوش در عناصر، افول و امکان بازگشت سینمایی می‌پردازد که جهان را نه با صحنه، بلکه با شعر روایت می‌کند.

سینمای ایران در سال 1404 شاهد رویدادی بود که توجه‌ها را به خود جلب کرد: برای اولین بار پس از حدود ۶ سال، یک فیلم غیرکمدی صدرنشین گیشه شد.

سینمای دفاع مقدس ایران، فراتر از بازنمایی نبرد و مقاومت، بستری برای خلق عاشقانه‌هایی است که در هیچ شرایط عادی نمی‌توان تصورشان کرد. از «رهایی» تا «هیوا» و «روز سوم»، عشق‌هایی روایت شده‌اند که در دل آتش جنگ، معنایی تازه یافته‌اند—عشق‌هایی که نه‌تنها از کلیشه‌های رایج فاصله دارند، بلکه گاه به نمادهای ملی، اخلاقی و عرفانی بدل می‌شوند.

ورود نسل تازه‌ای از فیلم‌سازان ایرانی در دهه ۹۰، هم‌زمان با تحولات اقتصادی سینمای ایران و رشد شبکه نمایش خانگی، بستری فراهم کرد تا کارگردانانی مانند هومن سیدی، محمدحسین مهدویان و نرگس آبیار در دو مدیوم سینما و سریال‌سازی طبع‌آزمایی کنند. این گزارش با نگاهی تحلیلی به آثار این سه چهره، به بررسی کیفیت روایت، سبک کارگردانی و تأثیر مناسبات مالی بر مسیر حرفه‌ای آنان می‌پردازد؛ مسیری که گاه با نوآوری همراه بوده و گاه با تکرار و فاصله گرفتن از جهان نمایشی اولیه.

سینمای ایران با اقتباس‌های هنرمندانه از آثار ادبی، شاهکارهایی ماندگار خلق کرده است؛ اما شبکه نمایش خانگی با وجود ظرفیت‌های گسترده، در بازآفرینی ادبیات ناکام مانده است. این تفاوت چشمگیر، ریشه در غلبه نگاه تجاری، فقدان درک ادبی و ضعف در خلاقیت دارد؛ مسائلی که اگر اصلاح نشوند، فرصت‌های طلایی روایت‌گری را از دست خواهند داد.

سریال «شکارگاه» تازه‌ترین اثر نیما جاویدی، تلاش دارد در بستر تاریخ قاجار، داستانی معمایی و پرتعلیق را روایت کند؛ اما پرداخت سطحی به روابط انسانی، حضور پررنگ زنان با منطق فمینیستی مدرن، و مثلث‌های عشقی وام‌دار سریال‌های ترکی، باعث شده این اثر میان واقع‌گرایی تاریخی و فانتزی‌های غیرمنسجم سرگردان بماند. هرچند جاویدی در قاب‌بندی و سکانس افتتاحیه، نشانه‌هایی از مهارت‌های کارگردانی‌اش را به نمایش گذاشته، اما ضعف‌های فیلمنامه، شخصیت‌پردازی‌های تیپ‌وار، و بی‌توجهی به منطق روایی، «شکارگاه» را به اثری چندپاره بدل کرده که نه درام است، نه تاریخ، و نه تریلر. آیا این سریال می‌تواند جایگاه جاویدی را پس از «سرخپوست» بازسازی کند یا گامی دیگر در مسیر افول اوست؟

جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در خرداد ۱۴۰۴، با همه پیچیدگی‌های سیاسی، اجتماعی و انسانی‌اش، حالا به سوژه‌ای داغ برای سینمای ایران بدل شده است. از «ماجرای نیمه‌شب» محمدحسین مهدویان تا انیمیشن «بچه‌های جنگ»، فیلم‌سازان ایرانی تلاش می‌کنند این واقعه کوتاه اما پرتنش را در حافظه جمعی ثبت کنند. اما روایت این جنگ، تنها بازسازی صحنه‌های نبرد نیست؛ بلکه فرصتی است برای بازتاب اضطراب‌های مردمی، شکاف‌های اجتماعی، و تجربه‌های انسانی در دل یک درگیری مدرن. سینمای ایران، اگر بخواهد از شعارزدگی فاصله بگیرد، باید به سراغ روایت‌هایی برود که جنگ را نه فقط در میدان، بلکه در دل خانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و وجدان‌های فردی دنبال می‌کنند.

در سال‌های اخیر، سینمای ایران و سریال‌های نمایش خانگی به صحنه‌ای برای بازتاب خشونت تبدیل شده‌اند؛ خشونتی که از مرز خون و گلوله فراتر رفته و به تاریک‌ترین راهروهای روان انسان نفوذ کرده است. از قتل‌های زنجیره‌ای در «زخم کاری» تا فروپاشی خانوادگی در «برادران لیلا»، این آثار نه‌تنها سرگرمی نیستند، بلکه آیینه‌ای از خشم‌های فروخورده، ناکامی‌های اجتماعی و تروماهای جمعی‌اند. آیا این نمایش بی‌پرده خشونت، راهی برای آگاهی‌بخشی است یا نسخه‌ای تازه از قانون جنگل در جهان روایت‌های تصویری؟