پایگاه خبری سرمایه فردا

با آغاز مرحله نخست توافق غزه و تبادل زندانیان، خاورمیانه وارد فصل تازه‌ای از تحولات ژئوپلیتیک شده است. در حالی که آمریکا با همراهی ترکیه، قطر و مصر تلاش دارد این توافق را به‌عنوان الگویی از دیپلماسی چندجانبه معرفی کند، بسیاری از تحلیلگران آن را نه نقطه آغاز صلح، بلکه گامی تاکتیکی برای تغییر موازنه قدرت و تضعیف محور مقاومت می‌دانند. اکنون نگاه‌ها به تهران دوخته شده و پرسش‌ها درباره آینده فشارهای منطقه‌ای بر ایران بیش از پیش برجسته شده‌اند.

در شرایطی که خاورمیانه به نقطه جوش تحولات سیاسی و امنیتی نزدیک می‌شود، ایران در میانه خواسته‌های متضاد قدرت‌های جهانی قرار گرفته است. آمریکا و چین هر دو خواهان تغییراتی در ساختار سیاسی و اقتصادی ایران هستند، اما مسیر این تغییرات، پیچیده، پرریسک و وابسته به تحولات غیرقابل پیش‌بینی منطقه‌ای است. این گزارش، با نگاهی به سناریوهای محتمل، نقش ایران را در نظم جدید جهانی بررسی می‌کند.

در حالی‌که نظم امنیتی خاورمیانه با حملات اسرائیل و تزلزل در تضمین‌های آمریکایی دچار فروپاشی شده، کشورهای عربی به‌ویژه عربستان و بحرین به‌دنبال پیوندهای دفاعی تازه با پاکستان، تنها قدرت هسته‌ای جهان اسلام هستند. توافقات اخیر، از نشست نظامی منامه تا پیمان راهبردی ریاض–اسلام‌آباد، نشان‌دهنده تلاش برای شکل‌دهی به موازنه‌ای جدید در برابر تهدیدات منطقه‌ای است؛ موازنه‌ای که پای چین و آمریکا را نیز به رقابت در خلیج فارس باز کرده است.

در واکنش به جنگ غزه و گسترش نفوذ اسرائیل، مصر با تقویت روابط با ایران و ترکیه، به‌دنبال بازیابی جایگاه منطقه‌ای و ایجاد موازنه‌ای تازه در غرب آسیاست.

منظومه فکری آیت‌الله خامنه‌ای درباره رژیم صهیونیستی، فراتر از شعارهای سیاسی، یک چارچوب نظری منسجم و چندلایه است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را در منطقه غرب آسیا شکل می‌دهد. این چارچوب، با تکیه بر فلسفه سیاسی اسلامی، استعمارشناسی بومی و تحلیل هژمونیک قدرت جهانی، رژیم صهیونی را نه به‌عنوان یک دولت مشروع، بلکه به‌عنوان یک برساخته استعماری، ابزار ژئوپلیتیک غرب و موجودیتی پاتولوژیک تعریف می‌کند.

حمله اسرائیل به قطر، نه‌تنها معادلات امنیتی منطقه را دگرگون کرد، بلکه پرده از فروپاشی نقش سنتی حکام عربی در نظم‌سازی خاورمیانه برداشت. در شرایطی که واشنگتن از مهار تل‌آویو ناتوان یا بی‌میل است، کشورهای عربی با تهدیدات بی‌سابقه‌ای مواجه شده‌اند و ناگزیرند در سیاست‌های خود نسبت به ایران و محور مقاومت تجدیدنظر کنند. هم‌زمان، رقابت هژمونیک میان ایران، اسرائیل و ترکیه وارد مرحله‌ای تازه شده و تهران، به‌عنوان تنها قدرت خودیار منطقه، بیش از گذشته در موقعیت بازتعریف نظم امنیتی خاورمیانه قرار گرفته است.

بانک خاورمیانه، یکی از بانک‌های خصوصی فعال در حوزه تأمین مالی شرکت‌های بزرگ، با پرونده‌ای از تسهیلات کلان و مطالبات مشکوک‌الوصول، در معرض ریسک اعتباری جدی قرار گرفته است. پرداخت میلیاردی به اشخاص حقیقی و انباشت بدهی‌های غیرجاری، زنگ هشدار را برای ساختار مالی این بانک به صدا درآورده است.

در حالی که خاورمیانه وارد مرحله‌ای تازه از بازتعریف روابط و اولویت‌ها شده، مصرِ تحت رهبری عبدالفتاح السیسی دیگر جایگاه پیشین خود را ندارد. زمانی در کنار ترامپ و سعودی‌ها در مرکز تصمیم‌گیری منطقه‌ای ایستاده بود، اما امروز در حاشیه نشست‌های مهم غایب است.

سیسی اقتصاد مصر را ویران کرد، بدهی‌های عمومی ناپایدار (حدود ۹۰ درصد gdp) را صرف پرداخت به پروژه‌های بیهوده کرد.