پایگاه خبری سرمایه فردا

بازار جهانی نفت و گاز در آستانه تحولات بزرگ قرار دارد؛ از ورود پرقدرت شل به آب‌های آنگولا و تلاش این کشور برای احیای صنعت نفت پس از خروج از اوپک، تا هشدار آژانس بین‌المللی انرژی درباره موج بی‌سابقه عرضه LNG و پیامدهای آن بر قیمت و امنیت انرژی، و در نهایت قرارداد ۴ میلیارد دلاری چین برای ساخت سازه‌های دریایی در قطر که نقطه عطفی در همکاری‌های انرژی خاورمیانه و شرق آسیا محسوب می‌شود.

در حالی‌که کشورهای نفت‌خیز جهان میلیاردها دلار یارانه برای سوخت‌های فسیلی پرداخت می‌کنند، ایران با وجود جایگاه سوم در تولید گاز، با بحران ناترازی روبه‌روست؛ بحرانی که در صورت تداوم، به قطع سراسری برق و گاز در تمام روزهای سال منجر خواهد شد. هم‌زمان، چین با بازآرایی مسیرهای واردات نفت، نقش تازه‌ای در بازار جهانی ایفا می‌کند نقشی که ممکن است ردپای نفت ایران را در سایه تحریم‌ها پنهان کرده باشد.

در حالی‌که زیرساخت‌های انرژی در روسیه، صربستان، شرق مدیترانه و هند تحت فشار تحریم‌ها، حملات هدفمند و وابستگی‌های ساختاری قرار گرفته‌اند، کشورها با رویکردهای متفاوتی در پی حفظ تاب‌آوری، کاهش وابستگی و بازتعریف جایگاه خود در بازار جهانی انرژی هستند. از توقف پالایشگاه‌ها تا احداث خطوط لوله جدید و اکتشاف در آب‌های عمیق، رقابت برای امنیت انرژی وارد مرحله‌ای تازه شده است.

در بحبوحه تحولات ژئوپلیتیک و فناوری، انرژی به نقطه تلاقی منافع ملی، رقابت‌های جهانی و آینده‌نگری اقتصادی تبدیل شده است. هشدار مشترک آمریکا و قطر به اروپا درباره مقررات پایداری، کاهش هزینه‌های تولید نفت شیل با هوش مصنوعی، اتحاد استراتژیک واشنگتن و کانبرا علیه سلطه چین بر عناصر نادر، و تلاش دولت آمریکا برای بازسازی ذخایر نفتی، همگی نشانه‌هایی از بازآرایی قدرت در جهان انرژی هستند.

اتحادیه اروپا با تصویب پیش‌نویس آیین‌نامه‌ای جدید، واردات نفت و گاز از روسیه را تا سال ۲۰۲۸ به‌طور کامل متوقف خواهد کرد و این قاره را به دژ ممنوعه انرژی روسیه بدل می‌کند. هم‌زمان، هند نیز تحت فشار آمریکا برای کاهش خرید نفت روسیه قرار گرفته و پالایشگاه‌های بزرگ این کشور از جمله ریلاینس، به‌دنبال جایگزینی منابع خاورمیانه‌ای هستند. در حالی‌که اروپا مسیر قطع کامل را برگزیده، هند میان تهدید تعرفه‌ها و حفظ منافع مصرف‌کنندگان خود، در حال سنجش گام‌های بعدی است.

سرمایه‌گذاری گسترده چین در انرژی‌های تجدیدپذیر، این کشور را به بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی پاک جهان تبدیل کرده است—جایگاهی که نه‌تنها حاصل ظرفیت داخلی، بلکه نتیجه نفوذ فزاینده پکن در زنجیره‌های تأمین جهانی و پروژه‌های زیرساختی در اقتصادهای نوظهور، به‌ویژه در آفریقاست. با مشارکت در ۸۴ پروژه انرژی در قاره سیاه طی چهار سال اخیر، چین اکنون نقشی راهبردی در گذار انرژی آفریقا ایفا می‌کند؛ هرچند ابهام در سازوکارهای مالی همچنان نگرانی‌های جدی برای پایداری این نفوذ ایجاد کرده است.

در حالی که ناترازی برق کشور به بیش از ۱۶ هزار مگاوات رسیده و تابستان‌ها با بحران خاموشی مواجه‌ایم، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی خانگی به‌عنوان راه‌حلی مقرون‌به‌صرفه و فوری، همچنان با موانع مالی، فنی و اداری روبه‌روست. با وجود ظرفیت بالای ایران در کمربند خورشیدی جهان، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از شبکه برق تنها ۱.۸ درصد است. دبیر انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر با انتقاد از عملکرد نظام بانکی و ضعف در خرید تضمینی، خواستار تسهیل سرمایه‌گذاری مردمی و تجمیع ظرفیت‌ها برای عرضه در بورس انرژی شد.

وقتی خاموشی‌ها به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شدند، امید از جایی غیرمنتظره جوانه زد از دل یک مدرسه فنی‌وحرفه‌ای، از ذهن دختری نوجوان، و از زخمی که پدرش در یک حادثه صنعتی برداشت. این روایت، داستان عبور از بحران است؛ نه با بودجه‌های کلان، بلکه با اراده، همدلی، و نوری که از پشت‌بام‌ها آغاز شد و به قلب یک شهر رسید.

در جهانی که قدرت‌طلبی جای قانون را گرفته و سازوکارهای بین‌المللی به ابزار فشار بدل شده‌اند، جبهه مقاومت برای ایران نه‌تنها یک آرمان منطقه‌ای، بلکه یک سپر امنیتی و بازدارنده حیاتی است. اظهارات اخیر حسن روحانی درباره اولویت منافع ملی، اگر به‌درستی فهم نشود، می‌تواند به تضعیف این سپر و تقویت روایت‌های معاند منجر شود. این یادداشت با تحلیل شرایط منطقه‌ای و افکار عمومی، نشان می‌دهد چرا قدرت‌سازی منطقه‌ای ایران، عین منافع ملی است، نه در تقابل با آن