پایگاه خبری سرمایه فردا

سه ماه پس از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل علیه ایران، تنش‌های دیپلماتیک میان چین و تل‌آویو به سطحی بی‌سابقه رسیده است. اظهارات تند نتانیاهو علیه چین، واکنش رسمی سفارت پکن، و افشاگری‌ها درباره کمک‌های نظامی چین به ایران، نشان می‌دهد که شکست اسرائیل در جنگ اخیر نه‌تنها معادلات منطقه‌ای را تغییر داده، بلکه روابط پکن و تل‌آویو را وارد مرحله‌ای از تقابل آشکار کرده است—تقابلی که ایران در مرکز آن قرار دارد.

تحولات اخیر در دریای سرخ و موضع‌گیری‌های آشکار چین در حمایت از ایران و انصارالله یمن، نشان‌دهنده تغییر بنیادین در سیاست خارجی پکن است. چین که پیش‌تر بی‌طرفی در بحران یمن را حفظ می‌کرد، اکنون با ارائه تصاویر ماهواره‌ای و حمایت دیپلماتیک، به بازیگری فعال در تقابل منطقه‌ای با آمریکا و اسرائیل تبدیل شده است. این چرخش، نه‌تنها روابط چین و اسرائیل را دچار تنش کرده، بلکه جایگاه پکن را به‌عنوان حامی راهبردی محور مقاومت تثبیت کرده است.

پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، رسانه‌های بین‌المللی با تمرکز بر روابط دفاعی ایران و چین، از شکل‌گیری یک محور نوظهور در معادلات امنیتی منطقه خبر می‌دهند. گزارش موسسه هادسون نشان می‌دهد که با کاهش نفوذ تسلیحاتی روسیه در خاورمیانه، چین در حال پر کردن این خلأ است و ایران با بهره‌گیری از سامانه‌های ناوبری، جنگنده‌های نسل ۴.۵، پدافند هوایی HQ-9 و موشک‌های ضدکشتی YJ-12، در مسیر بازسازی توان نظامی خود قرار گرفته است. این همکاری راهبردی، نه‌تنها موازنه قدرت منطقه‌ای را دگرگون می‌کند، بلکه به آمریکا هشدار می‌دهد که ایران همچنان بازیگری کلیدی در محور شرق باقی مانده است.

با پذیرش رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۲۳، سیاست خارجی کشور وارد مرحله‌ای تازه شد. این سازمان که اکنون بیش از ۳.۲ میلیارد نفر جمعیت و سهم قابل توجهی از اقتصاد جهانی را در اختیار دارد، بستری مهم برای همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی میان کشورهای آسیایی و فرامنطقه‌ای است. با وجود ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی و انرژی ایران، بهره‌برداری کامل از فرصت‌های شانگهای هنوز محقق نشده و تحقق آن نیازمند رفع موانع داخلی، تحریم‌های خارجی و تقویت دیپلماسی اقتصادی است.

رزمایش مشترک چین با حضور رهبران کشورهای شرقی، از جمله اعضای بریکس و سازمان همکاری شانگهای، به یکی از مهم‌ترین رویدادهای ژئوپلیتیکی هفته گذشته تبدیل شد. این مانور نظامی، که در اطراف تایوان برگزار شد، پیام‌های آشکاری برای آمریکا، هند و سایر بازیگران منطقه‌ای و جهانی داشت؛ از نمایش قدرت بازدارنده چین گرفته تا تثبیت نقش امنیتی این کشور در شرق آسیا. تحلیلگران معتقدند این رزمایش‌ها نشانه‌ای از آغاز روند جابه‌جایی قدرت جهانی از غرب به شرق هستند، هرچند این روند هنوز به نقطه تثبیت نرسیده است.

سازمان همکاری شانگهای، فراتر از یک پیمان سیاسی یا اقتصادی، می‌تواند به بستری راهبردی برای دیپلماسی رسانه‌ای ایران بدل شود. در جهانی که روایت‌ها قدرت‌سازند، عضویت ایران در این پیمان امکان بازنمایی تازه‌ای از هویت ملی، ظرفیت‌های فرهنگی و نقش منطقه‌ای کشور را فراهم می‌آورد؛ روایتی که از فیلتر رسانه‌های غربی عبور نمی‌کند، بلکه از مسیر شبکه‌ای متنوع و چندزبانه به مخاطبان منطقه و جهان منتقل می‌شود. این یادداشت نشان می‌دهد چگونه ایران می‌تواند با بهره‌گیری هوشمندانه از ظرفیت‌های رسانه‌ای شانگهای، تصویر خود را از کشوری درگیر مناقشه به بازیگری صلح‌طلب و قابل‌اعتماد تغییر دهد.

در رقابت ژئوپلیتیکی بر سر عناصر خاکی کمیاب، چین با تسلط تاریخی بر استخراج و پالایش این فلزات حیاتی، به اهرمی قدرتمند در برابر ایالات متحده تبدیل شده است. این عناصر که در قلب فناوری‌های نوین و صنایع دفاعی قرار دارند، اکنون به نقطه‌ضعف راهبردی واشینگتن بدل شده‌اند. گزارش اندیشکده «سوفان» نشان می‌دهد آمریکا برای شکستن این انحصار، با موانع فنی، زیست‌محیطی و زمانی بزرگی روبه‌روست و حتی با سرمایه‌گذاری‌های چندجانبه و دیپلماسی معدنی، راهی دشوار و بلندمدت در پیش دارد. رقابت بر سر این منابع، نه‌تنها آینده اقتصادی بلکه توان دفاعی و نفوذ جهانی آمریکا را رقم خواهد زد.

با توجه به جنگ تجاری چین و آمریکا که به تعرفه ۱۴۵ درصدی و ۱۲۵ درصدی بین دو کشور ختم شده چین تغییر جهت داده و چشم انداز همکاری چین با کشورهای خاورمیانه معادله ای برد-برد است.

بحران مسکن چین که زمانی موتور محرک اقتصاد این کشور بود، اکنون با کاهش قیمت‌ها، خانه‌های خالی و کاهش تقاضای واقعی، به تهدیدی جدی برای رشد اقتصادی و ثبات مالی داخلی و جهانی تبدیل شده است.