پایگاه خبری سرمایه فردا

ایران با استناد به مفاد برجام، کنوانسیون‌های بین‌المللی و شرایط جنگی اخیر، فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا را غیرقانونی می‌داند. با وجود همراهی چین و روسیه با مواضع حقوقی ایران، ضعف ساختاری بند اسنپ‌بک در متن برجام—که بدون نیاز به اجماع، امکان بازگشت تحریم‌ها را فراهم می‌کند—دست اروپا را برای اعمال فشار باز گذاشته است. این خلأ حقوقی، میراث اعتماد بی‌پایه تیم مذاکره‌کننده دولت روحانی به طرف غربی است؛ اشتباهی که امروز هزینه‌های سنگینی برای ایران به همراه دارد.

افشای گزارش محرمانه آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا درباره ناکامی حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران، نه‌تنها روایت رسمی کاخ سفید را زیر سؤال برد، بلکه به برکناری ژنرال جفری کروز، رئیس این آژانس، منجر شد. این اقدام، نمادی از ترجیح وفاداری سیاسی بر تحلیل‌های میدانی در دولت ترامپ است؛ الگویی که رسانه‌های آمریکایی آن را نشانه‌ای از سیاسی‌سازی نهادهای اطلاعاتی و سرکوب حقیقت برای حفظ تصویر «آمریکای قدرتمند» می‌دانند. برکناری کروز، حالا به نماد تعارض میان واقعیت‌های امنیتی و روایت‌های تبلیغاتی بدل شده است.

نشست اخیر میان رؤسای جمهور آمریکا و روسیه در آلاسکا، فراتر از مذاکره‌ای درباره بحران اوکراین، به نمایش پیچیده‌ای از بازآرایی قدرت‌های جهانی بدل شد. انتخاب آلاسکا با پیشینه‌ای نمادین، نشانه‌ای از تلاش واشینگتن برای مهار چین از مسیر تعامل با مسکو بود؛ تلاشی که با نمادهای شوروی‌گرایانه، نمایش‌های نظامی و پیام‌های چندلایه همراه شد. این دیدار، نه‌تنها آزمونی برای سنجش تمایلات راهبردی روسیه، بلکه پیامی هشدارآمیز برای پکن و نشانه‌ای از بازتعریف مثلث ژئوپولیتیک آمریکا-روسیه-چین در نظم جهانی آینده بود.

در حالی‌که تروئیکای اروپا تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران کرده‌اند، چین و روسیه با واکنش‌های صریح و حقوقی، جبهه‌ای قدرتمند در برابر این اقدام تشکیل داده‌اند. این تقابل، نه‌تنها مشروعیت اروپا را در شورای امنیت زیر سؤال برده، بلکه آینده برجام را در آستانه فروپاشی قرار داده است. اگر اروپا بر مسیر یک‌جانبه خود اصرار ورزد، نه‌تنها از معادلات هسته‌ای ایران کنار گذاشته خواهد شد، بلکه با انزوای دیپلماتیک و کاهش نفوذ جهانی مواجه می‌شود؛ در حالی‌که ایران با تکیه بر حمایت چین و روسیه، مسیر تازه‌ای در تعاملات بین‌المللی خود خواهد گشود.

رفتارهای متناقض و تصمیمات غیرقابل پیش‌بینی دولت آمریکا در دوران دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، شکاف عمیقی در روابط واشنگتن با متحدان دیرینه‌اش ایجاد کرده است. از توقف کمک‌های نظامی به اوکراین تا تردید در تعهدات ناتو و بازنگری در توافق آکوس، کشورهای غربی دیگر نمی‌توانند با اطمینان به سیاست‌های آمریکا تکیه کنند. این بی‌اعتمادی، نه‌تنها ساختار اتحادهای بین‌المللی را تهدید می‌کند، بلکه زمینه‌ساز چرخش استراتژیک کشورها به سمت چین و خودکفایی دفاعی نیز شده است؛ چرخشی که ممکن است جایگاه جهانی واشنگتن را دگرگون کند.

در حالی‌که طرح‌های دیپلماتیک «مناره» و «مودت» با هدف کاهش تنش و تقویت همکاری منطقه‌ای در خاورمیانه مطرح شده‌اند، تحلیل انتقادی احمد فاضل‌زاده نشان می‌دهد این ابتکارات، با تکرار منطق خوش‌بینانه توافق برجام، از درک واقع‌گرایانه تضادهای ساختاری در نظم بین‌الملل غافل مانده‌اند. به باور نویسنده، این طرح‌ها نه‌تنها قدرت راهبردی ایران را در معرض واگذاری قرار می‌دهند، بلکه با نادیده‌گرفتن ماهیت هژمونیک نهادهای بین‌المللی، مسیر بازدارندگی علمی و استقلال فناورانه کشور را به بن‌بست می‌کشانند.

در سایه افزایش تهدیدات امنیتی و تداوم سیاست‌های تبعیض‌آمیز آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بازنگری در ادامه عضویت ایران در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) بار دیگر به‌عنوان یک گزینه حقوقی و راهبردی مطرح شده استگزینه‌ای که می‌تواند هم جنبه دفاع از منافع ملی داشته باشد، و هم به ابزاری برای فشار دیپلماتیک در برابر استانداردهای دوگانه بین‌المللی تبدیل شود.

در پی تحولات اخیر مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران، گزارش‌ها نشان می‌دهند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، با طرح نظامی گسترده سنتکام برای حمله چندمرحله‌ای به تأسیسات هسته‌ای ایران مخالفت کرده است. این تصمیم در حالی اتخاذ شده که مقامات آمریکایی و اسرائیلی نسبت به بازسازی احتمالی ظرفیت‌های غنی‌سازی ایران ابراز نگرانی کرده‌اند و نشانه‌هایی از فعالیت‌های زیرزمینی در تأسیسات حساس نطنز و اصفهان نیز گزارش شده است.

با رشد بی‌سابقه سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین هسته‌ای، انرژی هسته‌ای از یک موضوع پرمناقشه به نقطه اتکای استراتژی‌های اقلیمی و امنیتی جهان تبدیل شده است. در این گزارش، ابعاد تحول‌آفرین صنعت هسته‌ای، رقابت‌های فناورانه قدرت‌های بزرگ، و فرصت‌های ایران برای حضور مؤثر در این عرصه بررسی می‌شود.