پایگاه خبری سرمایه فردا

روند دلاری‌سازی معاملات در بورس کالا توسط شرکت‌های معدنی و صنعتی، با استفاده از شرکت‌های واسطه در کشورهای همسو، نظم بازار داخلی را برهم زده و فشار سنگینی بر صنایع پایین‌دستی و مصرف‌کنندگان وارد کرده است. سکوت وزارت صمت و سایر دستگاه‌های نظارتی در برابر این تخلفات، ناشی از تعارض منافع، نیاز دولت به ارز، ضعف ابزارهای نظارتی و نگرانی‌های سیاسی ـ اجتماعی است. این، شبکه‌ای غیررسمی و قدرتمند که به «مافیای بورس کالا» شهرت یافته، با نفوذ در سازوکار نرخ‌گذاری و ایجاد انحصار در عرضه، عملاً کنترل بازار را در دست گرفته است

شرکت‌های فولادی و معدنی با دلاری کردن مواد اولیه در بورس کالا، ناکامی خود در صادرات را جبران کرده‌اند؛ اما این سیاست به تورم کالایی و غیر اقتصادی شدن صنایع پایین دست منجر می‌شود.

گردو دیگر تنها یک خوراکی ساده نیست؛ هم یادآور سنت و فرهنگ ایرانی است و هم بازتابی از چالش‌های اقتصادی و تغییرات اقلیمی. این دانه مغزدار، امروز در بازار ایران با قیمت‌های متنوع و کیفیت‌های متفاوت عرضه می‌شود؛ از مغزهای طلایی و تازه تا گردوهای مانده یا سوزنی که هرکدام قصه‌ای جداگانه دارند.

وقتی گوشت قرمز تا یک‌ونیم میلیون تومان می‌رسد، مرغ با نهاده دولتی سه برابر قیمت فروخته می‌شود و برنج وارداتی با دلار ترجیحی تا ۲۰۰ هزار تومان بالا می‌رود، دیگر نمی‌توان ضعف نظارت را با بهانه‌های بین‌بخشی توجیه کرد. مجلس حالا با ابزار استیضاح، نه فقط وزیر جهاد کشاورزی، بلکه سیاست‌گذاری معیشتی دولت را به چالش کشیده است

در شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، فولاد کاوه جنوب کیش با ثبت بیشترین حجم معاملات شمش فولادی در بورس کالا، از رقبای سنتی خود پیشی گرفت و با سهم ۱۸.۷ درصدی از کل معاملات، عنوان بزرگ‌ترین عرضه‌کننده شمش کشور را از آن خود کرد. این موفقیت، حاصل مدیریت دقیق عرضه، پاسخ‌گویی به تقاضای بازار و خلق ارزش پایدار در زنجیره فولاد ایران است.

در شرایطی که بازار سرمایه ایران به‌دنبال تنوع‌بخشی و عبور از وابستگی به سهام شرکت‌های دولتی است، زعفران به‌عنوان یک دارایی دلاری، صادرات‌محور و قابل معامله در بورس کالا، جایگاه ویژه‌ای یافته است. صندوق نهال با عملکردی فراتر از دلار، توانسته زعفران را به ابزاری برای هج ارزی، نقدپذیری بالا و بازدهی فصلی تبدیل کند—و حالا چشم‌انداز خرده‌فروشی جهانی، این طلای سرخ را به یکی از امیدهای آینده بازار سرمایه ایران بدل کرده است.

در سال ۱۴۰۴، جهش نرخ ارز، حذف تدریجی ارز ترجیحی و کاهش یارانه‌ها موجب شده بسیاری از کالاهای اساسی از سفره خانوارهای ایرانی حذف شوند. گوشت، لبنیات، برنج و حتی میوه‌های معمول، دیگر برای دهک‌های متوسط و ضعیف قابل تأمین نیستند. ملاک‌های ناعادلانه برای حذف یارانه، مانند تراکنش بانکی، نیز فشار مضاعفی بر اقشار آسیب‌پذیر وارد کرده‌اند. این تغییرات نه‌تنها تغذیه خانوار را فقیرتر کرده، بلکه به کاهش پسماند غذایی و تغییر سبک زندگی منجر شده‌اند—نشانه‌ای از بحران معیشتی و شکاف فزاینده اجتماعی.

عرضه خودرو در بورس کالا نه‌تنها نتوانسته قیمت‌ها را تعدیل کند، بلکه با افزایش هزینه‌های جانبی و رقابت غیرواقعی میان متقاضیان، قیمت نهایی خودرو در مواردی از نرخ بازار آزاد نیز فراتر رفته و عملا به نفع دست های پشت پرده و خودروسازان شده است.

عدم موفقیت سیاست عرضه خودرو در بورس کالا برای کمک به مصرف کنندگان واقعی خودرو ناشی از عوامل مختلفی است که در این گزارش بررسی شده است.