پایگاه خبری سرمایه فردا

ایران وارد ششمین سال خشکسالی پیاپی شده و کاهش بی‌سابقه بارش‌ها طی نیم‌قرن اخیر، تأمین آب در بسیاری از مناطق کشور را با بحران جدی روبه‌رو کرده است. شهرستان بانه در استان کردستان، با کاهش ۶۰ درصدی بارش و افت شدید ذخایر سدها، تا مرز قطعی ۲۲ ساعته آب پیش رفت. در این شرایط، اجرای طرح اضطراری انتقال آب از سد چراغ‌ویس سقز به بانه با وجود دشواری‌های فنی و نبود اعتبار مصوب، تنها راهکار برای رفع تنش آبی و تأمین آب شرب مردم این منطقه شد؛ طرحی که با تلاش شبانه‌روزی مدیران و مهندسان، در کمتر از ۶ ماه به مرحله بهره‌برداری رسید.

خشکسالی بی‌سابقه، فرسودگی زیرساخت‌ها و سوءمدیریت منابع، ایران را به یکی از تشنه‌ترین دوره‌های تاریخ خود رسانده است؛ وضعیتی که نه‌تنها زندگی روزمره مردم را تحت‌تأثیر قرار داده، بلکه به موضوع گزارش‌های بین‌المللی و روایت‌های هنری و سینمایی نیز تبدیل شده است.

گزارش جدید «اطلس ریسک آبی آکوداکت» نشان می‌دهد یک‌چهارم جمعیت زمین در کشورهایی زندگی می‌کنند که هر سال تقریباً تمام ذخایر آب تجدیدپذیر خود را مصرف می‌کنند. همزمان، نیمی از جمعیت جهان دست‌کم یک ماه در سال با فشار شدید کم‌آبی روبه‌رو هستند؛ وضعیتی که امنیت غذایی، سلامت، انرژی و حتی ثبات سیاسی را تهدید می‌کند.

در حالی‌که افغانستان با مهار آب‌های مرزی، تالاب هامون را به خشکی کامل رسانده و از آب به‌عنوان ابزار ژئوپلیتیکی بهره می‌برد، دیپلماسی آبی ایران همچنان در دور باطل سفرهای بی‌نتیجه و مذاکرات بی‌اثر گرفتار است. در غیاب کنشگری رسانه‌ای و ضعف نهادهای مسئول، هامون هر روز بیشتر به خاطره‌ای زیست‌محیطی بدل می‌شود.

آبان به نیمه رسیده و هنوز خبری از برف نیست. نه در تهران، نه در کوهستان‌های همیشه سفید، نه حتی در مناطق برف‌خیز. کارشناسان می‌گویند برف‌ها زودتر آب می‌شوند، دیرتر می‌بارند، و کمتر از همیشه می‌مانند. این فقط یک تغییر آب‌وهوایی نیست؛ زنگ خطری است برای منابع آب، کشاورزی، و آینده اقلیمی ایران.

تهران، کلانشهری که هر روز بلندتر می‌شود، حالا با بحران آب نفس می‌کشد. سدها خشک‌تر، چاه‌ها کم‌رمق‌تر، و جمعیت بیشتر شده‌اند. در این جدال نابرابر میان ساخت‌وساز بی‌مهار و منابع محدود، پایتخت به مرز شکست اکولوژیک رسیده است. آیا زمان توقف توسعه بی‌برنامه فرا نرسیده؟

با گذشت پنج سال پیاپی از بارش‌های کمتر از نرمال، ایران در آستانه ورود به ششمین سال خشکسالی قرار دارد. کاهش شدید بارندگی، افت سطح آب‌های زیرزمینی، تهدید امنیت غذایی و بحران تأمین آب شرب، نشانه‌هایی از یک سال آبی پرخطر هستند که تنها با اصلاح حکمرانی آب و بازنگری در الگوی مصرف می‌توان از تبعات آن کاست.

تالاب هامون، شاهرگ حیاتی سیستان و بلوچستان، در سایه سدسازی‌های فرامرزی، و تالاب شیمبار به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی و بی‌توجهی به تعهدات آبی، به مرز خشکی دائمی نزدیک شده است. با وجود افزایش بودجه و تلاش‌های دیپلماتیک، هنوز هیچ تضمینی برای احیای این اکوسیستم شکننده وجود ندارد و جامعه محلی با تهدیدی جدی برای زیست‌پذیری روبروست.

زاینده‌رود، شاهرگ حیاتی فلات مرکزی ایران، امروز به نمادی از بحران مدیریت منابع آب، بی‌توجهی نهادی و فرسایش اعتماد عمومی بدل شده است. رودخانه‌ای که روزی مایه‌ی سرزندگی اصفهان بود، حالا به دشتی از خاک و خاطره تبدیل شده و خشکی آن، تبعاتی فراتر از زیست‌محیطی دارد؛ از فرونشست زمین و نابودی تالاب گاوخونی تا مهاجرت روستاییان و کاهش گردشگری. این گزارش، روایت زوال تدریجی زاینده‌رود و هشدار درباره آینده‌ای است که اگر امروز برای آن چاره‌ای اندیشیده نشود، فردا دیگر اثری از آن نخواهد ماند.